الهام بهروزی

گردشگری یکی از صنایع بنیادی و زیرساختی است که در توسعه اقتصادی کشورها نقش بسزایی را ایفا می‌کند تا جایی که این صنعت در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه و همچنین در برخی از کشورهای فقیر به‌عنوان یکی از منابع اصلی درآمد به‌شمار می‎رود؛ اما در برخی از کشورها نظیر ایران تا چند سال پیش، آنچنان که باید روی آن به‎منظور ارزآوری و کسب درآمد برنامه‌ریزی نشده بود تا اینکه با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، گردشگری مورد توجه جدی دولت قرار گرفت و با تدبیر سیاست‌ها و ایجاد زیرساخت‌هایی تلاش شد تا این صنعت به‌عنوان فرصتی برای کسب درآمد، اشتغال‌زایی و ارزآوری در کشور در نظر گرفته شود.

بنابراین با توجه به اینکه گردشگران خارجی عموما با اهدافی مشخص نظیر آشنایی با زبان‌های جدید، فرهنگ‌های مختلف، شاهکارهای هنری و تاریخی، چاشت غذاهای ملل مختلف و... اقدام به سفر به نقاط مختلف جهان می‎کنند، پس می‎طلبید ظرفیت‌های مستعدی که ایران در حوزه گردشگری و مردم‌شناسی دارد -که از جمله آنها می‎‌توان به غذاهای متنوع محلی و خوشمزه، اقامتگاه‌های بومی و کم‌نظیر در نقاط روستایی، جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و باستانی منحصربه‌فرد اشاره کرد- که به خودی خودی نگاه هر گردشگری را به خود جذب می‌کند بیش از پیش بازشناسایی شوند. از این رو، با توجه به تحریم‌های ناعادلانه و تنش‌های منطقه‎ای که از سوی کشورهای بیگانه برای ناامن نشان دادن منطقه خاورمیانه ایجاد شده؛ اما ایران موفق شد که امنیت و ارزانی حضور در ایران را برای توریست‌ها اثبات کند و در مدت‌زمان کوتاهی موفق شد که به رشد خوبی در حوزه گردشگری دست بیابد.

بر اساس گزارش جدید سازمان جهانی گردشگری، ایران با ۴۹ درصد رشد پس از اکوادور در رتبه دوم سریع‌ترین کشورها از حیث رشد جذب گردشگر خارجی قرار گرفت. به گزارش ایسنا، گردشگری ایران که در سال ۲۰۱۷ میلادی در مجموع از 867/4 میلیون توریست خارجی میزبانی کرده بود، در سال ۲۰۱۸ توانست با 9/49 درصد رشد این رقم را به 295/7 میلیون نفر برساند تا پس از اکوادور با رشد ۵۱ درصد، سریع‌ترین رشد را در میان کشورهای جهان در جذب گردشگر به نام خود ثبت کند. رشد 9/4۹ درصدی جذب گردشگر بین‌المللی در ایران در بازه زمانی ۲۰۱۸-۲۰۱۷ در حالی به ثبت رسیده است که پیش از آن و در فاصله زمانی ۲۰۱۷-۲۰۱۶ رشد گردشگری ایران منفی 5/1 درصد گزارش شده بود.

سازمان جهانی گردشگری از میزان درآمدهای گردشگری ایران در سال ۲۰۱۸ اطلاعاتی نداده است؛ اما برای سال ۲۰۱۷ رقم 402/4 میلیارد دلار را به‌عنوان درآمد حاصل از جذب گردشگران خارجی در ایران اعلام کرده است. درآمد گرشگری ایران در سال ۲۰۱۰ میلادی بر اساس اطلاعات موجود در این گزارش 438/2 میلیارد دلار اعلام شده است.

بدون‌شک عوامل متعددی در این رشد نقش داشته‌اند که مهم‌ترین آن می‌تواند ارزان بودن سفر به ایران باشد. بنابراین ایران در حال حاضر یکی از ارزان‌ترین مقاصد گردشگری در جهان است. حال این پرسش مطرح می‌شود که این وضعیت باعث جذب توریست‌ها به کشورمان خواهد شد؟ یا اینکه ارزانی اساسا یک مزیت تاثیرگذار محسوب می‌شود؟

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، امروزه گردشگری یکی از مهم‌ترین موضوعات مطرح در سبک‌های زندگی شهروندان جوامع توسعه‌یافته و نیز در حال توسعه است؛ به‌طوری که توریسم جنبه‌های گوناگون زندگی به‌خصوص اقتصاد جهانی را تحت تاثیر قرار داده و توانسته منبع مهمی برای شکوفایی اقتصاد گروهی از کشورها باشد.

در این ارتباط، سفیر اتریش در تهران چندی پیش در همایش سمپوزیوم گردشگری پایدار با محوریت طبیعت‌گردی، ایران را به عنوان ارزان‌ترین مقصد سفر گردشگران معرفی کرد و گفت: تحقیقات نشان می‌دهد پایداری در حوزه گردشگری می‌تواند سطح بالایی از صلح را به ارمغان آورد، بخش خصوصی را توسعه دهد و به تولید ثروتِ بیشتر و تنزل سطح خشونت در آن کشور منجر شود. از آنجایی که ایران نیز فرهنگی غنی دارد و به جهان، ادبیات، ‌هنر و شعر داده است، اکنون وقت آن رسیده که از طریق مشارکت و ارائه راه‌حل‌های مناسب در حوزه اکوتوریسم پایدار، الطاف این کشور جبران شود.

استفان شولتز از همکاری گردشگری اتریش با ایران خبر داد و با اشاره به آغاز تعاملات دو کشور و تدوین نقشه راه گردشگری که مورد توافق دو دولت قرار گرفت، این امر را یکی از کمک‌های اتریش در جریان تعهدات برجام تلقی کرد.

یک دانشجوی دکترای تخصصی مدیریت گردشگری دانشگاه علم و فرهنگی در خصوص مزیت ارزانی ایران برای تبدیل جاذبه‌های فراوان کشورمان به مقاصد گردشگری گفت: شاید در نگاه عامیانه و یا در نگاه نخست بحث ارزان بودن ایران به عنوان مقصد گردشگری چندان مورد توجه قرار نگیرد؛ اما در اصل می‌تواند به‌عنوان یک مزیت محسوب شود. آنچه که واضح است این است که کشور ما برای بسیاری از کشورهای عربی و نیز کشورهای اروپایی از بسیاری از جهات به عنوان یک کشور ارزان‌قیمت تلقی می‌شود و ما خواسته یا ناخواسته با توجه به شرایط اقتصادی در این وضعیت قرار گرفته‌ایم. ارزان بودن قیمت‌ها می‌تواند فضایی ایجاد کند که حتی ما را قادر سازد در این خصوص تبلیغاتی گسترده انجام دهیم. این امر مستلزم آگاهی از این نکته است که بحث ارزان بودن در گردشگری با بحث ارزانی در یک سری از کالاهای فیزیکی یکسان نیست. در کالاهای فیزیکی ارزان بودن قیمت می‌تواند به معنای پایین بودن کیفیت آن تعبیر شود؛ اما در گردشگری این مساله فرق می‌کند.

از سویی به‌طور کلی گردشگران ورودی ما به دو گروه تقسیم می‌شوند. یک گروه کشورهای عربی و گروه دیگر اروپاییان هستند. علت این تقسیم‌بندی به‌دلیل مقاصد انتخابی برای گردشگری است به این معنا که از نظر هدف، ویژگی‌ها و ... متفاوتند. این امر ما را مجاب می‌کند که از نظر اقتصادی هم برنامه‎ریزی متفاوتی برای آنها داشته باشیم. گردشگران کشورهای عربی که اغلب به‌دلیل مذهبی یا به‌دلیل گردش و تفریح به کشور ما می‌آیند نیاز به هتل‌های لوکس و تجملی دارند. در مقابل، گردشگران اروپایی نیز داریم که کاملا با هدف آشنایی با فرهنگ، تاریخ و تمدن به ایران می‌آیند و از آنجایی که با بُعد مسافت مواجه هستند، بنابراین یکی از دغدغه‌های آنها هزینه سفرشان است.

دقیقا در اینجا است که ارزان‌قیمت بودن می‌تواند به این دسته از گردشگران کمک کند. اگرچه ممکن است معرفی ایران به‌عنوان ارزان‌ترین مقصد سفر برای ما خوشایند نباشد؛ اما از طرفی با ورود گردشگران به‌خصوص گردشگران اروپایی ما بیش از هر زمان دیگر می‌توانیم آیین‌ها، فرهنگ و سنت‌های خود را در معرض نمایش قرار دهیم و همین امر خود تبلیغی برای جذب گردشگران بیشتر از کشورهای دیگر نیز می‌شود و می‌تواند به عنوان یک فرصت تلقی شود؛ یعنی در واقع با وجود هزینه در این زمینه می‌توان فرصت‌سازی‌هایی هم کرد و به معرفی فرهنگ و تمدن غنی کشور پرداخت.

مهدیه شهرابی در ادامه با اشاره به اینکه کشور ما به طور کلی از نظر فرهنگی غنی است و هر منطقه‌ای تاریخ، فرهنگ و سنت‌های خاص خود را دارد و با توجه به مناسبت‌های مختلف، آیین‌های مختلفی هم در مناطق مختلف برگزار می‌شود، تصریح کرد: برای مثال در مناطقی مثل کاشان، زنجان و یزد در روزهای تاسوعا و عاشورا یا اربعین در کنار آیین‌های مذهبی، آیین‌های سنتی هم برگزار می‌شود که این امر می‌تواند زمینه‌های سرمایه‌گذاری برای مردم این مناطق را به همراه آورد. چون صرف فضا و محیط عاملی برای جذب گردشگری نیست و در بسیاری از مواقع ما شاهد ورود گردشگران به‌دلیل فرهنگ، سنت‌ها و باورها هستیم. هم اکنون نیز بر اساس آمار سازمان گردشگری جهانی، 30 تا 33 درصد گردشگری جهانی مربوط به گردشگری فرهنگی است و ایران به عنوان یک کشور دارای غنای فرهنگی و ارزان می‌تواند زمینه جذب گردشگران بسیار را فراهم کند.

وی در پایان یادآور شد: باید در مقابل نگاه یکسوگرایانه، یک نگاه یکپارچه‌گرایانه به حوزه گردشگری داشته باشیم و پایین بودن قیمت گردشگری در ایران را نشانه ضعیف بودن آن تلقی نکنیم؛ بلکه آن را فرصتی برای جذب توریست و گردشگران بیشتر و نیز معرفی فرهنگ غنی کشور خود بدانیم.