الهام بهروزی

کرونا سرنوشت محتوم روزهایی است که در حال گذران آ هستیم. روزهایی که شادی را به سختی باید از پستوی تنهایی‌ها و خانه‌نشینی‌های بیرون بکشیم تا بتوانیم محبوس شدن در چهاردیواری‌های را تاب بیاوریم و زندگی را در آغوش بگیریم. بدون شک تحمل این وضعیت برای همه قشرهای جامعه دشوار است. زنان از جمله قشرهایی هستند که با توجه به روحیه خاصی که دارند خانه‌نشینی می‌تواند تبعات روانی و جسمانی سنگینی برای آنها به‌دنبال داشته باشد!

به‌هر حالی رایج‌ترین پیشنهادهایی که برای روحیه‌بخشی و امیدافزایی به زنان در روزهای بحرانی کرونا مطرح می‌شود، شامل تماشای برنامه‌های شاد و مفرح، کتابخوانی، انجام ورزش‌های سبک در خانه، کارهای هنری و... می‌شود. بی‌شک از میان این پیشنهادات پرداختن به کارهای هنری می‌تواند کارکرد بسیار تاثیرگذاری در روحیه‌بخشی به بانوان داشته باشد؛ چراکه با روی آوردن به این کار نه تنها حال و هوای خود را بهبود می‌بخشند بلکه حال خوب‌شان را نیز به دیگر اعضای خانواده تزریق می‌کنند.

هنر تکه‌دوزی که از قدیمی‌ترین هنرها در نزد زنان ایرانی است، می‌تواند در این روزها مونس خوبی برای بانوان ایرانی باشد. این هنر که در اصل در گذشته برای استفاده از پارچه‌های اضافی و جلوگیری از هدر رفتن این اضافات به کار می‌رفت ولی امروزه در تولید انواع دوختنی‌ها حتی لباس‌های مجلسی بسیار پرکاربرد است. اصلی‌ترین مواد اولیه این هنر پارچه است که امروز در هر خانه‌ای یافت می‌شود، فقط لازم است اندکی ذوق و خلاقیت داشته باشید تا بتوانید با تکه پارچه‌های زائدی که در خانه دارید به کمک نخ و سوزن و چرخ خیاطی آنها را تبدیل به روتختی‌، رومیزی، کوسن، دمکش، دستگیره و... کنید.

هنری که هر تکه‌اش می‌تواند خاطره‌ای برای گذراندن این لحظات دشوار و دلگیر باشد. شمسی ترازویی معلم بازنشسته بوشهری است که از سابقه ۳۱ ساله تدریسش به مدت ۲۲ سال در مدرسه سعادت به تدریس پرداخته است. ترازویی پس از بازنشستگی به هنر تکه‌توزی روی آورده و کارهای زیبایی را هم در نهایت دقت، ظرافت و حوصله آفریده است. او در روزهای شیوع کرونا به‌دلیل خانه‌نشینی بیشتر با این هنر مانوس شده است و در این باره به بامداد جنوب می‌گوید: پس از اینکه بازنشسته شدم سعی کردم اوقات فراغت خودم را به شکل مفیدی پر کنم. طبیعتا در این زمینه هنر می‌توانست برای من انتخاب بسیار عالی باشد. تکه‌دوزی هم هنری بود که هم بهش علاقه داشتم و هم از طریق مادرم این هنر را آموخته بودم. مرحوم مادرم همیشه به‌جای دور ریختن پارچه‌های اضافی با تکه‌دوزی آنها را تبدیل به یک رومیزی، رورختخوابی، روتختی، دستگیره و دمکش می‌کرد. با توجه به اینکه هرازچندگاهی هم برای خودم و دختران و نوه‌ام لباس می‌دوختم کم‌کم شروع کردم با پارچه‌های باقیمانده چیزهایی را درست کردم.

ترازویی در ادامه با بیان اینکه البته این هنر درست است که نیاز به تجملات زیادی ندارد اما طبیعتا باید از پارچه‌‌هایی استفاده کرد که هم‌جنس و مرغوب باشند، افزود: من بیشتر پارچه‌‌های نخی و کتانی را برای کارم انتخاب می‌کنم. پارچه‌هایی که برای یک طرح چهل تکه‌دوزی استفاده می‌شود باید طرح‌ها و رنگ‌های متنوع داشته باشد و حتی می‌توانید هر طرح را با پارچه‌هایی از جنس‌های مختلف پیش ببرید ولی باید دقت داشته باشید که برای هر کار باید جنس تکه پارچه‌های استفاده شده یکسان باشد و نمی‌توانید یک طرح را با پارچه‌هایی از جنس مختلف درست کنید. نکته دیگری که باید مدنظر داشته باشید این است که تکه‌های پارچه را قبل از کار آبکشی و اتو کنید تا اگر قرار است در شستن آب برود یا رنگ آن تغییر کند، تکلیف شما را مشخص باشد.

وی تاکنون با استفاده هنر چهل‌‌دوزی آثار زیبا و بسیار شکیل خوش‌دوختی را درست کرده است که از جمله آنها می‌توان به کیف، کیف کودک، کوسن عروسکی، رومیزی، سفره، جانماز، زیرانداز، رانر، کیسه‌های پارچه‎ای، روبالشتی، دستگیره، دمکش، رولباسی، روتختی و... اشاره کرد. خودش در این خصوص می‌گوید: همزمان با شیوع کرونا طبیعتا به‌دلیل خانه‌نشینی چند روز نخست از نظر روحی کمی تحت فشار قرار گرفتم؛ چراکه نگران سلامتی فرزندان و خانواده‌ام بودم که خوشبختانه با مشغول شدن به این هنر کم‌کم افکار مثبت در ذهنم جاخوش کرد و چنان غرق آن شدم که الان احساس نمی‌کنم که نزدیک به سه ماه است که از خانه بیرون نرفته‌‌ام. البته این نکته را یادآوری می‌کنم که این هنر منحصر به گروه سنی خاصی نمی‌‌شود. بنابراین توصیه می‌کنم که دختران جوان هم به این هنر روی بیاورند و به جای پرسه زدن‌های طولانی در شبکه‌های مجازی اوقات فراغت خودشان را با هنرهای اینچنینی پر کنند تا هم منبع درآمدی برای خودشان داشته باشند و هم استفاده مفیدتری از وقت خودشان داشته باشند.

این هنرمند در خصوص اینکه طرح‌هایی که در چهل‌تکه‌دوزی استفاده می‌‌کند، از کجا الهام می‌گیرد، توضیح می‌‌دهد: من بیشتر طرح‌ها را با استفاده از تخیل و ذهن خودم برای کارهایم طراحی و اجرائی می‌کنم. در هنر چهل‌‌تکه‌دوزی ایجاد هماهنگی و ترکیب رنگ‌های مکمل و مناسب حرف اول را می‌زند و باعث می‌شود که اثر چشم‌نواز و زیبایی به‌‌وجود بیاید. همچنین برای اینکه کار تمیز دربیاید حتما پشت تکه‌ها از لایه استفاده کنیم تا به استحکام پارچه بیفزاید.

ترازویی با اشاره به اینکه کارهایی که تولید کردم کاملا منطبق بر فرهنگ و تمدن ایرانی است، تصریح می‌کند: چند وقت پیش برای یکی از دوستانم که ساکن آلمان است به عنوان یادگاری یکی از کیف‌هایی که درست کرده بودم هدیه کردم. وقتی دوستم به آلمان برگشت طی تماسی به من گفت که این کار از سوی خانواده همسرش که آلمانی هستند بسیار پسندیده شده است و چند کار سفارش داد. این نکته موید این است که هنر ایرانی با همه سادگی‎اش در خود موتیف‌هایی را جای داده است که برای دیگر ملت‌ها روحنواز و مخاطب‌پسند است.

وی در ادامه این گفت‌وگو به حذف کیسه‌های پلاستیکی از زندگی‌های مدرن تاکید کرد و گفت: ما با بی‌مبادلاتی محیط زیست را به خطر انداخته‌ایم و به طبیعت واقعا ظلم کردیم که به عقیده برخی از دوستان طبیعت هم با کرونا دارد از ما انتقام می‌گیرد ولی واقعا می‌توان جلوی ظلم به طبیعت را با جایگزینی کیسه‌های پارچه‌ای گرفت. کیسه‌ها و کیف‌هایی که در نهایت ظرافت و هنرمندی از سوی هنرمندان دوخته و عرضه شده‌اند و قابل شست‌وشو نیز هستند. خود من هم کیسه‌‌های کتانی دوخته‌ام که از آنها برای خرید نان و میوه و تره‌بار استفاده می‌کنیم. این مدت هم زمان مناسبی است که هنرمندان به تولید انبوه کیسه‌های پارچه‌ای بپردازند و در نانوایی‌ها و سوپرمیوه‌‌ها به معرض فروش بگذارند هم بهداشتی و هم جایگزینی بسیار مفیدی برای کیسه‌های پلاستیکی هستند. بیاییم #نه به پلاستیک بگوییم.

این هنرمند با اشاره به اینکه هنگامی که مشغول به تکه‌دوزی می‌شوم هر تکه آن خاطره‌ای از گذشته‌ام است که به خاطرات دور و نزدیک دیگر من وصل می‌شوند، توضیح داد: وقتی کاری به پایان می‌رسد بخشی از دنیای مرا در برمی‌گیرد که با تماشای آن حال خوبی بر دلم حاکم می‌شود. واقعا هنر ابزار مناسبی برای مثبت‌اندیشی و خوشفکری است. این را از همان آغاز زندگی شعار خودم کردم که به دستانم هنر آموختم تا محتاج دستان دیگری نشوم.

این گفته وی مرا به یاد بیتی از حکیم نظامی انداخت؛ «دست بدین پیشه کشیدم که هست/ تا نکشم پیش تو یک‌روز دست». ترازویی در ادامه این گفت‌وگو بیان کرد که متاسفانه امروز بسیاری از هنرهای اصیل و باقدمت ما در حال فراموشی است در صورتی که هنر ایرانی هنر راکدی نیست؛ آنقدر سیال و منعطف است که می‌توان آن را با زمانه همسو و هماهنگ کرد. برای مثال در همین هنر چهل‌تکه‌دوزی می‌توان طرح‌‌های سنتی و اصیل را با خلاقیت و متناسب با ذائقه افراد به زبان مدرن دوخت کرد. چنانچه خود من با توجه به اینکه عرضه می‌کنم که خوشبختانه خیلی هم از آنها استقبال می‌شود.

وی در ادامه می‌گوید که علاوه بر دوخت چهل‌تکه‌‌های پارچه‌ای، چهل‌تکه‌های بافتنی را هم انجام می‌دهم. البته بافتنی بسیار وقت گیر است معمولا برای اتمام یک روتختی دونفره موتیف چهار ماه زمان می‌برد. بافت روتختی یک نفره هم یک یا دو ماه طول می‌کشد ولی نتیجه کار بسیار چشمنواز می‌‌شود و در صورتی که از کاموای خوب و باکیفیت استفاده شود معمولا ماندگاری کار خیلی افزایش پیدا می‌کند.

ترازویی در پایان با اشاره به اینکه بدون شک هنر کمک زیادی به من در سال‌های پس از بازنشستگی کرده است، یادآور شد: هنر بسان اکسیری‌ است که انسان را از ضعف، یاس، نومیدی، افکار منفی، پلیدی و... می‌رهاند. دنیایی پیش رویت می‌گذارد که پر از زیبایی است. هنر در عین سادگی مملو از رمز و رازهایی است که برای کشفشان به کند و کاو می‌پردازید! گل‌هایی که در ذهنت برای نشستن بر کارهایت جان می‌‌گیرد نماد اندیشه والا و گرایش به زیبایی‌های درونی است. امیدوارم با هنر بتوانیم امید و زیبایی و انسانیت را در جامعه کنونی سرپا نگهداریم و به هم در داشتن حال خوب کمک کنیم. ما در هر سنی و هر شرایطی می‌توانیم با هنر احساس جوانی و سرزندگی کنیم. به امید اینکه با خانه‌نشینی و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی به‌زودی زود کرونا را ریشه‌کن کنیم.