الهام بهروزی

تالاب دیّر- بردستان که در محدوده خور بردستان به همت تلاش‌های شبانه‌روزی کانون رشد و توسعه «نجیرم» و انجمن محیط زیستی «سوکا»ی دیّر و با همراهی مردم شهرستان دیّر و اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر ثبت ملی شد، آب پاکی بر دست سودجویان و مسوولان بی‌درایت ریخت؛ چراکه این اقدام قوانین و مقرراتی را با خود به همراه دارد که جلوی اجرای بسیاری از طرح‌های منفعت‌طلبانه و سودجویانه را در این منطقه می‌گیرد.

متاسفانه پیش از این از سوی برخی دستگاه‌های خاص در شهرستان دیّر و مرکز استان یک‌سری طرح‌‌هایی در محدوده تالاب بدون هیچ‌گونه توجیه قانونی تعریف شده بود که نه‌تنها ویرانی اکوسیستم تالاب را هدف قرار داده بود؛ بلکه زیست‌بوم گیاهی منطقه که جنگل‌های حرا را شامل می‌شود و همچنین زیستگاه‌های جانوری و پرندگان آبزی و کنار آبزی را به سمت نیستی سوق می‌داد و متاسفانه صاحبان این طرح‌ها نیز با لابی‌ها و قانونی ‌جلوه دادن طرح‌های خود سعی در اجرای هرچه زودتر این پروژه‌ها داشتند. این در حالی است که اجرای بسیاری از این طرح‌ها طبق قوانین حفاظت، احیا و مدیّریت تالاب‌های کشور مشکلات قانونی دارد که یا باید اصلاح یا در مکان دیگری جانمایی شود!

از جمله این طرح‌های می‌توان به طرح دهکده گردشگری دیّر اشاره کرد که شهرداری این شهر در محدوده این تالاب تعریف کرده است؛ این در حالی است که ما در استان بوشهر پیش از این تجربه تلخی به نام دهکده امید در نزدیکی یکی از خورهای بوشهر را تجربه کرده‌ایم که نه تنها اکوسیستم خور مذکور و زیستگاه جانوران دریایی و پرندگان آبزی و کنار آبزی و حراهای آن محدوده را نابود کرد؛ بلکه زیرسازی این دهکده عظیمی که استاندار سابق برگ برنده خود در رونق گردشگری دریایی منطقه و تبدیل کردن بوشهر به قطب گردشگری دریایی کشور می‌دانست به‌دلایل فنی و مهندسی با مشکل جدی روبه‌رو و تنها به پارک محله‌ای بزرگی برای شهر بدل شد! حتی تبلیغات اغراق‌آمیز هواداران این استاندار جوان هم نتوانست به رونق این دهکده کمک کند و تمام رویاهایی که برای آن تعریف شده بود به ناکجاآباد سوق داده شد، از آن پس نه خبری از ویلاهای شناور در دهکده شد و نه خبری از حامیان این طرح الکن برای دفاع از موجودیت آن در این روزها!

تنها چیزی که برای موافقان و مخالفان دهکده گردشگری امید در بوشهر باقی ماند حسرتی غیرقابل وصف و هدررفتن بخش اعظمی از بیت‌المال که می‌توانست با مدیّریت صحیح به فرصتی برای اشتغال‌زایی در منطقه منجر شود. حال بد نیست که شهرداری بندر دیّر نیز با عبرت گرفتن از این تجربه تلخ محتاط‌تر در راستای احداث این دهکده در محدوده تالاب اصرار کند و به دغدغه سمن‌ها و دوستداران محیط زیست جدی‌تر بیندیشد. ضرورت دارد که منافع عمومی در این میان دیده شود نه منافع افرادی خاص!

متاسفانه شورای این شهر هم به بهانه توسعه گردشگری در منطقه به مخالفت با ثبت ملی تالاب دیّر- بردستان پرداخته و آن را مانعی بر سر تحقق اهداف توسعه‌طلبانه گردشگری در این بندر می‌داند. در این باره بیانیه‌ای در فضای مجازی منسوب به شورای این شهر منتشر شده است که جای تامل و تاسف بسیار دارد؛ چراکه به جای توجه به اهمیت موضوع، به فرافکنی و حاشیه‌سازی روی آورده شده است و این نوشته سراسر نشان از بی‌سوادی و ناآگاهی از قوانین محیط زیستی و قوانین حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌های کشور دارد.

در این بیانیه آمده است: «سلام عرض ادب و احترام محضر مردم شریف شهر دیّر؛ اصطلاحی به‌نام تالاب گلوی توسعه و رشد شهر را می‌فشارد. همشهریان عزیز همان‌طور که مستحضرید در هر شهر تالاب سبب رونق گردشگری منطقه محسوب می‌شود اما در شهر ما قضیه چیز دیگری است هدف چیز دیگری است با نام تالاب به‌طور غیرمستقیم جلوی توسعه و رشد شهر را خواهند گرفت. غرض این است که شهرداری شهر دیّر برای کمک به رشد و توسعه و آبادانی شهر و به پیشنهاد شورای شهر درحال اجرای دو پروژه مهم و اساسی است؛ پروژه خلیج فارس و پروژه دهکده گردشگری.

پروژه خلیج فارس همه شما مردم می‌دانید که به جاده وفاق در حال اتصال است و از طرفی در کنار درختان حرا زمین‌هایی وجود دارد که هیچ‌گونه استفاده‌ای از آنها نمی‌شود و با کاربری گردشگری در طرح توسعه شهر ثبت شده است. لهاذا شهرداری و شورای اسلامی شهر با جدیت به‌دنبال اجرای طرح گردشگری است و برای تحقق این پروژه مطالعاتی با توجه به کاربری گردشگری صورت گرفته که شهرداری قصد دارد ۱۰۰ هکتار از آن زمین‌ها به دهکده گردشگری تخصیص دهد و اما تالاب‌ها و بدون هیچ تعریف دقیق و علمی از تالاب ادعا می‌کنند که این محدوده تالاب است!

همه شما مردم می‌دانید تالاب به مکانی گفته می‌شود که آب‌گیر باشد به همین دلیل می‌خواهند با نام تالاب جلوی این دو پروژه‌ای مهم که برای آبادی شهر مردم شهر بگیرند و اما جای تعجب اینجاست که در شهر دیّر و در حریم و محدوده شهر نام تالاب را به نام تالاب بردستان نامگذاری کرده‌اند که این خود سبب تنش میان مردم شهر دیّر و و بردستان می‌شود و اما مردم عزیز ما تا امروز از حق شهر خود دفاع کرده‌ایم و دفاعیات ما منتج به تشکیل جلسه‌ای در فرمانداری شد که باعث شد این فتنه‌ها خنثی و نام و حریم به‌اصطلاح تالاب اصلاح گردد.

پ. ن: پیرامون اتفاقاتی که در حاشيت جلسه رخ دادمتاثر گشتيم اما بدليل دفاع ازحق و حقوق مردم شهر ديرقادر به ترك جلسه نبوديم تا شرمنده نسل امروز و فردا نگرديم/ با تشکر اعضا شورای اسلامی شهر دیّر».

متاسفانه در این راستا برخی از دستگاه‌های تصمیم‌ساز و تصمیم‌بگیر شهرستان دیّر به‌جای داشتن دغدغه‌های محیط زیستی و اهمیت دادن به ثبت ملی تالاب دیّر- بردستان با حضور نمایندگانی از دفتر فنی استانداری، آب منطقه‌ای، راه و شهرسازی، حفاظت محیط زیست و... اقدام به تشکیل جلسه‌ای کرده‌اند و ثبت ملی این تالاب را زیر سوال برده‌اند؛ صرفا برای اهداف مشخص و با بهانه منافع عمومی!

در این میان اما هستند مسوولانی که دغدغه محیط زیستی دارند و ضمن اشراف بر مدیّریت شهری به‌دنبال حفظ ثروت‌های خدادادی هستند و با استفاده از این ظرفیت با کمترین دخل و تصرفی به رونق گردشگری در منطقه خود می‌اندیشند. در این میان می‌توان به تلا‌ش‌های آینده‌نگرانه شهردار بردستان اشاره کرد که سخت به اهمیت و حفظ این تالاب و نقش موثر آن در گردشگری منطقه معتقد است.

شهردار بردستان در خصوص تبدیل خور بردستان به تالاب دیّر- بردستان به بامداد جنوب گفت: تبدیل شدن این خور به تالاب اتفاقی است که به شدت از آن حمایت می‌کنم؛ چراکه با اشرافی که بر قوانین تالاب‌ها دارم، مطمئن هستم ثبت ملی این تالاب در راستای منافع ملی است تا منافع قشر خاصی! بدون شک ثبت تالاب دیّر- بردستان با خود قوانین دست و پاگیری به همراه دارد و محدودیت‌هایی را در محدوده خود در زمینه ساخت‌وسازها و یک‌سری طرح‌های توسعه‌طلبانه در منطقه ایجاد می‌کند اما هرگز مانع از توسعه گردشگری در منطقه نخواهد شد؛ چراکه خود به‌عنوان یک ظرفیت گردشگری طبیعی در جنوب استان در جذب گردشگر موثر واقع خواهد شد.

عباس مرادی در ادامه در خصوص فواید ثبت ملی این تالاب برای شهرستان دیّر توضیح داد: شناسایی و ثبت تالاب دیّر- بردستان در گام نخست موجب حفظ اکوسیستم خور و زیست‌بوم گیاهی (جنگل‌های حرا)، جانوری و پرندگان آبزی و کنار آبزی می‌شود. همچنین این تالاب به‌عنوان یک جاذبه طبیعی و خدادادی در توسعه گردشگری منطقه بسیار موثر خواهد بود و از این پس گردشگران بیشتری به خود جذب خواهد کرد و افزون برآن، دست افراد سودجو را از خور و قلع قمع کردن زمین‌های محدوده آن کوتاه می‌کند.

وی با تاکید بر اینکه تالاب شدن خور بردستان هیچ منافاتی با توسعه گردشگری و طرح‌‌‌های این بخش ندارد، افزود: برای اثبات این ادعا به تالاب انزلی که در قلب این شهر واقع شده است و یک تالاب بین‌المللی به‌شمار می‌رود اشاره می‌کنم که به‌عنوان یک جاذبه طبیعی و منحصربه‌فرد سالانه شمار زیادی گردشگر و توریست به خود جذب می‌کند و به رونق صنعت گردشگری در آن منطقه افزوده است. بنابراین با علم به صنعت گردشگری و آگاهی از قوانین محیط زیستی می‌توان با بسترسازی مناسب هم تالاب را حفظ کرد و هم طرح‌های توسعه‌طلبانه گردشگری را در منطقه اجرائی کرد.

مرادی در ادامه با بیان اینکه اجرای طرح‌گردشگری در نزدیکی و محدوده تالاب مستلزم رعایت و حفظ قوانین محیط زیستی است، تصریح کرد: بدون شک وقتی طرحی بر اساس قوانین و مقررات مرتبط با حفاظت و بهره‌برداری از تالاب‌ها در محدوده تالاب دیّر- بردستان تعریف شده باشد، هیچ ممانعتی از اجرای آن‌ها نخواهد شد؛ چراکه اداره‌کل حفاظت محیط زیست که در این خصوص نهاد تصمیم‌بگیر است با بررسی ابعاد طرح و قوانین موجود استعلام‌های ارائه شده را در این محدوده مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در صورتی که این طرح‌ها موجب نقض قوانین حفاظت و بهره‌داری از تالاب‌ها نشود، مجوز فعالیت را صادر می‌کند. بنابراین شهرداری دیّر و بردستان با طی کردن مراحل قانونی می‌توانند طرح‌هایی که در محدوده تالاب به‌منظور توسعه گردشگری شهرستان تعریف کرده‌اند دنبال کنند.

شهردار بردستان ادامه داد: با توجه به اینکه بخش اعظم این تالاب در محدوده بردستان قرار دارد، برای دهانه خور برنامه‌های در دستور کار قرار داده‌ایم و تمام تلاشمان این است که زیبایی و اکوسیستم تالاب و زیست‌بوم جانوری، گیاهی و ... آن در قسمت بردستان حفظ شود و به‌جای اجرای طرح‌های گردشگری با هزینه کلان در این محدوده، با اختصاص بودجه کافی زمینه را برای مطالعه و پیوست زیست‌بوم تالاب فراهم آوریم تا افزون بر حفظ اکوسیستم تالاب دیّر- بردستان و جنگل‌های حرا و جمعیت جانوران و پرندگان آبزی و کنار آبزی اهمیت این ثروت طبیعی و خدادادی را به همگان به‌ویژه نسل آینده یادآوری کنیم تا آن‌ها ترغیب به حفظ و نگهداری تالاب شوند و از دخل و تصرف‌های غیرمهندسی‌شده و غیر اصولی در این محدوده جلوگیری کنند.

مرادی در پایان با اشاره به حاشیه‌هایی که از سوی برخی از دستگاه‌ها و افراد خاص علیه ثبت ملی تالاب دیّر- بردستان ایجاد شده است، یادآور شد: در این میان چند دسته به مخالفت با ثبت ملی این تالاب می‌پردازند که یک دسته افرادی هستند که اصلا سررشته‌ای از قوانین تالاب‌ها ندارند و دسته دیگر افرادی هستند که بخشی از زمین‌های محدوده تالاب را برای ایجاد و احداث طرح‌های خاصی تملک کرده‌اند و الان احساس می‌کنند با وجود تالاب به مشکل خواهند خورد و دسته سوم گروهی هستند که دغدغه توسعه گردشگری منطقه را دارند؛ زیرا بر این باور هستند که تالاب مانع از توسعه این صنعت در شهرستان می‌شود این در حالی است که تالاب هیچ منافاتی با گردشگری و زیرمجموعه آن ندارد بلکه خود بخشی از گردشگری را تشکیل می‌دهد که این دسته نیازمند گفت‌وگو توجیه هستند.

در پایان این گزارش باید به مخالفان ثبت ملی تالاب دیّر- بردستان یادآوری کرد که تالاب‌ها از جمله مولدترین محیط‌های جهان هستند؛ این اكوسیستم‌ها گهواره‌های تنوع زیستی دنیا بوده كه با فراهم ساختن آب و قابلیت زادآوری اولیه، نقش مهمی در بقای انواع گونه‌های گیاهان و جانوری وابسته به خود ایفا می‌كنند.

از میان ارزش‌های اقتصادی متعدد تالاب‌ها، می توان به حفظ ذخایر ژنی گیاهی و جانوری،‌ تامین آب (كیفی و كمی)، آبزی‌پروری، تولید محصولات كشاورزی، تامین انرژی، تولید مواد لجنی و گیاهی، حمل و نقل و كاربردهای تفریحی و گردشگری اشاره كرد. علاوه بر این، تالاب‌ها به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی بشر اهمیت ویژه‌ای دارند، با باورهای جهان‌شناسی و مذهبی رابطه داشته، منشا تعالی زیبایی‌شناختی می‌شوند، پناهگاه‌هایی برای حیات وحش ایجاد کرده و شالوده سنن مهم بومی را شكل می‌دهند.