داود علیزاده

بافت‌های تاریخی و قدیمی بخشی از هویت شهرهای امروزی و مدرن را تشکیل می‌دهد که چون شناسنامه‌ای دربردارنده هویت معماری و فرهنگ شهرها هستند. از این‌رو، بازسازی و احیای این بافت‌ها که در اثر گذر زمان و تغییرات جوی به بافت‌های فرسوده و پرخطر بدل شده‎اند، امری ضروری و اجتاناب‌پذیر است. استان بوشهر نیز مانند ساید استان‌های دیگر بافت‌های قدیمی و تاریخی منحصربه‌فردی را در خود جای داده است که احیا و بازسازی آن‌ها امروز به‌شدت احساس می‌شود.

شاخص‌ترین بافت تاریخی که در این استان وجود دارد، بافت تاریخی بوشهر است که متشکل از چهار محله شنبدی، بهبهانی، دهدشتی و کوتی است و مساحتی ۳۸ هکتاری را به شکل مثلث در دماغه این شهر کهن در بر می‌گیرد و در خود بناهای تاریخی با معماری منحصربه‌فردی جای داده است. مرمت و بازسازی این بافت از حدود چهار سال پیش با یک‌سری کنش‌های مردمی به یک مطالبه جدی بدل شد و دستگاه‌های اجرایی و شهری را در این زمینه ملزم کرد؛ هرچند در این میان بسیاری از دستگاه‌های مسوول تنها در مقام حرف ظاهر شدند و در عمل شانه خالی کردند اما شهرداری به همراه اداره آب و فاضلاب پای کار ماندند و ۹۸ درصد شبکه فاضلاب بافت را بازسازی و احیا کردند. افزون بر این، شهرداری با سنگفرش کردن بخشی از کوچه‌های بافت عبور و مرور را در کوچه‌های تنگ و باریک بافت تاریخی تسهیل کرد و در ادامه بازسازی بافت با اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان هم‌ساز شده است.

رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر بوشهر روز گذشته همزمان با روز شهرداری و دهیاری از بافت تاریخی بوشهر بازدید کرد و در حاشیه این بازدید گفت: در بودجه سال جاری شهرداری و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر 200 میلیارد ریال برای احیا بافت قدیم این شهر تصویب شده که باید با مدیریت بهینه هزینه شود.

پویا دولابی در ادامه با تاکید بر اینکه از این میزان اعتبار به ترتیب ۸۰ میلیارد ریال از سوی شهرداری و ۱۲۰ میلیارد ریال از سوی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این استان برای احیای بافت اختصاص یافته ‌است، افزود: باید با برگزاری نشست‎های مشترک و مدیریت بهینه از موازی‌کاری و هم‌پوشانی در اجرا طرح‌ها جلوگیری شود.

وی با تاکید بر اینکه بافت تاریخی شهر بوشهر با ۳۸ هکتار وسعت بیانگر هویت فرهنگی، تجاری، ادبی و دریانوردی این استان است به همین دلیل احیای این بافت از اولویت‌های مدیریت شهری است، تصریح کرد: برطرف کردن خطر از بناهای در حال تخریب و استفاده از مصالح مرغوب و باکیفیت در سنگفرش و انجام جداره و کف‌سازی‌های لازم و نظارت مستمر گشت تخلفات ساختمانی با توجه به آسیب‌پذیری این بافت ضروری است.

رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر بوشهر با تاکید بر ایجاد تعامل میان مدیریت شهری و میراث فرهنگی برای حفظ بافت تاریخی و جذب گردشگران خواستار بازآفرینی بازار قدیم واقع درضلع جنوبی بازار آهنگران شهر بوشهر شد.

وی با اشاره به اینکه چنانچه بافت تاریخی شهر بوشهر همواره مورد توجه مسوولان قرار می‌گرفت و درصدد حل مشکلات زیرساختی برمی‌آمدیم امروز با انبوهی از مشکلات در این بافت روبه‌رو نبودیم، تاکید کرد: تکمیل ۹۸ درصدی شبکه فاضلاب بافت قدیم شهر بوشهر در سال‌های اخیر با موافقت شورا و ایجاد دو تصفیه‌خانه اقدامی زیرساختی مهم در این بافت است.

دولابی در پایان با اشاره به اینکه مذاکره با سازمان نظام مهندسی برای کنترل و نظارت بیشتر در بافت تاریخی بوشهر، همکاری گشت ساختمانی با نیروهای میراث برای جلوگیری از تخلف و حضور نماینده میراث در کمیسیون ‌ماده 100 درزمان بررسی تخلفات از جمله مواردی است که در زمینه حفظ بافت قدیم شهر بوشهر باید پیگیری شود، گفت: ارائه بررسی الکترونیکی نقشه‌ها برای صرفه‌جویی در کاغذ، جلوگیری از اتلاف وقت و کاهش مراجعه‌کنندگان از جمله مواردی است که در بحران بیماری کرونا باید مدنظر قرار بگیرد و برنامه‌ریزی برای سهولت و تسریع در جذب سرمایه‌گذار در این بافت باید انجام شود.

افزون بر بافت تاریخی بوشهر، در این استان بافت‌های ناکارامد و فرسوده فراوانی در شهرهای خورموج، اهرم، برازجان، گناوه، کنگان، دیلم، دیر، چغادک، کاکی، وحدتیه و آبپخش و... وجود دارد که مرمت و رسیدگی به آن‌ها نیز ضرورتی اجنتاب‌ناپذیر است؛ چراکه این بافت‌ها امروز بخشی از جمعیت استان را در خود جای داده است که فرسودگی این بافت زنگ خطری برای ساکنان آن به‌شمار می‌رود.

معاون مسکن و بازآفرینی شهری اداره‌کل راه و شهرسازی استان بوشهر در این باره به ایرنا گفت: از سال ۹۴ تاکنون برای احیای بافت‌های ناکارآمد شهری در این استان ۳۳ پروژه عمرانی از محل اعتبارات ملی اجرا شد که از این شمار ۲۰ طرح تکمیل و تحویل دستگاه بهره‌بردار شده ‌است.

سیدمحمود دستغیبی در ادامه با بیان اینکه هزینه این پروژه‌ها به‌طور کامل از سوی شرکت بازآفرینی شهری کشور و یا به‌صورت مشترک با دستگاه بهره‌بردار تامین می‌شود و اداره‌کل راه و شهرسازی به نمایندگی از این شرکت این پروژه‌ها اجرا می‌کند، افزود: این پروژه‌ها شامل خدمات زیربنایی تا روبنایی از جمله مدرسه ۹ کلاسه در تنگک بوشهر، کف‌سازی و جداره‌سازی معابر محله کوتی و محدوده مساجد شنبدی و جمعه در محله شنبدی در بافت قدیم بوشهر، اصلاح شبکه آب محله‌های جنوبی ریشهر و امامزاده و محلات بافت فرسوده برازجان، احداث پایگاه بهداشت رایانی، سالن ورزشی تنگگ ۲، سالن ورزشی حسین آباد برازجان، ساماندهی مسیل‌ها در محدوده بافت فرسوده برازجان، احداث پارک و زمین چمن است.

به گفته وی، افزون براین نیز چند پروژه شامل احداث مدرسه ۱۲ کلاسه شهید مهیمنیان رایانی بوشهر، احداث پایگاه سلامت در تنگک ۲، پارک و زمین چمن در خورموج و اهرم، نوسازی شبکه‌های آب در محلات جنوبی بوشهر و بافت فرسوده برازجان به صورت اقدام مشترک با دستگاه‌های بهره بردار در دست اجراست. همچنین دو هزار و ۵۰۰ تن قیر در محدوده سال‌های ۹۷ و ۹۸ به شهردارهای دارای محدوده بافت فرسوده برای آسفالت معابر بافت فرسوده تخصیص یافته و بدین وسیله صددرصد معابر محله‌های بافت فرسوده خورموج و اهرم آسفالت و معابر سایر شهرهای موجود در محدوده بافت ساماندهی شده‌است.

دستغیبی با تاکید بر اینکه بافت‌های ناکارآمد شهری شامل سه محدوده بافت تاریخی یا قدیم، سکونتگاه‌های غیر رسمی و بافت‌های میانی فرسوده است که در زمان حاضر هزار و و ۶۵۸ هکتار در قالب ۷۲ محله مجموع مساحت بافت‌های ناکارآمد در استان بوشهر است، تصریح کرد: بافت ناکارآمد استان بوشهر شامل ۳۸ هکتار بافت تاریخی در شهر بوشهر، ۷۷۰ هکتار سکونتگاه غیررسمی تنها در دو شهر بوشهر و برازجان و ۸۷۷ هکتار بافت‌های میانی فرسوده در ۱۲ شهر استان شامل بوشهر، برازجان، خورموج، گناوه، کنگان، دیلم، دیر، اهرم، چغادک، کاکی، وحدتیه و آبپخش است.

به گفته معاون مسکن و بازآفرینی شهری اداره‌کل راه و شهرسازی استان، از مجموع ۱۰ شهرستان استان بوشهر هشت شهرستان شامل ۱۲ شهر دارای بافت‌های فرسوده و ناکارآمد هستند که براساس ابلاغ‌های صورت گرفته در چهار شهر شامل ۹ محله در بوشهر (محله‌های جنوبی)، سه محله در برازجان، یک محله در خورموج و ۲ محله در اهرم به‌صورت ویژه در آنها پروژه‌ها از محل اعتبارات ملی در دست اجرا و افزون بر این نیز دستگاه‌های اجرایی استان فارغ از این موضوع بر اساس قوانین و دستورالعمل‌های ابلاغی برای ارائه خدمات در همه محلات اقدام می‌کنند.

وی با تاکید بر اینکه اجرای طرح فاضلاب در بافت قدیم بوشهر با حمایت و پیگیری‌های استاندار و مدیریت و تلاش شرکت آب و فاضلاب از مهم‌ترین پروژه‌های اجرا شده در بافت قدیم شهر بوشهر است، افزود: از سال ۹۴ تا کنون هزار و ۷۶۵ واحد برای دریافت تسهیلات مربوط به ساخت و ساز و نوسازی بافت‌های فرسوده به بانک‌های عامل معرفی شده‌اند که در مرکز استان می‌توانند از تسهیلات ۸۰ تا ۲۲۰ میلیون تومان و در سایر شهرستان‌ها نیز از ۶۰ تا ۱۸۰ میلیون تومان متناسب با تقاضا و نوع ساخت برخوردار شوند.

دستغیبی با اشاره به اینکه براساس آخرین سرشماری رسمی جمعیتی نزدیک به ۱۸۳ هزار نفر جمعیت استان بوشهر در محدوده بافت‌های فرسوده ساکن هستند که از این جمعیت ۷/۲ درصد در بافت تاریخی، ۸/۲۳ درصد در سکونتگاه‌های غیررسمی بوشهر و برازجان و ۴/۷۳ درصد در بافت‌های میانی و فرسوده ساکن هستند، خاطرنشان کرد: تاکنون بیش از چهار هزار و ۲۰۰ نفر اقدام به افتتاح حساب در صندوق یکم مسکن و از این تعداد هزار و ۲۰۰ نفر این تسهیلات را دریافت کرده‌اند. افزون براین کسانی که در بافت قدیم اقدام به خرید و یا ساخت مسکن می‌کنند نیز می‌توانند از ظرفیت تسهیلات صندوق یکم مسکن استفاده کنند و الزاما نباید خانه اولی باشند.

وی هدف از اجرای طرح بازآفرینی شهری را زنده کردن بافت‌های فرسوده دانست و گفت: بافت‌های تاریخی و فرسوده هر منطقه به عنوان ریشه هر شهر شناخته می‌شود که با گذشت زمان و به دلیل توسعه شهر در سایر اراضی خالی از جمعیت شده‌است. برای احیای این محدوده‌ها نسبت به مطالعه و تهیه طرح محدوده بافت‌های ناکارآمد شهری از سال‌های ۸۸ شروع شده و پس از آن از سال ۹۴ تلاش شده برای هویت بخشیدن به این محدوده‌های شهری نسبت به انجام پروژه‌هایی به منظور احیای این بافت‌ها اقدام شده‌است.

دستغیبی در پایان یادآور شد: تلاش شده با اجرای طرح‌ها و پروژه‌های متعدد فرهنگی و رفاهی و تقویت خدمات زیربنایی و روبنایی، بافت‌های ناکارآمد و قدیم احیا و آن سرزندگی، نشاط و برگشت به هویت اصیل محله ایرانی به بافت‌ها صورت گیرد. براساس برنامه ابلاغی سالانه پروژه‌ها و اعتباراتی در این زمینه ابلاغ می‌شود و امسال نیز حدود شش میلیارد تومان از محل تبصره به‌صورت اقدام مشترک با دستگاه‌های بهره‌بردار شامل شهرداری، آموزش و پرورش، شرکت آب و فاضلاب، ورزش و جوانان و بهداشت و درمان اجرا و افزون بر این نیز سالانه از محل سایر ردیف‌های ابلاغی بیش از سه میلیارد تومان در این بخش ابلاغ می‌شود. هر چند اطلاع‌رسانی لازم درباره ضرورت بازآفرینی بافت‌های فرسوده و وجود تسهیلات مناسب در این بخش انجام شده اما استقبال مناسبی از سوی مردم نمی‌شود.