بامداد جنوب:
حسین کاظمپور اردبیلی، دیپلمات ایرانی که از هفت سال
پیش تاکنون نماینده ایران در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) بود، روز شنبه در
بیمارستان لاله تهران درگذشت. او دانشآموخته مدیریت بازرگانی در دانشگاه اوکلاهامای
امریکا بود که در زمان اقامتش در ایالات متحده، با «انجمنهای اسلامی دانشجویان ایرانی
مقیم امریکا و کانادا» آشنا شد. رئیس آن زمان انجمن اسلامی، ابراهیم یزدی، چهره شناختهشده
دولت موقت پس از انقلاب بود و همین ارتباط موجب شکلگیری مسیر سیاسی او شد.
کاظمپور اردبیلی که بابلیالاصل بود، خود را از خانوادهای
روشنفکر میدانست. معتقد بود «بهدلیل بافت فکری و پایگاه اجتماعی آن زمان افراد تحصیلکردهای
که در خانوادههای متدین بزرگ شده بودند، بیشتر به روشنفکری نزدیکتر و از آن تاثیرپذیر
بودند؛ خواه شریعتی باشد و خواه شهید مطهری. فعالیت سیاسی ما از زمان حضور در مدرسه
عالی بازرگانی شروع شد». او در جلسات مرحوم علی شریعتی شرکت میکرد و با گرایشهای
سیاسی آن زمان در سالهای ابتدایی دهه ۵۰ آشنایی کاملی داشت. پس از بازگشت به ایران
که مصادف با روزهای آخر عمر رژیم پهلوی بود، با انجمنهای اسلامی مستقر در مسجد قبا
آشنا شد و بهدلیل تسلطش به زبان انگلیسی با رسانههای خارجی مانند آسوشیتدپرس ارتباط
میگرفت تا آنها را مجاب به تهیه گزارش علیه رژیم پهلوی کند.
کاظمپور اردبیلی پس از انقلاب به کشور بازگشت و فعالیت
خود را در عرصه سیاسی-اقتصادی با دولت موقت پی گرفت. او یکی از بازماندگان بمبگذاری
دفتر حزب جمهوری اسلامی در هفتم تیرماه بود. کاظمپوراردبیلی یک سال پس از انقلاب
فعالیت سیاسی خود در کشور را آغاز کرد و سوابقی همچون رئیس هیاتمدیره و مدیرعامل شرکت
گسترش خدمات بازرگانی، وزیر بازرگانی، معاون وزیر امور خارجه، سفیر ایران در ژاپن،
عضو گروه مذاکرهکننده با دولت بعثی عراق پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸، معاون وزیر نفت
و عضو هیات عامل اوپک را در کارنامه دارد. او یکی از معدود کسانی است که در زمان حضورش
در وزارت نفت تا پیش از بازنشستگی اجباری در دولت احمدینژاد، نفت را با قیمتهای بشکهای
شش و ۱۲۶ دلار نیز دیده بود.
پس از پیروزی انقلاب و تشکیل شورای انقلاب و دولت موقت،
رضا صدر عهدهدار وزارت بازرگانی شد. صدر برای وزارتخانهاش به سراغ همقطاران قدیمی
از جمله کاظمپور اردبیلی رفت. با دعوت صدر، کاظمپور اردبیلی ابتدا عهدهدار سازمان
گسترش خدمات بازرگانی و بعد هم رئیس هیاتمدیره شرکت گسترش خدمات بازرگانی ایران شد.
یک سال بعد او به کابینه محمدعلی رجایی راه پیدا کرد و تا سال ۶۰ وزیر بازرگانی بود.
کاظمپور همزمان یکی از
چهرههای مورد اعتماد ابوالحسن بنیصدر و رجایی بود، چراکه میان این دو برای تشکیل
کابینه اختلافات زیادی وجود داشت و در نهایت کاظمپور اردبیلی به اختلافها پایان داد و از جانب هر دو برای وزارت
بازرگانی معرفی شد. چنانکه، او از زمان بنیصدر تا شهید باهنر در این وزارتخانه ماندگار
شد.
در همین دوران بود که انفجار در دفتر حزب جمهوری اسلامی
رخ داد و او از این حادثه تروریستی جان سالم به در برد. گفته میشود او در زمان بمبگذاری
دفتر حزب جمهوری اسلامی بهدلیل تغییر در برنامه سخنرانیش، از پشت تریبون پایین آمد
و به همین دلیل زنده ماند. دستور جلسه هفتم تیر حزب جمهوری اسلامی، مسائل مربوط به
بازرگانی بود اما بهدلیل حضور محمد بهشتی، دبیرکل حزب در جلسه، دستور کار تغییر کرد
و به جای او، شهید بهشتی به ایراد سخنرانی پرداخت به همین دلیل او و تعدادی از اعضای
حزب از انفجار جان سالم به در بردند. او خود در مورد روز بمبگذاری گفته است: «در هفتم
تیر تنها وزیری که زنده از دفتر حزب بیرون آمد من بودم و متاسفانه آقایان فیاضبخش،
کلانتری، عباسپور و قندی به شهادت رسیدند. خود من در آن شب، هفت تن از معاونانم را
از دست دادم». مردی که معمار امور بینالملل نفت پس از انقلاب شناخته شده و برخی او
را با نام سردار دیپلماسی نفتی ایران میشناسند.
کاظمپور چهرهای سیاسی نبود و احتمالا تنها فعالیت
سیاسی داخلی او به سال ۸۱ بازمیگردد که مدیران ارشد دولت خاتمی در اعتراض به رد صلاحیتها
نامه نوشته بودند و نام او هم میان امضاکنندگان این نامه دیدهمیشد. در این نامه آمده
بود «برخورد خارج از ضوابط و معیارهای قانونی هیات مرکزی نظارت بر انتخابات شورای
نگهبان در ردصلاحیت کثیری از داوطلبان شرکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی، بدیهیترین
و ابتداییترین اصول در برقراری نظام مردمسالار یعنی آزادی انتخاب را برای مردم و
حق انتخاب شدن را برای نامزدها، نقض کرده است. ادامه این روند نتیجهای جز انتخاباتی
سرد و بیروح نخواهد داشت که در سایه آن مجلسی شکل خواهد گرفت که نه از پشتوانه مردمی
برخوردار خواهد بود و نه به طریق اولی توانایی حل مشکلات کشور را خواهد داشت».
این نامه تا سالها مثل نامه جام زهر نمایندگان مجلس
ششم، بهانه برای تسویه حسابهای سیاسی دولت احمدینژاد بود و کاظمپور هم از این روند
مستثنی نشد و کاظمپور ۳۲ ماه در دولت احمدینژاد فعالیت کرد و عاقبت در سال ۸۷ به
همراه افراد دیگری که بهزعم مدیران دولت احمدینژاد، مافیای نفتی ایران بودند، کنار
گذاشته شد و بازنشسته شد. کاظمپور اردبیلی درباره اینکه او را مافیای نفت خوانده بودند،
گفته «نمیتوانم بگویم جزء مافیا هستم یا نیستم. کسانی که چنین اتهاماتی مطرح میکنند
باید روشن و شفاف از دلایل و اسناد آن یاد کنند. بهنظر من باید دنبال پاسخ این پرسش
باشید که چه دلیلی متوجه این تغییر بوده و دیگرانی جز من باید پاسخ شما را بدهند».
وی درباره خود گفته «اگر موفقیتی برای ایران در بخش
انرژی وجود دارد، من یکی از مجریان این موفقیت بودهام. نقش من در امر سیاستگذاری و
تعیین راهبرد را نمیتوان انکار کرد، چراکه با مرور گذشته واضح است که یکی از سیاستگذاران
رسیدن به موفقیت ایران بودهام». با ریاست جمهوری روحانی و بازگشت زنگنه به وزارت نفت،
بار دیگر کاظمپور اردبیلی به وزارت نفت و نمایندگی اوپک بازگشت. در بخشی از خاطرات
آیتالله هاشمی درباره کاظمپور اردبیلی نوشته شده که او در ماجرای مصالحه با شرکتهای
نفتی خلع ید شده نقش داشته است. شاید نمونه همین مذاکرات بوده که دولت احمدینژاد چهرههایی
همچون کاظمپور را مافیا میدانست و مهمتر اینکه احمدینژاد به مدیران اصلاحطلبی که در امریکا تحصیل
کردهاند، چندان اعتماد نداشت و همان ابتدای دولتش گفته بود: «مبارزه با فساد در وزارت
نفت بخشی از سیاست دولت ما خواهد بود».
گفته شده حکم اخراج او بهصورت تلفنی را غلامحسین نوذری،
وزیر نفت دولت احمدینژاد به او اعلام کرده است. برخی گفتند این اقدام توهینآمیز بوده
و برخی گفتند نوذری از کاظمپور طلب استعفا کرده و حرمت «چشم در چشم شدن» را نگاه داشته
است. در مجلس هفتم نیز طرح تفحصی تصویب شد که نوک پیکان آن زنگنه و کاظمپور اردبیلی
بودند. آن زمان گروهی از نمایندگان به رهبری الیاس نادران از تحقیق و تفحص درباره قراردادهای
نفتی ایران و عملکرد شرکتهای نفتی تحت رهبری چهرههای اصلاحطلب از جمله پتروپارس
را در دستورکار خود قرار داده بودند و میگفتند نتایج این تحقیق و تفحص به برکناری
بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران و حسین کاظمپور اردبیلی، نماینده ایران در اوپک
و معاونان زنگنه خواهد انجامید. سرانجام روز شنبه حسین کاظمپور اردبیلی جان به جان
آفرین تسلیم کرده است. او از اوایل اردیبهشتماه بهدلیل خونریزی مغزی در یکی از بیمارستانهای
تهران بستری بود و روز ۲۷ اردیبهشتماه دار فانی را وداع گفت.
مراسم تشییع و خاکسپاری پیکر حسین کاظمپور اردبیلی،
نماینده ایران در هیات عامل اوپک روز گذشته (یکشنبه، ۲۸ اردیبهشتماه) با حضور وزیران
نفت و امور خارجه، مدیران ارشد صنعت نفت و امور خارجه و خانواده آن مرحوم در بهشت زهرا
(س) برگزار شد. وزیر نفت در این مراسم با اشاره به اینکه از روزی که آقای کاظمپور
در بیمارستان بستری شدند مرتب دعاگویشان بودم، تصریح کرد: امیدوارم خداوند به ایشان
درجات بالایی عطا کند، ایشان مرد شریفی بودند. آقای کاظمپور آزارشان به کسی نمیرسید
و جز خدمتگزاری و اعتلای کشور چیزی در ذهنشان نبود، انشاءالله خداوند ما را قدردان
چنین مردان بزرگی که در خدمتشان بودیم، بداند. من ۲۳ سال مستقیم با ایشان کار کردم
و هیچ تصمیمی را در بازار نفت بدون مشورت با ایشان نگرفتم، آقای کاظمپور تجربههایشان
را بدون هیچ چشمداشتی در اختیار ملت و وزارت نفت قرار داد، ما نیازمند چنین افرادی
هستیم.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه هم در این مراسم با
بیان اینکه حسین کاظمپور اردبیلی مردم بزرگی بود، تصریح کرد: موافقان و مخالفان عقاید
او جز خوبی، محبت، خدمتگزاری و نگرانی برای کشور چیزی از او ندیدند. خدایا شاهد باش
ما جز خوبی و دغدغه برای کشور چیزی از «حسین» ندیدیم. او مردی امین، راستگو، صریح و
بیتعارف بود که هیچگاه دل کسی را نمیشکست اما در گفتن نظراتش هیچ ملاحظهای نداشت.
ما در طول سه ماه گذشته در وزارت امور خارجه دو «حسین» را از دست دادیم که اگرچه دارای
دیدگاه متفاوت بودند اما هر دو نمونه خدمتگزاری بیپیرایه و صادقانه برای مردم دلاور
ایران بودند، مهمترین دغدغه حسین کاظمپور اردبیلی که پیش از بستری شدن در بیمارستان
با یکی از دوستان وزارت خارجه در میان گذاشتند، مردم بود. بعید میدانم کسی مانند
«حسین» به جمع خانواده بازرگانی، خارجه و نفت بپیوندد، بار دیگر این مصیبت سنگین را
به همسر گرانقدر و فرزندان بزرگوار و سایر بازماندگان، همچنین خانواده صنعت نفت و خارجه
و کل ملت ایران تسلیت میگویم.