جواد شکریان
افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، با رشد و توسعه اقتصادی بسیاری از کشورها در دو دهه اخیر همراه شده و رقابتی را در میان کشورهای جهان برای جذب بیشتر سرمایه‌گذاری خارجی برانگیخته است اما در خصوص اینکه آیا سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی یکی از علل رشد و توسعه اقتصادی است و چه نقشی در این زمینه می‌تواند ایفا کند اختلاف‌نظرهای فراوان وجود دارد. در همین زمینه، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با ارائه گزارشی، شرایط و الزامات جذب موفق سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برای استفاده بهینه به‌عنوان ابزار توسعه اقتصادی در ایران را بررسی کرده که در آن مطالعات نظری و تجربی خارجی برای یافتن شرایط و الزامات جذب بهینه سرمایه‌گذاری خارجی بررسی شده است.
نتایج این گزارش در کنار مطالعات پیشین و نظرات نخبگان نشان می‌دهد،
شرایط بهره‌برداری کافی و حداکثری از میزان اندک جذب جریان ورودی سرمایه خارجی در
جهت توسعه اقتصادی کشور وجود ندارد. اگرچه محیط نامناسب کسب وکار و تحریم‌های بین‌المللی
از اقبال سرمایه‌گذار خارجی به ورود و سرمایه‌گذاری در کشور به‌شدت کاسته است اما
زمینه استفاده مناسب از همان میزان اندک سرمایه خارجی ورودی نیز فراهم نشده است.
از مهمترین دلایل این مشکل می‌توان به برداشت و درک نادرست مدیران و سیاستگذاران
کشور از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و نبود ظرفیت‌های جذب و انتقال صحیح و کامل
فناوری از این طریق اشاره کرد.
نگاه صرفا تامین مالی به سرمایه‌گذاری خارجی و غفلت از مهمترین کارکرد
آن یعنی انتقال فناوری، درک نادرست از انگیزه‌های سرمایه‌گذار خارجی و لزوم
سودآوری سرمایه‌گذاری خارجیان در کشور میزبان، توجه نکردن به تعارض منافع سرمایه‌گذار
خارجی با منافع کشور میزبان، تصور خودکار بودن انتقال مدیریت و فناوری در جریان
سرمایه‌گذاری خارجی، ارزیابی نکردن صحیح هزینه انتقال اطلاعات در قراردادهای
سرمایه‌گذاری خارجی؛ ازجمله مصادیق برداشت نادرست از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در
ایران است.
تجربه نشان می‌دهد استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، انتقال موثر
و جهش فناوری را در پی نداشته است و برای انتقال موثر فناوری، باید ظرفیت‌های جذب
آن در کشور ایجاد شود. وجود ظرفیت‌های علمی و فنی لازم برای جذب دانش بنیادین و
عملیاتی و وجود نهادهای لازم برای ایجاد ظرفیت و جذب دانش از خارجیان از الزامات
انتقال فناوری در سرمایه‌گذاری خارجی است.
همچنین تجربه کشورهای موفق نشان می‌دهد ورود سرمایه خارجی در این
کشورها مبتنی بر انتخاب و تعیین شروط برای انتقال فناوری در چارچوب سیاست صنعتی
این کشورها بوده است. کشوری که نداند چه نوع فناوری را برای چه بخشی از تولید می‌خواهد،
یعنی آمایش سرزمینی عالمانه و سیاست صنعتی دورنگر و اولویت‌گذاری آموزشی و پژوهشی
هوشمندانه نداشته باشد، نمی‌تواند به سرمایه‌گذاری خارجی در راستای منافع بلندمدتش
سامان بدهد.
نتایج تحقیق مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی حاکی از آن است که به‌منظور
جذب بهینه سرمایه‌گذاری خارجی در ایران در ابتدا بایستی برداشت و درک صحیحی از
سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در میان مدیران و سیاستگذاران کشور ایجاد شود؛ به‌نحوی
که به سرمایه‌گذاری خارجی به‌عنوان ابزار انتقال فناوری نگریسته شود و نه ابزاری
برای تامین مالی. بنابراین برای
بهره‌گیری از اصلی‌ترین کارکرد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، یعنی انتقال فناوری،
ظرفیت‌های جذب فناوری از خارج ایجاد شود. همچنین سیاست‌های
گزینشی و تعیین شروط انتقال فناوری در چارچوب سیاست صنعتی و برنامه‌های آمایش
سرزمین با ملاحظه حفظ دستاوردهای شرکت‌های داخلی در مقابل شرکت‌های خارجی، تدوین
گردد.
این گزارش در ادامه با تاکید بر اینکه برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی
باید الگوبرداری از کشورهای موفق همچون اتحادیه اروپا و ملاحظات فرااقتصادی (به‌ویژه
ملاحظات سیاسی و امنیتی) درخصوص سرمایه‌گذاری خارجی جدی گرفته شوند، یادآور شد: در این راستا انجام مطالعات برای
شناسایی فرصت‌ها و مزیت‌های نسبی یا خلق مزیت‌های جدید و یافتن حلقه‌های مفقوده
زنجیره ارزش براساس سیاست صنعتی و برنامه‌های آمایش سرزمین و حفظ دستاورد شرکت‌های
داخلی در مقابل شرکت‌های خارجی مساله مهمی است.
پربازدید ها