الهام بهروزی
«در برابر کسی که به او دانش می آموزید و یا از او دانش فرا می گیرید نرمی کنید.»
«رسول اکرم (ص)»
یازدهم اردیبهشت‌ماه روز بزرگ پاسداشت «مقام معلم» است. روز بزرگداشت کسانی است که الف قدشان، در راه تعلیم خوبی‌ها خمیده شد. روز پاسداشت عزیزانی است که در سنگر علم و دانش، سربازانی با اخلاص و دانشمند تربیت کردند. امروز، روز یاد کردن از گمنامان آشناست؛ آنان که دفترهای خاطرات از عطر یادشان آکنده است.
بدون شک معلم شدن و معلم بودن کار بس دشوار است که بیش از هر چیزی به بردباری، مهربانی و دانش نیاز دارد. از این‌رو، اغلب کسانی پیشه معلمی را برمی‌گزینند که تشنه آموختن و آموزش دادن هستند. بدیهی است دانایی، اندیشیدن و نوآوری، از ویژگی‌های معلمی است که همگام با علوم روز پیش می‌رود. معلم موفق کسی است که به اطلاعات پیشین خود بسنده نمی‌کند و با فراگیری همیشگی دانش، در شکوفایی علمی دانش‌آموزان خود نقش مهمی ایفا می‌کند. امام حسن(ع) می‌فرماید: «به مردم بیاموز و دانش دیگران را فراگیر تا دانش خود را استوار سازی و آنچه را ندانسته‌ای، بدانی.»
طبیعتا افرادی که پیشه معلمی را برگزیده‌اند همواره از حقوق‌های پایین، کمبود زمان و منابع یا آموزش کافی برای انجام وظایف خود در رنج هستند اما آنها خوب می‌دانند که در کلاس‌هایشان بسیاری از پزشکان، وکلا، جراحان، روزنامه‌نگاران، هنرمندان و معلمان آینده حضور دارند. بنابراین این دانش‌آموزان سزاوار داشتن معلمی هستند که تمام تلاشش را برای آموزش آنها به کار می‌گیرد و از همین رو بسیاری از معلمان تمامی سختی‌های این شغل را به جان می‌خرند.
معلمان همواره در طول تدریس با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند که مهم‌ترین آن نحوه مدیریت کلاس است. از نظر بیکرووستراپ (85) (2000)، اهداف عمده مدیریت کلاس درس شامل این موارد می‌شود: برنامه‌ریزی درسی بر پایه آمیزه‌ای از تنوع و هدف، ارائه دستورالعمل‌های شفاف به‌دانش‌آموزان در مورد فعالیت‌های درسی، هدایت و نظارت بر یادگیری و فعالیت‌های دانش‌آموزان، به‌کارگیری ابزارهای آموزشی و منابع یادگیری و تدریس، حرکت منطقی از یک مرحله از تدریس به مرحله دیگری از تدریس، زمانبندی فعالیت‌های کلاسی و ایجاد توازن در آنها و شروع و خاتمه هدفمند درس.
اما جدی‌ترین چالشی که معلمان این روزها با آن روبه‌رو هستند، شیوع کروناست که منجر به تعطیلی رسمی مدارس شده است. آنها ناچار روی به آموزش آنلاین آورده‌اند که در این زمینه شبکه آموزشی دانش‌آموزان (شاد) از سوی وزارت آموزش و پرورش راه‌اندازی شده است تا معلمان به کمک آن به امر تعلیم و تربیت مشغول شوند. هرچند هیچ ابزاری نمی‌تواند جایگزین آموزش حضوری شود ولی در شرایط بحرانی کنونی سیستم آموزشی به‌ناچار این شبکه را راه‌اندازی کرده است تا بدین‌وسیله امر آموزش در جامعه دانش‌آموزی متوقف نشود.
یک معلم پایه اول دبستان درباره مشکلات شبکه آموزشی دانش‌آموزان به بامداد جنوب گفت: متاسفانه در این شبکه تنها دو ساعت می‌توانیم آموزش آنلاین داشته باشیم که از این زمان برای آموزش هر درس ۲۰ دقیقه و زنگ استراحت نیز ۱۵ دقیقه اختصاص داده شده است. این زمانبندی ما را تحت فشار قرار داده است؛ چراکه با توجه به اینکه میزان توانایی و سطح یادگیری دانش‌آموزان متفاوت است و برخی از آنها نیاز به آموزش بیشتر دارند به‌ویژه در درس ریاضی. بنابراین من ناچار هستم که بیشتر اوقات زنگ استراحت را به تدریس دروس دشوارتر اختصاص بدهم. متاسفانه مشکل دیگر این شبکه تعرفه‌های بالای آن است که در حال حاضر خود ما داریم آن را پرداخت می‌کنیم و انتظار می‌رود که متولیان امر به‌منظور حمایت از معلمان به‌ویژه معلمان حقالتدریس امکانات این شبکه را رایگان کنند. همچنین سرعت اینترنت آن بسیار ضعیف است و معمولا برای دانلود بسیاری از فایل‌های ویدئویی آموزشی با مشکل جدی روبه‌رو هستیم.
تهمینه دامغانی که بیش از ۱۰ سال است به صورت حقالتدریس مشغول به فعالیت است، افزود: معلمی عشق است. من بیش از اینکه به بعد مادی آن بنگرم به بعد معنوی و شوری که در زمان یادگیری دارند، نگاه می‌کنم. وقتی موفقیت آنها را در اتمام یک سال تحصیلی و حضور آنها را در رده‌های بالاتر تحصیلی می‌بینم بسیار خوشحال می‌شوم.
وی در ادامه از اینکه بیش یک دهه از حضورش در نظام آموزشی می‌گذرد اما هنوز به صورت رسمی استخدام نشده است، گلایه کرد و گفت: هرچند برای جذب به آموزش و پرورش در اولویت قرار داریم اما همچنان در بلاتکلیفی به‌سر می‌بریم و استخدام ما اینک در هاله‌ای از ابهام قرار دارد؛ این در حالی است که در امر آموزش شاگردانم اهتمام ویژه دارم و اصلا کوتاهی نمی‌کنم و بدون اغراق می‌گویم که دغدغه‌ای که معلمان حقالتدریس در درس دادن دارند کمتر می‌توان در برخی از معلمان رسمی مشاهده کرد. امیدوارم که در آینده‌ای نزدیک معلمان حقالتدریس بتوانند رسمی شوند و دیگر دغدغه و دلهره از دست دادن شغلشان را نداشته باشند و با آسودگی بیشتری به تدریس مشغول شوند.
دامغانی با تاکید بر اینکه متاسفانه معلمان حقالتدریس از هیچ‌کدام از مزایای معلمی به‌جز حقوق پایین ماهانه برخوردار نمی‌شوند، تصریح کرد: این در حالی است که هر دو گروه به یک شکل و با ساعت مشخص و مشترک مشغول به فعالیت هستند اما مزایا فقط شامل معلمان رسمی می‌شود و متاسفانه معمولا در ابلاغ مزایا به مدارس قید می‌شود که این مزایا شامل معلمان حقالتدریس نمی‌شود!
این معلم دبستان در پایان یادآور شد که حتی تسهیلاتی که آموزش و پرورش به معلمان می‌دهد باز هم شامل معلمان حقالتدریس نمی‌شود! حقوق سه ماه تابستان هم به ما تعلق نمی‌گیرد همه این مسائل می‌تواند موجبات بی‌ا‌نگیزگی را در ما به وجود بیاورد اما عشق به درس و شاگردانمان مانع می‌شود که در کارمان کم‌کاری کنیم و باز هم با انگیزه و عشق به تدریس ادامه می‌دهیم.
در ادامه این گزارش یادآوری می‌شود در حالی که بسیاری از معلمان حقالتدریس سال‌هاست که به تدریس مشغول هستند و امید دارند که خیلی زود به‌صورت رسمی جذب سیستم آموزشی شوند. مدیرکل امور اداری و تشکیلات وزارت آموزش و پرورش بهمن‌ماه سال گذشته در خصوص آخرین وضعیت استخدام معلمان حقالتدریس و آموزشیاران نهضت سوادآموزی گفته است: به محض تعیین و ابلاغ سهمیه از سوی سازمان امور اداری و استخدامی، برگزاری آزمون برای آموزشیاران نهضت سوادآموزی و عملیات استخدام را آغاز می‌کنیم.
به گفته یارمحمد حسین‌بُر، با توجه به قانون الحاق یک ماده به قانون تعیین تکلیف استخدامی معلمان حقالتدریس و آموزشیاران نهضت سوادآموزی مصوب سال ۹۷، شیوه‌نامه استخدامی آماده و ابلاغ شده است و استان‌ها در حال نهایی کردن موارد هستند.
در این میان، سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس بهمن‌ماه سال گذشته تاکید کرده که استخدام همه معلمان حق التدریس ممکن نیست، بنابراین نباید این انتظار و تصور غلط را در میان معلمان نسبت به مصوبه مجلس ایجاد کرد.
سیدحمایت میرزاده درباره روند اجرای قانون استخدام نیروهای حق التدریس، گفته است: دولت در اجرای قانون استخدام معلمان حقالتدریس و آموزشیاران نهضت سوادآموزی به نحوی عمل کرد که مجلس مجبور به تدوین استفساریه تبصره 10ماده 17 قانون تعیین تکلیف معلمین حق‌التدریسی و آموزشیاران نهضت سوادآموزی در وزارت آموزش و پرورش شد تا قانون به درستی اجرائی شود.
نماینده مردم گرمی در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه آموزش و پرورش می‌تواند بخش بزرگی از مشکلات نیروهای حق التدریس را برطرف کند، افزوده است: البته از سوی دیگر این تصور ایجاد که قانون مجلس سعی دارد تمامی نیروهای حق التدریس را به استخدام آموزش و پرورش در آورد که چنین چیزی ممکن نیست. در قانون استخدام معلمان حق التدریس و آموزشیاران نهضت سوادآموزی قید شده معلمان در رشته‌های مورد نیاز آموزش و پرورش، در مقطع تحصیلی و با جنسیت مورد نیاز آموزش و پرورش و نهایتا در استان و شهرستان مد نظر آموزش و پرورش این استخدام‌ها صورت گیرد. این در حالی است که برخی از شهرستان‌ها و استان‌ها در مقطع کنونی با نیروی مازاد مواجه هستند که جذب نیروی اضافه در این استان‌ها به هیچ عنوان منطقی به نظر نمیرسد. چنانچه کار کارشناسی دقیقی برای جذب نیروی انسانی صورت گیرد، آموزش و پرورش با استفاده از قانون موجود مورد تصویب مجلس می‌تواند نیازهای خود را برطرف کند.
در این راستا سیدحمایت میرزاده در فروردین ماه ۹۹ از رفع ایراد استفساریه قانون تعیین تکلیف استخدامی معلمان حقالتدریس برای استخدام نیروهای نهضتی و حقالتدریس خبر داد و گفت: دستور کار نخست نشست (سه‌شنبه ۲۶ فروردین) امروزکمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی به موضوع رفع ایراد «استفساریه استخدامی مشمولین تبصره 10 ماده 17 قانون تعیین تکلیف استخدامی معلمان حق التدریس» اعاده شده از شورای نگهبان اخصاص داشت. طی تماس تلفنی و هماهنگی صورت گرفته با نماینده شورای نگهبان، ایراد این شورا به استفساریه برطرف و طرح استفساریه قانون الحاق یک ماده به قانون تعیین تکلیف استخدامی معلمان برای تصویب در صحن به هیأت رئیسه مجلس ارجاع شد.
به گفته وی، این طرح قطعا در مجلس دهم به تصویب خواهد رسید و نیروهای حق التدریس و نهضتی از این بابت نگرانی نداشته باشند؛ با پیگیری‌های به عمل آمده طرح استفساریه فردا یا نهایتا هفته آینده در دستور کار صحن علنی مجلس قرار خواهد گرفت.
بدیهی است پیشرفت هر جامعه به‌چگونگی کیفیت آموزش و پرورش آن جامعه بستگی دار که این مهم در گروی داشتن معلمانی است که دغدغه نان ندارند و از نظر شغلی تثبیت شده هستند. بدون شک بلاتکلیفی معلمان حقالتدریس و حقوق پایین آنها می‌تواند بر کیفیت درس‌دهی و امنیت شغلی آنها تاثیر سوء بگذارد.
