مژده پاینده:
گاز طبیعی فشرده شده Compressed Natural Gas که بهصورت اختصاری CNG خوانده میشود نوعی سوخت فسیلی است که بهعنوان جانشینی با آلایندگی کمتر برای سایر سوختهای فسیلی نظیر بنزین و گازوییل در نظر گرفته میشود. CNG با فشردن گاز طبیعی (۷۰ تا ۹۸ درصد متان) به دست میآید و جهت مصرف بهعنوان سوخت در مخازن کروی بسیار سخت نگهداری و عرضه میشود. کروی بودن این مخزنها سبب تقسیم مساوی فشار گاز بین دیوارههای مخزن میشود که این خود ایمنی بالایی را در نگهداری حجم بالایی از CNG در مخازن ممکن میکند. افزایش
روز افزون وسایل حمل و نقل عمومی و خصوصی، با توجه به نیاز گسترده زندگی شهری به جابهجایی
سریعتر و افزایش آلودگی زیستمحیطی ناشی از سوختهای بنزینی گازوئیلی، برای زندگی
شهری به معضلی اساسی بدل شده است.
چارهاندیشی برای حل مساله آلودگی محیط طبیعی و شهری،
در سراسر دنیا برنامهریزان و دولتمردان را به سوی سرمایهگذاری و استفاده از سوختهای
سالم با آلایندگی کمتر هدایت کرد. در ایران نیز با افزایش وسایل حمل و نقل و توسعه
صنایع بهویژه بعد از انقلاب و بهخصوص در کلانشهرها سطح آلودگی هوا به میزان قابل
توجهی افزایش یافته بهگونهای که حل مساله آلودگی هوا در دو دهه اخیر از مهمترین مسائل برنامهریزان شهری بوده است.با وجود اینکه وسایل نقلیه بهعنوان یکی
از مهمترین ارکان جامعه صنعتی بهشمار میروند، خود سببساز جدیترین معضلات زیستمحیطی
امروز بشر شدهاند، چراکه با تولید دیاکسیدکربن، دیاکسید نیتروژن و ذرات آلی غیرقابل
تجزیه، تحت اثر اشعه خورشید، گاز ازن ایجاده کرده و به این ترتیب به عمدهترین آلاینده
هوا بدل شدهاند.
سیانجی در ایران
شروع استفاده از سوخت گاز طبیعی فشرده در ایران به سال
۱۳۵۶باز میگردد. در آن سال هزار دستگاه تاکسی پیکان در شهر شیراز به این نوع سوخت
مجهز شده و دو جایگاه سوختگیری نیز ساخته شد. یک سال بعد در شهر مشهد ۶۰۰ دستگاه تاکسی
به این نوع سیستم سوخت مجهز شده و یک جایگاه سوختگیری نیز افتتاح شد. پس از پیروزی
انقلاب در سال ۱۳۷۰ شرکت واحد موتور وابسته به شرکت اتوبوسرانی تهران تعدادی از اتوبوسهای
خود را به این نوع سوخت مجهز کرد و سپس در سال ۱۳۷۸ همزمان با تغییر الگوی سوخت کشور
از سوی دولت در جهت استفاده از گاز طبیعی فشرده بهعنوان مناسبترین سوخت جایگزین بنزین،
استفاده از این سوخت مورد توجه قرار گرفت. با تاسیس سازمان بهینهسازی مصرف سوخت کشور
در سال ۱۳۷۹ در مجموعه وزارت نفت، مطالعات مقدماتی طرح گازسوز کردن خودروها در این
سازمان انجام و به منظور دستیابی به کاهش مصرف بنزین و کاهش آلایندههای هوا، طرح مزبور
با انعقاد قراردادهایی با خودروسازان و بخش خصوصی برای تولید و تبدیل خودروهای گازسوز
از یک طرف و همچنین ایجاد زیرساختهای لازم و احداث جایگاههای CNG از طرف دیگر، وارد مرحله اجرائی شد.
معاون مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی گفت:
زیرساختهای توسعه صنعت گاز طبیعی فشرده (سیانجی) و دستیابی به این سهم در وزارت
نفت و مجموعه شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایجاد شده است و فقط در بخش تبدیل
نیز باید اقدامهای توسعهای انجام شود که آن هم در حال انجام است. وزارت نفت از ابتدا
با پشتیبانی از تولید موتور پایه گازسوز و تبدیل کارخانهای و کارگاهی اقدام به توسعه
این صنعت کرد، در سالهای گذشته ۹۲۰ هزار خودرو از طریق قراردادهای مستقیم وزارت نفت
تبدیل شدند و در بخش حمایت خودرویی نیز حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار خودرو در بخش حمایتی
قرار گرفت.
حمید قاسمیدهچشمه مصوبه اخیر شورای اقتصاد برای توسعه
این صنعت را نیز یکی دیگر از اقدامهای وزارت نفت برای توسعه این صنعت خواند و افزود:
این مصوبه بهتازگی از سوی وزیر نفت به شورای اقتصاد تقدیم و در آنجا مصوب شد که طبق
آن مانده کل حملونقل بار و مسافر که تاثیر مستقیم در قیمت تمامشده کالاها دارند،
از طریق اعطای تسهیلات رایگان به سمت سوخت پاک و ارزان سیانجی هدایت خواهند شد. طبق
برنامه پنج ساله پنجم توسعه و افق ۱۴۰۴ مقرر شده است، ۷۰ درصد سهم سبد سوخت خودروها
را سوختهایی شامل بنزین و هیبرید و ۳۰ درصد از این سهم را سوختهایی نظیر سیانجی،
گاز مایع (الپیجی) و گازوئیل سبک پوشش دهند.ظرفیتی که در سالهای گذشته برای این توسعه
بهوجود آمد ایجاد حدود دو هزار و ۵۰۰ جایگاه عرضه سوخت در بخش حمل و نقل سبک و چند
جایگاه در حوزه حمل و نقل سنگین (اتوبوسرانی) بود که در شرایط کنونی حدود ۲۲ درصد
از سبد سوخت خودروها را پوشش میدهد. امیدواریم با پیگیری و اجرای برنامههای وزارت
نفت برای تبدیل خودروهای عمومی و... به سهم ۳۰ درصدی پیشبینیشده در برنامههای توسعهای
دست یابیم.
وی درباره جزئیات تبدیل خودروهای عمومی طبق مصوبه شورای
اقتصاد، خاطرنشان کرد: حدود یک هزار و ۵۰۰ خودرو به اضافه ۲۰۰ هزار خودرو که شامل تولیدات
امسال است، طبق این مصوبه گازسوز خواهند شد که شامل ۱۰۰ درصد بخش حمل و نقل خودرویی
مسافر و همچنین حمل و نقل بار از جمله وانتبارها، نیسان و کامیونت است. پاک بودن
و ارزانی سیانجی در مقایسه با دیگر سوختها را از مهمترین مزایان آن در کل دنیا
عنوان کرد. افزونبر آن ایران با دسترسی به منابع عظیم گازی و بهرهمندی حدود ۹۶ درصد
از جمعیت کشور از نعمت گاز، زیرساختهای بهتری برای توسعه این صنعت دارد که نبود نگرانی
بابت قطعی سوخت و در دسترس نبودن آن وجود نداشته و ایجاد ایستگاههای سیانجی با سرعت
زیاد بهدلیل توسعه شبکه گازرسانی از آن جمله است.
قیمت سیانجی یکپنجم بنزین
مدیر پیشین طرح سیانجی شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی
ایران با اشاره به اینکه در دنیا از گاز بهعنوان سوخت پاک یاد میشود، تصریح کرد:
مزیت دیگر سیانجی ارزانی آن است. قیمت سیانجی بهصورت میانگین در دنیا حدود یکپنجم
قیمت بنزین است که عدد بسیار قابل اتکایی است و در کشور ما این عدد (قیمت ۴۰۰ تومانی
سیانجی) حدود یکهفتم است که همین موضوع سبب کاهش هزینههای حملونقل عمومی، حمل
و نقل بار و کاهش هزینههای سبد خانوار میشود و تورم ناشی از حمل و نقل کالا نیز
به نحو قابلملاحظهای کاهش مییابد.
قاسمی تداوم در تصمیمگیریهای آتی، افزایش ظرفیت صادراتی
کشور، کاهش هزینه حمل و انتقال و بهدنبال آن بازگشت سرمایه، ایجاد اشتغال و کار در
چرخه اقتصاد ملی را از دیگر مزایای توسعه این صنعت برشمرد و یادآور شد: ظرفیت اسمی
جایگاههای ما هماکنون ۶۰ هزار مترمکعب در شبانهروز است اما اگر ظرفیت واقعی ۱۴ ساعت
عرضه در روز را محاسبه کنیم، این ظرفیت ۴۰ میلیون مترمکعب در روز خواهد بود که دو برابر
میزان عرضه کنونی است و حداقل نیمی از این ظرفیت بدون استفاده باقیمانده است.
احداث جایگاههای کوچکمقیاس در زمینهای ۱۰۰ متری
وی پراکندگی نامناسب جایگاههای عرضه سوخت سیانجی
در کشور و بهویژه شهرهای بزرگ بهدلیل گرانی زمین را یکی از چالشهای این صنعت برشمرد
و گفت: با برنامهریزیهای انجامشده برای ایجاد جایگاههای کوچکمقیاس مشکل زمین رفع
شده و دسترسی این جایگاهها متناسب با نیاز کاربران خواهد بود. بازگشت سرمایه کمتر
از دو ساله در این بخش را از دیگر مزایای این صنعت برای بخش خصوصی است. تعدادی از جایگاههای
کوچکمقیاس در سال ۹۷ را سرمایهگذاران بخشخصوصی در نقاط مختلف ایجاد کردند که امیدواریم
این توسعه با شدت بیشتری محقق شود. در جایگاههای کوچکمقیاس با حذف مخازن ذخیره، حریم
ایمنی کمتری نیاز است و تنها عبور و مرور و دسترسی به برق و گاز مدنظر قرار خواهد گرفت.
در این جایگاهها ابعاد زمین حدود یکپانزدهم جایگاههای پیشین بوده و به ۱۰۰ مترمربع
کاهش یافته است.
معاون مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی نقاط
مناسب برای احداث جایگاههای کوچکمقیاس را ترمینالها، پارکینگهای عمومی، فروشگاهها،
میادین ترهبار و... عنوان کرد و افزود: محل احداث این جایگاهها در مناطقی خواهد بود
که موجب کاهش اتلاف وقت مردم شده و علاوه بر آن در دسترس باشد. احداث، تجهیز و راهاندازی
حدود ۲۵۰۰ تجهیز سیانجی، جایگزینی بیش از ۲۰ میلیون لیتر سیانجی بهصورت روزانه
بهجای بنزین مصرفی کشور، حمایت از طرحهای بومیسازی تجهیزات سیانجی در کشور، تدوین
استانداردهای مرتبط با صنعت سیانجی در هر دو حوزه خودرویی و جایگاهی، حمایت از طراحی
و تولید موتور گازسوز بر اساس تازهترین فناوریهای روزآمد در شرکت ایرانخودرو، آموزش
افراد متخصص برای انجام خدمات پس از فروش، تعمیرات عیبیابی اپراتوری و... درباره خودروهای
دوگانهسوز و تجهیزات جایگاهی از جمله دستاوردهای توسعه صنعت سیانجی در کشور بوده
است.
این صنعت همچنین توانسته است با گستردگی جغرافیایی جایگاههای
عرضه سیانجی کمتر از یک دهه در کشور، تبدیل حدود چهار میلیون خودرو پایه بنزینسوز
به گازسوز به دو روش کارگاهی و کارخانهای، ایجاد امنیت در سبد سوخت مصرفی کشور و خارج
کردن سبد سوخت از حالت تکسوختی به دوسوختی و کاهش آلایندههای زیستمحیطی و جایگزینی
سیانجی به جای بنزین در بخش حملونقل بهویژه در کلانشهرها را اجرائی کند. امروزه
استفاده از این نوع سوخت در وسایل نقلیه عمومی در حال گسترش است. با توجه به مزایای
اقتصادی و دیگر مزایای بر شمرده برای گاز طبیعی، انجمن انرژی جهان نیز از سال ۱۹۹۵
در توکیو گاز طبیعی را رسما بهعنوان سوخت جایگزین سوختهای حمل و نقل اعلام کرد. کشورهای
کانادا، نیوزلند، ایتالیا، ژاپن، روسیه، امریکا، آرژانتین، برزیل، ترکیه، آذربایجان،
هلند، چین و دیگر کشورها در این زمینه تجربههای قابلقبولی دارند و در برخی کشورهای
پیشرفته موضوع استفاده از CNG بهعنوان سوخت هواپیما نیز در
حال بررسی است.