داود علیزاده:
با رواج کرونا در ایران، یکی از سیستم‌هایی که در معرض خطر قرار گرفت، نظام آموزش و پرورش بود. نگرانی از شیوع کرونا در مدارس باعث شد تا مدارس تعطیل شوند. طی آخرین خبر‌های رسیده این تعطیلی فعلا ادامه دارد. با این حال، روند تحصیلی دانش‌آموزان مساله‌ای بود که نباید نادیده گرفته شود.
برخی کارشناسان و همچنین وزارت آموزش و پرورش از روش آموزش آنلاین و مجازی مدد خواستند؛ اما این روش در وضعیت فعلی نظام آموزشی ایران تا چه حد تناسب و تطبیق دارد؟ این پرسشی است که سرویس جامعه بامداد جنوب را بر آن داشت تا با بررسی میدانی از وضعیت این روزهای مدارس شمای کلی از این موقعیت را در این گزارش نشان دهد.
به نظر می‌رسد آموزش از راه دور در مدارس و موسسات، تنها راه کمک به آموزش مجازی کسانی است که به هر دلیلی از تحصیل و آموزش در محیط‌های آموزش حضوری جامانده‌اند و یا به دنبال شروع و یا تکمیل روند آموزشی خویش با استفاده از این شیوه‌ای نوین هستند.
تاریخچه سیستم آموزش مجازی در دهه اول سال 1717 میلادی آغازشده است. این نوع آموزش در سال 1854 در کشورهای مدرن از طریق به اشتراک‌گذاری خلاصه جزوه‌های آموزشی گسترش پیدا کرد. پیدایش آموزش از راه دور در ایران به سال 1366 بازمی‌گردد. درواقع آموزش از راه دور راه‌اندازی شد تا بازماندگان از تحصیل بتوانند با بهره‌گیری از آن به سیستم آموزشی کشور متصل شوند. موسسات آموزشی فعال در این حوزه اهداف اجتماعی مهمی را دنبال می‌کنند برای مثال ارتقای سطح علمی افرادی که به آموزش حضوری دسترسی ندارند، فراهم کردن امکان آموزش از راه دور برای بخش محروم جامعه، آموزش بخشی از نیروهای متخصص جامعه که برای به‌روزرسانی مهارت‌های خود نیازمند آموزش با تخصیص زمان کمتر از گذشته هستند و از همه مهم‌تر تعهد به رسالت اجتماعی حفظ محیط‌زیست و حذف کاغذ از فرایندهای غیرضروری. البته که افزایش سود و درآمد و کاهش هزینه‌ها نیز هدف مهمی برای تصمیم‌گیرندگان این موضوع است.
وقتی به تاریخچه آموزش غیرحضوری و دلایل به‌وجود آمدن آن نگاه می‌کنیم، به‌وضوح نقش این رویکرد آموزشی را در جوامع پیشرفته می‌بینیم و این خود گواهی است برای افزایش هر روزه تمایل به سمت آموزش مجازی و زیرساخت‌های آموزش الکترونیکی که نموداری صعودی دارد.
امروزه در کشورهای مدرن آموزش از راه دور و ویدیو کنفرانس تحت وب بسیار متداول شده است. آموزش غیرحضوری مزایای زیادی برای آموزشگاه‌ها، اساتید، دانش‌پذیران و سایر افراد فعال در صنعت آموزش کشور فراهم کرده است. آموزش از راه دور می‌تواند با توجه به نیازهای افراد و موسسات مختلف به طرق مختلفی انجام پذیرد.
ابزارهای مختلفی برای آموزش مجازی تاکنون فراهم‌شده است، مانند وب کنفرانس برای جلسات آنلاین آموزشی، نرم‌افزار کلاس مجازی و تدریس آنلاین، نرم‌افزار مدیریت آموزشگاه، نرم‌افزار مدیریت آموزش سازمان و سایر ابزارهای آموزش الکترونیکی که بستر لازم را برای اجرا و پیاده‌سازی آموزش مجازی مهیا کرده‌اند. تمامی این ابزارها به نحوی تاثیر مستقیم و غیرمستقیم بر کاهش هزینه‌ها، افزایش درآمد و دستیابی به جامعه هدف بیشتر داشته‌اند.
در بازار رقابتی امروز، متقاضیان آموزش الکترونیکی هر روز بیشتر می‌شود و نموار درخواست ابزارهای آموزش الکترونیکی هر روز رو به افزایش است. بسی از مواقع به‌دلیل ناآشنایی با نرم‌افزار آموزش آنلاین، بسیاری از افراد روش‌های یادگیری مجازی و داشتن یک سایت آموزش از راه دور را جست‌وجو می‌کنند.
آموزش از راه دور را هم می‌توان با نرم‌افزار آموزش مجازی و هم حتی با استفاده از پلتفرم‌های نه‌چندان پیچیده مثل شبکه‌های اجتماعی، پیاده‌سازی نمود. استفاده از نرم‌افزارهای آموزش الکترونیکی پیشرفته، به‌سادگی و حفظ امنیت در این روش آموزشی منجر می‌شود. وبینار، نرم‌افزار آموزش مجازی، نرم‌افزار و سایت، رایانه، پست الکترونیک و تکنولوژی مرتبط با اینترنت نیز به‌عنوان ابزارهایی برای تسهیل این فرآیند به کار گرفته می‌شوند.
با همه این احوال آموزش از راه دور در سطوح بالا و مقاطع پایین مدارس از زمین تا آسمان تفاوت دارد. در مدارس ایران با اشاعه ویروس کرونا، آموزش نیز وارد مرحله جدیدی شد. مرحله‌ای که هم آموزگار و هم دانش‌آموز تا پیش از آن از مختصات آن اطلاعات کافی نداشتند. دراین‌باره تهمینه دامغانی از معلمان پایه ابتدایی که با چالش تدریس آنلاین مواجهه شده است، به بامداد جنوب گفت: پیش از این هم به‌وسیله واتس‌اپ و فضای مجازی معلمان با والدین دانش‌آموزان در ارتباط بودند و این بستر تا حدودی وجود داشت؛ اما از زمانی که به‌خاطر کرونا مدارس تعطیل شدند، ماجرا دارای زوایای پیچیده‌تری شد. دیگر بحث یک ارتباط ساده و یا اطلاع‌رسانی به والدین در میان نبود و حالا حرف پروسه کامل آموزش از طریق فضای مجازی مطرح شده است.
این آموزگار به این پرسش که آموزش آنلاین می‌تواند خلأ تعطیلی مدارس را جبران کند، این‌گونه پاسخ داد: نه زیاد؛ چون دانش‌آموزان با روش‌های رودررو بودن با آموزگار خو گرفته‌اند و ارتباط برقرار کردند روش آنلاین برای تدریس درس‌های جدید برای برخی دانش‌آموزان که ازنظر درسی ضعیف هستند، مشکل‌ساز می‌شود.
از نکات موردتوجه محرومیت و ضعف سخت‌افزاری دانش‌آموزان و والدین در این زمینه است. به گفته برخی از والدین که باید در گروه واتس‌اپ حضور داشته باشند به‌دلیل مشکلات مالی و نداشتن گوشی همراه یا اینترنت نمی‌توانند در گروه حضور پیدا کنند حتی گاهی از والدین از دانش و سواد کافی برای استفاده از گوشی هوشمند بی‌بهره هستند. این‌ها هم گوشه دیگری از مشکلاتی است که در این زمینه وجود دارد.
وی همچنین با اشاره به مشکلات دیگری که در آموزش آنلاین با دانش‌آموزان دارند و نقش والدین در این زمینه توضیح داد: مشکلاتی از قبیل ضعیف بودن سرعت اینترنت و حجم بالای کلیپ‌ها و بی‌سواد بودن عده‌ای از والدین و نبود نظارت کافی آموزگار بر روی دانش‌آموز از جمله مشکلات آموزش آنلاین است و والدین در این روش جایگزین معلم در خانه خود باشند و روی دانش‌آموز خود نظارت کافی را داشته باشند؛ اما اگر والدین به‌دلیل مشغله و یا همان دلایلی که گفتم این امر را نتوانند انجام بدهند، دانش‌آموز با مشکل اساسی روبرو می‌شود.
وقتی بحث آموزش آنلاین به میان می‌آید این پرسش نیز شکل می‌گیرد که همه دروس تئوری را به‌صورت آنلاین می‌توان آموزش داد؛ اما دروسی که کارگاهی هستند و یا تجربی چه می‌شود، دامغانی در پاسخ به این سوال گفت: برخی از پایه‌ها را می‌توان به‌صورت آنلاین پوشش داد؛ اما وقتی مقاطع تحصیلی بالاتری به‌صورت آنلاین برگزار شود در دروس عملی و آزمایشگاهی و یا کارگاهی نیاز به برگزاری دارد خلأ به وجود آمده به‌سادگی قابل پوشش نیست، مگر اینکه امیدوار باشیم بعد از گذر از این دوران این کلاس‌ها به‌صورت جبرانی تشکیل شود و ضعف دانش آموزان برطرف شود.
این معلم درباره نقش والدین در این شرایط که مدارس به خاطر کرونا در معرض تعطیلی است نیز خاطرنشان کرد: با تمرین دادن و تکلیف‌های پی‌درپی و چک کردن تکالیف دانش‌آموزان و درخواست اینکه دانش‌آموز روان‌خوانی خود را به‌صورت فایل صوتی در گروه به اشتراک بگذارد که از این طریق دانش‌آموز تشویق می‌شود که بهتر از دوست و همکلاسی خود روان‌خوانی خود را در گروه به اشتراک بگذارد و شنیدن صدای خود و دوستانش در گروه برایش لذت‌بخش است.
همچنین والدین در این شرایط باید پا به‌پای آموزگار در ایجاد انگیزه برای دانش‌آموز خود در انجام تکالیف در منزل همکاری لازم را داشته باشند. در حال حاضر برنامه آموزشی از طریق شبکه آموزش نیز اعلام‌شده است؛ اما بسیاری از دانش‌آموزان و والدین از برنامه‌های آموزشی این شبکه رضایت ندارند. دامغانی علت نارضایتی را این‌گونه توضیح می‌دهد: چون روش‌های تدریس هر آموزگار با آموزگار دیگر تفاوت دارد و هر دانش‌آموز با روش تدریس آموزگار خود خو گرفته است، ممکن است تدریس‌هایی که در شبکه‌های آموزشی اجرا می‌شوند، برای دانش‌آموز کمی گیج‌کننده باشند و نتواند با آنها ارتباط برقرار کند. پیش از جریان به وجود آمدن کرونا فقط تکالیف و مرور به‌صورت آنلاین انجام می‌شد و برخی از متن‌های املا و روان‌خوانی و درجاهایی که والدین سوال یا مشکلی برای یادگیری داشتند توضیح داده می‌شد؛ اما اکنون با چالش اساسی روبرو هستیم.
