بامدادجنوب-عبدالله محمدعلی‌پور: کشاورزی در استان بوشهر قدمتی دیرینه دارد و ساکنان شهرها و روستاهای حاصل‌خیز این استان از سال‌های دور، همپای کشاورزان سایر نقاط کشور به کشت و زرع محصولات متنوعی مشغول بوده‌اند. تنوع محصولات تولیدی استان بوشهر باعث شده است که کشاورزی به‌عنوان یکی از مزیت‌های اصلی اقتصادی استان بدل شود و سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی کشاورزی همواره مورد تشویق مدیران استانی قرار داشته است.
کشت گندم و جو، تنباکو، پیاز، خرما، صیفی‌جات، گوجه‌فرنگی، کنجد، نباتات علوفه‌ای، لیمو ترش و برخی از مرکبات، انواع سبزی، گل‌های طبیعی و دانه‌های روغنی در سطح حدود دو هزار هکتار از مزارع استان به‌وسیله بیش از 40 هزار کشاورز انجام می‌گیرد. اهمیت این تولیدات به‌گونه‌ای است که کشاورزی استان صاحب عناوین و رتبه‌های متعددی در تولید برخی محصولات در سطح ملی شده است.
بزرگ‌ترین تولیدکننده گوجه‌فرنگی خارج از فصل، بزرگ‌ترین تولیدکننده نشا کنجد و یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان نشا گوجه‌فرنگی و سومین استان تولید و صادرکننده خرمای کشور، از جمله این عناوین هستند که اگر قرار باشد، بر اساس طبقه‌بندی‌های دولتی، بخش شیلات و دامداری را نیز به این حوزه اضافه کنیم، باید رتبه‌های برتر بیشتری را به این فهرست اضافه کنیم.
با این حال، بحران شدید آب در سال‌های اخیر در کنار حمایت‌های اندک دولتی باعث شده که زنگ خطر نابودی این بخش مهم اقتصادی و اجتماعی استان به خطر در‌آید و مسوولان استان برای حل مشکلات آن به فکر تدابیر ویژه‌ای باشند و برگزاری جلسات کاری متعدد، تنها به بخش کوچکی از اقدامات نجاتبخش کشاورزی استان بدل شده است، هر چند این بخش پر شغل استان مانند بسیاری دیگر از بخش‌ها با مشکل مواجه شده است.
در همین راستا، در روزهای گذشته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان در یکی از جلسات هم‌اندیشی، به‌طور سربسته احتمال از بین رفتن حجم وسیعی از اشتغال کشاورزی دشتستان را به مسوولان این شهرستان گوشزد کرده بود که نشان از عمق فاجعه بحران آب دارد، چراکه دشتستان همواره به‌عنوان قطب کشاورزی استان شناخته می‌شده و نابودی کشاورزی در این منطقه، به معنی از بین رفتن بیش از 60 درصد از کشاورزی و اشتغال‌های وابسته به آن در استان خواهد بود.
شاپور رجایی در نشست مسوولان دشتستان با بیان این‌که عمده‌ترین اتکا تولید محصولات کشاورزی استان بوشهر و شهرستان دشتستان در تولیدات آبی است، گفت: 40 درصد منابع آب زیرزمینی و 95 درصد آب قابل بهره‌برداری سطحی استان در شهرستان دشتستان قرار دارد، به‌همین دلیل تولیدات کشاورزی این منطقه نقش برجسته‌ای در بازار استان و کشور به خود اختصاص داده است.
وی در این نشست نسبت به ادامه وضعیت آب استان هشدار داد و افزود: به‌ازای برداشت هر 19 تا 20 هزار متر مکعب آب در استان یک شغل ایجاد شده و تصور نابودی این منابع و از دست دادن این همه شغل و تولیدات مختلف، بسیار نگران‌کننده است.
حال با توجه به این‌که در استان حدود 37 هزار بهره‌بردار، بیش از 800 میلیون متر مکعب آب از منابع سطحی و زیرزمینی استان برداشت می‌کنند تا سالانه یک میلیون و 450 هزار تن محصول تولید کنند، با توجه به کاهش چشمگیر منابع آبی، می‌توان گفت که کشاورزی استان به سمت از دست دادن حدود 40 هزار شغل پیش می‌رود.
خطری که به گفته رجایی بر طرف کردن آن در گرو حفظ و صیانت از منابع آب است و به گفته مسوولان سازمان جهاد کشاورزی استان، در گرو اطلاح الگوی کشت و متناسب کردن کشت محصولات کشاورزی با ظرفیت‌های آب استان و در نظر گرفتن بالاترین بهره‌وری در تولید است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مدتی پیش در این رابطه گفته بود: از 32 دشتی که در استان بوشهر وجود دارد، 30 دشت به‌شدت درگیر مسائل کم‌آبی هستند که قسمت عمده‌ای از آب آنها در کشاورزی مصرف می‌شود.
محمدتقی منوچهری با بیان این‌که برنامه ما افزایش بهره‌وری مصرف آب است، افزود: ان‌شاءالله به‌دنبال راهکارهایی هستیم که بتوانیم تمامی باغات را به روش‌های نوین آبیاری مجهز کنیم و به سمت تولید محصولاتی در الگوی کشت استان برویم که بتوانیم با کمترین مصرف آب، بیشترین میزان تولید محصول را داشته باشیم.
در همین رابطه، مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان در گفت‌وگو با بامداد جنوب با اشاره به اهمیت اصلاح الگوی کشت استان گفت: در استان بوشهر محصولاتی تولید می‌شوند که بازدهی تولید پایینی دارند و کشاورزان با درک این مطلب، به سمت تولیداتی رفته‌اند که به آب پایینی نیاز داشته باشد، ضمن این‌که بازدهی بالایی نیز برایشان داشته باشد.
فرهود ملک‌زاده افزود: البته سازمان جهاد کشاورزی نیز برنامه‌ای برای اصلاح الگوی کشت و تشویق کشاورزان به تولید محصولات با بازدهی بالاتر را در دست بررسی دارد که به‌زودی به اتمام خواهد رسید.
این اظهار نظرها در حالی صورت گرفته است که در هفته گذشته گزارش بامداد جنوب حکایت از کاهش شدید کشت کنجد در سطح استان داشته است و مدیر جهاد کشاورزی دشتستان دلیل آن را انتخاب کشاورزان و جایگزینی کشت گوجه‌فرنگی- که بازدهی بالایی دارد- و کشت این دانه روغنی- که با وجود مقاومت خوبی که در مقابل خشکی دارد، بازدهی کمی دارد- عنوان کرده است.
با این حال، حمیدرضا جهانبخش با وجود رضایتی که از کم شدن کشت کنجد در فصل خشک و بی‌آب تابستان داشت، از کشت سایر اقلام کشاورزی در این فصل ناراضی است. وی در گفت و گو با بامداد جنوب در مورد کشت‌های دارای مزیت برای تابستان گفت: واقعیت این است که اگر قرار بر کشت در تابستان باشد، کنجد مناسب‌ترین گزینه است، چراکه هم در مقابل خشکی مقاومت بالایی دارد و هم به نسبت، بازدهی و قیمت فروش بالاتری دارد.
اما کمرنگ شدن کشت کنجد حکایت از خبرهای خوشی برای آینده ندارد، وقتی بدانیم که سطح زیر‌کشت هندوانه که بیشترین میزان مصرف آب و کمترین بازدهی و قیمت را به‌لحاظ آب استفاده شده دارد، در تابستان امسال چندان کاهش نیافته است. این امر نشان می‌دهد که برخلاف همه تبلیغات و فضاسازی‌هایی که صورت گرفته است، کشاورز نماها یا سودجویان بخش کشاورزی گوششان به هشدارها بدهکار نیست و در این ماجرا تنها به منافع خودشان فکر می‌کنند.
این در حالی است که در چند سال گذشته کشاورزان واقعی همواره با مشکل آب، بیشتر و بیشتر مواجه شده‌اند و آنهایی که می‌توانسته‌اند برای مقابله با کم‌آبی سیستم آبیاری خود را از شیوه غرقابی به تحت فشار تغییر داده‌اند اما با وجود اهمیتی که همکاری کشاورزان برای مقابله با کم آبی دارد، عمق فاجعه از این اقدامات گذشته است و همان‌گونه که مسوولان وزارت نیرو اعلام کرده‌اند، برای بازگشت برخی از منابع آب زیرزمینی حتی تا 20 سال زمان لازم است.
حالا در نظر بگیرید که بر اساس پیش‌بینی‌ها، کشور ما تا هشت یا 10 سال دیگر درگیر خشکسالی خواهد بود که اگر در این مدت فکر اساسی برای آب‌های زیرزمینی نشود، به‌دلیل این که در زمستان امکان بازگشت قسمتی از آب‌های مصرف شده وجود ندارد، در آینده‌ای نزدیک باید شاهد از بین رفتن مشاغل مرتبط با زمین و کشاورزی در استان‌های خشک بود. حجم اشتغالی که بر اساس برآوردهای صورت گرفته می‌تواند در استان بوشهر به بیش از 40 هزار نفر نیز برسد.
