داود علیزاده
استان بوشهر آتشین‌‌ترین روزهای خود را در دو هفته اخیر پشت سر گذاشت و بخش اعظمی از مراتع و پوشش گیاهی و درختان مناطق کوهستانی این استان طعمه حریق شد. یکی از مناطقی که در هفته گذشته قربانی آتش شد؛ بخشی از مناطق حفاظت‌شده خاییز تنگستان بود.
این منطقه که در دولت بهار به‌عنوان یکی از مناطق هدف گردشگری استان معرفی شد، از طبیعت بکر و حیات‌وحش کم‌نظیری در جنوب کشور برخوردار است که هرساله پذیرای خیل اعظمی از گردشگران است. همچنین این منطقه به دلیل جای دادن کوه استوار بیرمی در خود یکی از مناطقی است که کوهنوردان در همه فصول سال از سراسر ایران به اینجا می‌آیند تا صعود خود را بر فراز یکی از قله‌های زیبا و بلند جنوب کشور در روزهای زندگی‌شان ثبت و ضبط کنند.
متاسفانه منطقه حفاظت‌شده خاییز دوشنبه هفته گذشته (پنجم خردادماه) در اثر سهلانگاری گردشگران در کام شعلههای بی‌رحمانه آتش فرو رفت و بخش قابل توجهی از درختان کهن و پوشش گیاهی در محدوده تنگ یخ و تنگ مخدان و قسمتی از ارتفاعات کوه بیرمی سوخت و در این میان لانه و تخم پرندگان هم در میان زبانه‌های آتش دود شد و چیزی جز خاکستر و صخره‌های سوخته برجای نماند.
این آتشسوزی بعد از سه روز با تلاش شبانه‌روزی اهالی روستای مخدان و بنیون و یخ، نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی، حفاظت محیط‌زیست، هلال‌احمر، بسیج سازندگی با دستانی خالی و در نهایت فقر امکانات و تجهیزات مهار شد.
به گفته یکی از کارشناسان محیط‌زیست، درست است که آتشسوزی مراتع و جنگل‌ها تعادل طبیعت را به‌هم می‌ریزد؛ اما گاه در برخی از مناطق بسیاری از آفات گیاهی را که به جان درختان افتاده است، ریشه‌کن کند؛ ولی در جریان این پدیده دهشتناک بسیاری از درختان نادر و کهن‌سال بومی از بین می‌روند امید روییدن دوباره این درختان در آن منطقه کمرنگ می‌شود.
یکی از اهالی منطقه خاییز نیز در خصوص آتشسوزی این منطقه به بامداد جنوب گفت: در این آتشسوزی که در اثر سهلانگاری انسان روی داد؛ قسمت زیادی از پوشش گیاهی منطقه واقع در تنگ یخ و تنگ مخدان در آتش سوخت؛ اگر استان مجهز به تجهیزات اطفای حریق و هواپیمای آبپاش بود با این حجم نابودی مراتع و درختان روبه‌رو نمی‌شدیم!
علی جهاندار در ادامه با تاکید بر اینکه در این منطقه پرندگان متعددی زیست می‌کنند که از جمله آنها می‌توان به کبک، تیهو، بلبل، قناری، هدهد، گنجشک و... اشاره کرد، افزود: از میان این گونهها کبک و تیهو بیشترین جمعیت پرندگان منطقه حفاظت‌شده خاییز را تشکیل می‌دهند که با توجه به اینکه الان فصل تخم‌گذاری این پرندگان است، لانه‌ها و تخم‌ها و جوجه‌های‌شان در آتش سوخت و این مساله بدون شک در کاهش جمعیت آنها در این منطقه تأثیر فراوانی خواهد داشت.
وی در ادامه به حیوانات بومی منطق حفاظت‌شده خاییز اشاره و تصریح کرد: کل، قوچ، بزکوهی، میش، آهو، جوجه تیغی، راسو، روباه، پلنگ (خاصه بیرمی) و... عمده حیواناتی هستند که بخشی از حیات‌وحش این منطقه را تشکیل می‌دهند که خوشبختانه بعد از مهار آتشسوزی با لاشه حیوانات بزرگ روبه‌رو نشده‌ایم فقط تنها تعدادی راسو و روباه که از ترس آتش در زیر صخره‌ها پناه گرفته بودند در اثر دود ناشی از آتش دچار خفگی شدند که البته شمار آنها انگشت‌شمار بود؛ ولی از خانواده خزندگان شمار زیادی مار، مارمولک و... طعمه آتش شدند و همچنین حشرات که یکی از ارکان حیات‌وحش به‌شمار می‌روند و در تعادل چرخه طبیعت نقش شگرفی ایفا می‌کنند در جریان این آتشسوزی از بین رفتند.
جهاندار با تاکید بر اینکه نکته حائز اهمیت در اینجا گریختن حیوانات و پرندگان از بیم آتش به نقاط دیگر است، گفت: همین مساله موجب ناراحتی و نگرانی اهالی منطقه شده است؛ چون آنها حیات‌وحش منطقه را تشکیل می‌دهند و به جذابیت و زیبایی طبیعت منطقه می‌افزایند. بعد از مهار آتشسوزی هنوز هیچ اثری از وجود جانوران و پرندگان بومی دیده نشده است؛ اما امیدوارم که هر چه زودتر شاهد بازگشت آنها به منطقه باشیم تا تعادل طبیعت به هم نخورد.
وی با اشاره به اینکه آنچه مایه تأسف و حسرت اهالی شد، سوختن درختان کهن منطقه نظیر بنه، کلخنک، بادام‌کوهی، گون و... در این آتشسوزی در ارتفاق ۸۰۰ متری از سطح دریا بود، تصریح کرد: تنگ یخ و تنگ مخدان از جاذبه‌های طبیعی کم‌نظیر منطقه حفاظت‌شده خاییز به شمار می‌روند که متاسفانه در جریان این آتشسوزی طعمه حریق شد و اکنون مشخص نیست که چند سال باید بگذرد تا دوباره شاهد روییدن درختان نادر و کمیاب بومی در این منطقه باشیم!
جهاندار با تاکید بر اینکه متاسفانه با تبدیل کردن منطقه حفاظت‌شده خاییز به منطقه گردشگری آسیب جدی به طبیعت بکر و حیات‌وحش این منطقه وارد شد، گفت: اگر دهیاران و شوراهای خاییز اندکی به این مهم توجه می‌کردند به‌جای افتخار کردن به این مساله، به فکر نجات طبیعت و محیط‌زیست آن می‌افتادند و با مطالعه و بررسی قوانین مناطق حفاظت‌شده متوجه می‌شدند که مراتع این منطقه جزء مراتع درجه سه هستند و کم‌آبی و نبود زیرساخت‌های گردشگری عواملی هستند که نه‌تنها به رونق گردشگری در شهرستان منجر نمی‌شود؛ بلکه با نابودی این زیبایی‌های خدادادی در اثر سهلانگاری گردشگران زندگی را در این منطقه هم برای اهالی با چالش روبه‌رو می‌شود و حیات‌وحش و پوشش گیاهی هم به‌دنبال تخریب و دخل و تصرف بی‌رویه انسان‌ها به فنا می‌رود.
این فعال مدنی در ادامه با تاکید بر اینکه ضرورت دارد که متولی گردشگری استان با علم به قوانین محیط زیستی اقدام به تعریف طرح‌های گردشگری یا حضور گردشگران در منطقه کند، افزود: این آتشسوزی حاصل بی‌فکری و خطای گردشگرانی است که به خاییز آمده بودند؛ بنابراین ضروری است از این پس گردشگران و افراد غیر بومی که وارد منطقه می‌شوند قوانین محیط زیستی مربوط به مناطق حفاظت‌شده را به جد رعایت کنند تا دیگر شاهد از بین رفتن ثروت ملی و زیبایی‌های خدادادی در مناطق بکر نباشیم؛ چراکه آتش‌سوزی‌های اخیر نشان داد که استان ما با وجود جای دادن صنایع عظیم نفت و گاز در خود، از طبیعی‌ترین تجهیزات اطفای حریق بی‌بهره است و بالگرد امدادی و هواپیمای آبپاش کمکی و اعزامی استان دیگر هم نمی‌تواند نوشدارویی برای آن باشد.
جهاندار در پایان با اشاره به‌قرار گرفتن کوه بیرمی در لیست برنامه هیات کوهنوردی کشور، یادآور شد: این اتفاق در ابتدا افزون بر اینکه اتفاق میمونی بود؛ اما اهالی را نگرانی کرده بود. حضور کوهنوردان بی‌شمار از سراسر کشور همان‌قدر که می‌توانست برای این منطقه یک فرصت به‌شمار برود، می‌توانست یک تهدید باشد؛ اما هیات کوهنوردی در همان گام اول با همکاری با اداره حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر یک مسیر مشخص و واحدی را برای صعود کوهنوردان تعیین و مشخص کرد و خوشبختانه این مساله موجب شد که محیط‌زیست منطقه حفاظت‌شده بیرمی با تهدیدی جدی روبه‌رو نشود؛ بنابراین می‌طلبد که در حوزه گردشگری هم این اتفاق بیفتد تا دیگر شاهد نابودی طبیعت و حیات‌وحش منطقه نباشیم.
در ادامه این گزارش یادآوری می‌شود که آتشسوزی در منطقه حفاظت‌شده خاییز بیست و سومین آتشسوزی بود که در استان بوشهر در طول سال‌های اخیر رقم خورد. به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر، با توجه به بارندگی‌های مطلوب در زمستان گذشته و بهار امسال پوشش گیاهی در اراضی کوهستانی، مرتعی و جنگلی در مقایسه با سال‌های قبل افزایش‌یافته است.
غلامرضا منتظری در ادامه با بیان اینکه متاسفانه خشی از اراضی جنگلی و مرتعی خاییز تنگستان در این آتش سوخت، تصریح کرد: آتشسوزی که در اراضی مستثنیات مردم تا اراضی ملی رخ داد گونه‌های گیاهی شامل درختان بنه، بادام و گون را در خود خاکستر کرد.
وی با اشاره به اینکه امسال دومین مورد آتشسوزی در خاییز تنگستان ثبت‌شده است، افزود: میزان و علت آتشسوزی در منطقه کوهستانی خاییز تنگستان در دست بررسی است. با توجه به فرارسیدن فصل گرما و افزایش خطر وقوع آتشسوزی در جنگل‌ها و مراتع ضمن تاکید بر رعایت اصول ایمنی در این اراضی تمامی نیروهای منابع طبیعی برای اطفا و مهار آتش‌سوزی‌های احتمالی آماده‌باش هستند. جنگل‌ها و مراتع جزء سرمایه ملی و متعلق به همه نسل‌هاست از عموم مردم می‌خواهیم هنگام مراجعه به طبیعت مراقب این منابع ارزشمند باشند و ضمن رعایت نکات ایمنی از روشن کردن آتش در مراتع و جنگل‌ها خودداری کنند.
یادآوری می‌شود، منطقه خاييز در جنوب شرقي شهرستان تنگستان به وسعت تقريبي 31000 هكتار قرار دارد. اين منطقه از شمال به رودخانه باهوش و ارتفاعات قلعه دختر، از جنوب به ارتفاعات بيرمي، از شرق به كوه سرخ و از غرب به تپه ماهورها و كوه‌هاي كم‌ارتفاع مشرف به اهرم ختم مي‌شود. اين منطقه كوهستاني محدوده‌اي از رشته‌كوه‌هاي زاگرس و ارتفاعات بوشكان است. بالاترين ارتفاع منطقه 1950 متر است که بام استان است. وجود چشمه‌هاي آب‌شيرين كوه بيرمي باعث وجود آب و هوايي معتدل در اين منطقه شده است. متوسط درجه حرارت سالانه 6/24 سانتي‌گراد و بارندگي 260 ميلي‌متر است. خاييز مجموعاً 10 پارچه آبادي را شامل مي‌شود كه مهم‌ترين آنها عبارت‌اند از: بنيون، گشي، مخدان، يخ و آشي. ضمن اينكه تمامي اين آبادي‌ها در مسير چشمه‌هايي به همين نام قرار دارند.
حیات‌وحش اين منطقه، گونه‌هاي جانوري زيادي را در خود جای‌داده است كه مي‌توان گفت به دلیل وضعيت نسبتاً مناسب اكوسيستمي، منطقه توانايي افزايش این گونهها را در خود دارد. از پستانداران مي‌توان به قوچ و ميش، كل و بز، پلنگ، گربه وحشي، خارپشت ايراني، تشي، خفاش ميوه‌خوار، روباه معمولي و شني، گراز، شغال، كفتار، گرگ، خدنگ، سمور كوهي و انواع جوندگان اشاره كرد. از رده بزرگ پرندگان در حدود 100 گونه پرنده در منطقه خاييز زندگي مي‌كنند که از زمره آنها می‌توان به انواع عقاب‌ها، كبك، تيهو، کبوتر چاهی، قمري‌ها، سبزقبايان، داركوب سوري و تعداد قابل‌توجهی گونه‌هاي گنجشك‌سانان اشاره کرد. همچنین در این منطقه برخی گونه گیاهی و دارویی روییده می‌شود که کمیاب و نادر هستند.
پربازدید ها