داود علیزاده

مردم کشور ما در حالی در اولین روز از ماه مبارک رمضان به مهمانی خدا رفتند که سایه سنگین کرونا همچنان بر سر روزه داران سنگینی می‌کند، ولی طرح‌های مقابله با این ویروس همچنان ادامه دارد.

سازمان جهانی بهداشت در سرتاسر دنیا به‌دنبال شناسایی، ردیابی و محدود کردن ویروس جدیدی از خانواده ویروس کرونا به‌نام کوید ۱۹ است. این ویروس پس از مبتلا کردن افراد زیادی در چین در کشورهای دیگر دنیا هم شیوع پیدا کرده است. کرونا در ایران هم به سرعت پراکنده شد و مردم زیادی با این ویروس درگیر شدند.

دولت نیز با انجام طرح‌های فاصله‌گذاری اجتماعی و غربالگری سعی کرد تا حدود زیادی جلوی شیوع این بیماری را بگیرد؛ اما اینک آشفتگی‌های بسیاری در گفت‌وگوهای مسوولان در برخورد و تشریح وضعیت موجود دیده می‌شود. از یک سو سخن از وضعیت سفید در نقاط مختلف کشور گفته می‌شود. به طور مثال بوشهر، از سوی دیگر ناگهان آمار مبتلایان قطعی در همان منطقه به طرز چشمگیری افزایش می‌یابد.

در این میان اما سخنگوی وزارت بهداشت از وضعیت سفید کرونا در ده‌ها منطقه و شهرستان خبر داد و گفت: فهرست این مناطق احصا شده و بعد از اعلام معاونت بهداشت وزارت بهداشت، می‌توانند بازگشایی بقاع متبرکه یا برخی تجمعات مذهبی مانند نماز جمعه و ... را داشته باشند.

با این همه هفته گذشته دولت اعلام کرد که به احتمال زیاد اجتماعات عمومی در ماه رمضان برگزار نخواهد شد و مردم باید مراسم مربوط به ماه رمضان را از طریق تلویزیون دنبال کنند، اما بایدهای مدیریت مناسبات و اجتماعات خانگی و خانوادگی در ماه رمضان چیست؟

حسن روحانی، رئیس‌جمهوری چند روز پیش درباره مناسبات اجتماعی در ماه رمضان گفت: «به ماه رمضان نزدیک می‌شویم. برای ماه رمضان هم ساعت کار اداری هفت صبح تا دو بعدازظهر بهتر است. چون قبل ماه رمضان ناهار نداریم، نماز جماعت الان نداریم، بنابراین کار پیوسته تا دو بعدازظهر ادامه خواهد داشت و ساعت دو بعدازظهر مردم به خانه‌هایشان می‌روند. قاعدتاً در ماه رمضان اگر شرایط ما همین باشد، باز هم نماز جماعت نخواهیم داشت.»

با این تصمیم به‌نظر می‌رسد دولت اجتماعات مربوط به ماه رمضان را تنها به مراسمی محدود کرده که از سوی نهادهای رسمی حاکمیتی یا مساجد و اماکن مذهبی برگزار می‌شود و بر این تصور است که با تعطیلی و ممانعت از برگزاری مراسم عمومی مربوط به ماه رمضان، مردم به‌جای حضور در مراسم احیای عمومی به داخل خانه‌ها هدایت خواهند شد و مراسم را از طریق تلویزیون دنبال خواهند کرد‌؛ اما در مورد مراسم‌های غیررسمی وضعیت چگونه است و چه الزاماتی را باید در این اجتماعات مردمی در نظر داشت؟

در ارتباط با این موضوع، یک جامعه‌شناس خانواده و سیاست‌گذاری اجتماعی در گفت‌وگوی با ایرنا گفته است: بخش عمده‌ مراسم مربوط به ماه رمضان، چه افطاری‌ها و چه مراسم مربوط به شب‌های قدر در خانه‌ها از سوی اشخاص حقیقی و کاملا خصوصی برگزار می‌شود؛ آن هم در شرایطی که نه امکان نظارت بر آنها وجود دارد و نه دولت از برگزاری آنها مطلع می‌شود و اگر هم باخبر شود، امکان محدود کردن آنها برای دولت وجود ندارد. بدیهی است دولت امکان اعمال محدودیت‌های سختگیرانه را برای برگزاری مراسم مذهبی در خانه‌ها ندارد و نمی‌تواند برای خانه‌های مردم مأمورانی را بگمارد تا مانع از برگزاری تجمعات مذهبی توسط آنها، به ویژه در شب‌های قدر شود.

به گفته گیتی خزاعی، دولت و ستاد ملی مقابله با کرونا با ایجاد یک فضای ایزوله‌ برنامه‌ریزی، هنوز که هنوز است اقدامات آموزشی گسترده به‌منظور درون‌سازی مراقبت‌های بهداشتی و سبک زندگی جدید متناسب برای زیست در دوران کرونایی را آغاز نکرده‌اند.

این جامعه‌شناس با تاکید بر تهیه و ایجاد پروتکل بهداشتی برای ماه رمضان گفت: ستاد ملی مقابله با کرونا با همکاری کارشناسان و متخصصان اجتماعی، رسانه‌ای و فرهنگی باید هرچه سریع‌تر دستورالعمل‌ها و راهنمایی‌های دقیقی را برای ماه رمضان، برای بهره‌برداری عموم مردم جامعه و با لحاظ تمامی فعالیت‌های روزمره، تهیه و این پروتکل‌ها و دستورالعمل‌های آموزشی را به ذکر جزئیات در اختیار عموم مردم قرار دهد. در مورد خاص تجمعات مربوط به ماه رمضان لازم‌ است ستاد مقابله با کرونا، با دستورالعمل‌های دقیق و گوشزد کردن خطر برگزاری اجتماعات، به‌جای اظهارات گذرای تلویزیونی، مردم را برای زندگی در شرایط کرونایی که روز به روز هم از محدودیت‌های اجتماعی آن کاسته می‌شود، آماده کند.

وی در خصوص یاری گرفتن از افراد بانفوذ و چهره‌های مذهبی و شناخته شده در آگاهی بخشی نیز خاطرنشان کرد: در زمینه‌ برگزاری افطاری‌ها، ستاد مقابله با کرونا لازم است تا با کمک گرفتن از نهادهای مذهبی و چهره‌های شناخته‌شده و معتبر دینی هرچه سریع‌تر نسبت به آگاهی‌بخشی به مردم در مورد ضرورت و الزام به عدم برگزاری افطاری‌ها در شب‌های ماه رمضان و همچنین عدم شرکت حضوری در مناسک شب قدر اقدام کند.

خزاعی در مورد شرکت در مراسم شب‌های قدر توضیح می‌دهد: هیچ چاره‌ای غیر از عدم حضور مردم در این اجتماعات نیست. نه حفظ فاصله فیزیکی امکان‌پذیر است و نه می‌توان با استفاده از ماسک، جمعیت متراکم و درهم فشرده را از انتقال ویروس بازداشت یا از انتشار ویروس در امان نگه داشت. ستاد مقابله با کرونا با همکاری نیروی انتظامی، پلیس و بسیج باید با ایجاد محدودیت تردد در شب‌های قدر مشابه آنچه در روز سیزدهم فروردین اعمال شد و بسیار موفقیت‌آمیز بود، از حضور مردم در تجمعات خانگی جلوگیری کند. به نظر می‌رسد در شرایط فعلی برای جلوگیری از شیوع مرگبار ویروس کرونا در مراسم شب‌های قدر در نشست‌های خانگی و خصوصی، دولت و ستاد مقابله با کرونا، در شب‌های قدر، چاره‌ای جز اعمال تدابیر سخت‌گیرانه و محدودکننده مشابه آنچه در روز سیزدهم فروردین انجام داد، ندارد. ستاد مقابله با کرونا باید با توجیه و هماهنگی مقام‌ها و نهادهای دینی در کشور و با همکاری نهادهای انتظامی و امنیتی، از تردد مردم در شب‌های قدر که می‌تواند به فاجعه‌ای غیرقابل جبران بینجامد، جلوگیری کند.

شهرداری و نهادهای مذهبی مردم را آماده کنند

وی در پایان پیشنهاد کرده است: لازم است شهرداری‌ها با اطلاع‌رسانی مناسب در سطح شهرها و نهادهای مذهبی با توضیحات دقیق و عقلانی در این خصوص، مردم را برای پذیرش شب‌های قدر غیرحضوری آماده کنند. در شرایطی که امکان فاصله‌گذاری فیزیکی در تجمعات فشرده و متراکم وجود ندارد و راهی برای جلوگیری از برگزاری تجمعات خانگی و نظارت بر آنها در مورد اجرا یا عدم اجرای پروتکل‌ها نیست، عدم ممانعت از تردد مردم در شب‌های قدر و برگزاری تجمعات حضوری خانگی در شب‌های قدر، بدون نظارت و حضور دولت و ستاد مقابله با کرونا، می‌تواند فاجعه‌ای مرگبار به بار آورد.

اگر در حوزه دینداری بخواهیم به جامعه ایران بپردازیم می‌توان با اطمینان خیلی زیاد و با استناد به نتایج نظرسنجی‌ها و پیمایش‌های متعدد اثبات کرد حداقل در حوزه دینداری فردی و رابطه انسان با خداوند، پیشرفت علم هرگز نتوانسته در رابطه انسان ایرانی با خداوند خدشه وارد نماید. آخرین پیمایش‌های موجود در کشور حاکی از آن است که کماکان و مانند گذشته بیش از ۹۰ درصد مردم ایران به خدا و معاد اعتقاد دارند.

بر اساس پژوهش ایسپا در بعد رابطه شخصی انسان با خداوند بیش از ۸۵ درصد مردم احساس نزدیکی به خداوند می‌کنند و بیش از ۸۵ درصد نیز از کسانی که به پیامبر و قرآن توهین می‌کنند به میزان زیادی متنفرند.

بنابراین می‌توان در نظر گرفت که بحران کرونا و مسائل پیش‌آمده در اعتقادات دینی مردم ایران تاثیری نخواهد گذاشت. با این حال بسیاری از مراسم‌های ماه رمضان با وجود بحران کرونا دشوار است. مردم سال‌ها به برگزاری نمازجماعت، مراسم شب‌های قدر و همچنین افطاری دادن میل و اشتیاق دارند.