داود علیزاده:
استان بوشهر از
لحاظ تنوع زیستی از جمله استانهای نخست کشور در موضوع تنوع زیستی به شمار میرود،
کل، بز، قوچ، میش، پلنگ، لاکپشت و دلفین گوژپشت و آهوان خارگ از جمله گونههای جانوری
شاخص زیستگاههای طبیعی استان بوشهر به شمار میرود که برای حفظ و نگهداری این
گونههای ارزشمند میبایست توجه بیشازپیش صورت گیرد.
در این میان استانهای
بوشهر، فارس، خوزستان، کهگیلویه و بویر احمد و چهارمحال و بختیاری پنج استان منطقه
زاگرس جنوبی بهعنوان تنها زادگاه پلنگ ایرانی هستند که در سالهای اخیر با توجه
اداره کل محیطزیست بهعنوان زیستگاه پلنگ ایرانی مورد پایش و رصد قرارگرفته است.
مدیرکل حفاظت محیطزیست
استان بوشهر در گفتوگو با بامداد جنوب در این رابطه گفت: در سال گذشته برنامههای
آموزشی طرح در روستاهای هدف استانها در مناطق حفاظتشده زیستگاه پلنگ با تهیه محتویات
طرح انجام شد.
به گفته فرهاد
قلینژاد، فاز دوم از پاییز علاوه بر ادامه آموزش جوامع محلی، پایش زیستگاهها نیز
آغاز خواهد شد.
سال گذشته کارگاه
آموزشی یکروزه طرح حفاظت از پلنگ ایرانی با حضور پنج استان (بوشهر، چهارمحال و بختیاری،
کهکیلویه و بویراحمد، فارس و خوزستان) منطقه زاگرس جنوبی در بوشهر برگزار شد. مدیرکل
حفاظت محیطزیست استان بوشهر با اشاره به کارگاه آموزشی سال گذشته گفت: استانهای بوشهر،
فارس، خوزستان، کهگیلویه و به ویر احمد و چهارمحال و بختیاری پنج استان منطقه زاگرس
جنوبی بهعنوان زادگاه پلنگ ایرانی هستند که در این کارگاه آموزشی حضور پیدا کردند.
قلینژاد در ادامه
با تاکید بر اینکه شرکت پتروشیمی کاویان در راستای مسوولیتهای اجتماعی خود تصمیم به
حمایت از یکگونه جانوری داشت که با وجود چند پیشنهاد ادارهکل حفاظت محیطزیست استان
بوشهر این شرکت حمایت از گونه پلنگ ایرانی را برگزید، افزود: پلنگ ایرانی در کشور جزء
گونههای حمایتشده و مهم و از جمله ۳۰ گونهای است که در برنامه ششم توسعه حمایت از
آنها مورد تاکید جدی قرارگرفته است.
وی در ادامه با
بیان اینکه این کارگاه آموزشی در راستای اقدام برنامههای عملی و ملی در استانهای
جنوب غربی برای حفاظت از پلنگ ایرانی برگزار شد، تصریح کرد: بعد از این کارگاه نیز
برنامه آموزشی ویژه روستاها در استانهای هدف اجرائی میشود که در کنار این آموزشها
آموزش کارشناسان و جوامع محلی نیز مورد تاکید قرار دارد. در این کارگاه آموزشی سعی
شد با جمعآوری راهکارها و تدوین آن در راستای حفاظت از پلنگ ایرانی گامی موثر برداریم.
مدیرکل حفاظت محیطزیست
استان بوشهر با اشاره به اینکه در این راستا سازمانهای مردمنهاد استان بوشهر همیشه
یار و یاور ما در حفاظت محیطزیست بودند و در بستر تشکلهای خود حرفهای زیادی برای
گفتن در این زمینه دارند، تاکید کرد: این تشکلها همواره ثابت کردند برای انجام کارهای
بزرگ پای کار هستند و از هیچ تلاشی در راستای حفاظت از محیطزیست دریغ نمیکنند.
پلنگ ایرانی یکی
از گونههای جانوری کمیاب و از بزرگترین
زیرگونههای پلنگ بهشمار میرود که بومی غرب آسیا است. بر اساس تخمینی که در سال
2002 صورت گرفت، شمار پلنگهای ایران بالغ 550 تا 850 قلاده برآورد شده است. با توجه
به اینکه ایران مهمترین زیستگاه اینگونه حیوانی در خاورمیانه محسوب میشود بااینحال تراکم جمعیتی پلنگ در ایران بسیار پایین است
و 06/0 تا 1/0 قلاده در هر ۱۰۰ کیلومترمربع برآورد شده است که این به معنای این است
که این حیوان در معرض انقراض قرار دارد. از اینرو حفظ بقای این حیوان امروز یکی از
دغدغههای اصلی متولیان حوزه جانوری و محیطزیست بهشمار میرود.
بدیهی است که اصلیترین
تهدید پیشروی بقای پلنگ جدا شدن زیستگاهها و قطع ارتباط ژنتیکی گروههای مختلف این
حیوان است که معمولا به تشکیل گروههای بسیار کوچک منجر شده است؛ بهطوریکه در همه
قلمرو زیستی این حیوان هیچ گروه جمعیتی وجود ندارد که دربرگیرنده بیش از ۱۰۰ پلنگ بالغ
باشد. کاهش طعمه بر اثر شکار انسانها، گسترش زیربنایی، مزاحمتهای انسانی و از میان
رفتن زیستگاه (شامل چیدن گیاهان و قارچهای خوراکی، ساخت معدن، جادهسازی، جنگلزدایی،
آتشسوزی و چرای دام) عواملی است که منجر به تکهتکه شدن زیستگاههای حیوان شده است.
از اینرو، از بین رفتنِ پلنگ به دنبال شکار و استفاده از طعمه مسموم، تخریب زیستگاههای
اینگونه و تصادفات جادهای، سازمان حفاظت محیطزیست را بر آن داشته است تا برنامه
جامع مدیریت و حفاظت پلنگ ایرانی را با بهرهگیری از ظرفیتهای علمی ایرانی تدوین کند.
بیمه پلنگ ایرانی یکی از فصول برنامه ملی حفاظت و مدیریت پلنگ ایرانی است که در اواخر
سال ۱۳۹۴ از سوی ریاست سازمان حفاظت محیطزیست ابلاغ شد.
همچنین چهارم اردیبهشتماه
95 تفاهمنامهای میان سازمان حفاظت محیطزیست و شرکت بیمه ما، برای بیمه پلنگ ایرانی
و خسارات اشخاص ثالث و دام امضا شد؛ بر اساس این تفاهمنامه بیمه ما ضمن افزون بر اینکه
حامی پلنگ ایرانی شد، حامی بخش آگاهیرسانی با رویکرد حفاظتی نیز محسوب شد. هدف کلی
این بیمهنامه شامل ارتقای سطح کیفی حفاظت از زیرگونه در معرض خطر انقراض پلنگ ایرانی
در گستره وسیع پراکنش آن در کشور از طریق ساماندهی و جبران خسارات وارد شده به اشخاص
ثالث و کنترل تعارضات و کاهش تلفات ناشی از فعالیتهای انتقامجویانه افراد و بهبود
شرایط حفاظتی در مناطق حادثهخیز همگام با اطلاعرسانی و ترویج فرهنگ حفاظتی میشود.
ایران مهمترین
زیستگاه پلنگ ایرانی بهشمار میرود که بخشی از این زیستگاههای مهم در استان بوشهر (دشتستان، تنگستان و دشتی) واقعشده
است. از اینرو، بهمنماه 97 با توجه به اینکه دشتستان بهعنوان بهترین زیستگاه پلنگ
ایرانی در استان شناخته شد، دبیرخانهای در استان بوشهر و در این شهرستان جان گرفت
که بهواسطه آن فعالیتهای حفاظتی حول گونه مهم و با ارزش پلنگ ایرانی در استان بوشهر
متمرکز شد؛ دبیرخانهای که وظیفه اصلی آن اقدام بر اساس برنامه ملی و نقشه راه حفاظت
از پلنگ ایرانی بود.
با تاکید قلینژاد،
مدیرکل محیطزیست استان بوشهر که ایده اولیه و راهبری این دبیرخانه از آن او بود، با
راهاندازی این دبیرخانه این نتایج حاصل
شد: تهیه برنامه جامع حفاظت از پلنگ ایرانی؛ بر اساس این برنامه که نتیجه تلاش متخصصان
حیاتوحش در دشتستان و استان بوشهر بوده است و در فاصله 20 روز از آغاز فعالیت این
دبیرخانه تهیه شد، نقشهراهی برای فعالیتهای دبیرخانه و برنامه زمانبندی لازم تهیه
و پس از تصویب در کارگروه حیاتوحش استان درحال اجرا است.
نقشه زیستگاههای
پلنگ ایرانی در استان بوشهر و منطقه گیسکان دشتستان (منطقه پایلوت ملی حفاظت مشارکتی
از پلنگ ایرانی) تهیه شد و بر اساس آن زیستگاههای مهم استان بوشهر مشخص و استان به
سه منطقه برای برنامههای پایشی و آموزشی تقسیم شد. فایلهای مربوط به هر شهرستان تهیه
و از سوی محیطبانان مطلع و باسابقه تکمیل و یک نفر در هر شهرستان بهعنوان رابط پلنگ
مشخص و معرفی شد.
تهیه نقشه زیستگاهی
و معرفی رابطان آموزش پلنگ در گستره پنج استان جنوبی کشور شامل فارس، خوزستان، کهگیلویه
و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری نیز از دفتر حیاتوحش سازمان و اداراتکل محیطزیست
استانهای مورداشاره درخواست شد که با تکمیل فایلهای مربوط به هر استان، بانک اطلاعاتی
پلنگ ایرانی در استانهای جنوب غربی کشور به مرکزیت استان بوشهر و شهرستان دشتستان
تکمیل خواهد شد.
کارگاه آموزشی
رابطان پلنگ این استانها با تاکید بر آموزش تشکلات مردمنهاد با حضور نمایندگان تشکلات
مردمنهاد استانهای جنوب غربی کشور و مهمانان و اساتید برجسته کشوری، اجرا و فاز آموزش
بومیان از اواسط شهریورماه مطابق با برنامه جامع انجام خواهد شد. افزایش تعداد دوربینهای
تلهای و افزایش تله دوربینگذاری و برنامههای پایشی بهمنظور ثبت حضور پلنگ در مناطق
در همان ابتدا آغاز و همچنان ادامه دارد که علاوه بر کنترل امنیت زیستگاه، سبب افزایش
اطلاعات و دادههای حضور پلنگ در این مناطق شده است.
استفاده از ظرفیتهای
صنایع استان و امضای تفاهمنامه با یکی از صنایع استان (پتروشیمی کاویان) در راستای
مسوولیتهای اجتماعی آن شرکت از طریق حفاظت از گونه مهم و در معرض خطر پلنگ ایرانی،
اقدامی دیگر در راستای اهداف برنامه جامع پلنگ ایرانی در استان بوشهر بوده است. جانمایی
و آغاز ساخت تعداد هشت آبشخور در زیستگاههای معرفیشده پلنگ ایرانی در استان بوشهر
برای استفاده پلنگ و گونههای مورد تغذیه پلنگ که سبب افزایش کیفیت و مطلوب بودن زیستگاه
و جلوگیری از مهاجرت پلنگ و این گونههای باارزش خواهد شد.
محتوای آموزشی
موردنیاز برای آموزش بومیان و استفاده در مدارس زیستگاههای پلنگ در سطح استانهای
تحت پوشش تهیه و بهمحض شروع این آموزشها در اختیار تسهیلگران قرار خواهد گرفت. ضمن
اینکه این محتواها هماکنون نیز به مناسبتهای مختلف در اختیار عموم قرارگرفته و در
مناطق سهگانه زیستگاهی پلنگ بهصورت محدود توزیعشده است.
ایجاد سازوکار
جدید برای پرداخت خسارات وارده به بومیان بر اثر حمله پلنگ که بر اساس منابع موجود
و مطابق چارت انجام خواهد پذیرفت و فرمهای مورد نیاز از سوی مامورین محیطزیست و رابطان
مشخصشده تکمیل و سپس در کارگروه استانی تعیین تکلیف خواهد شد.
ایجاد بانک ژن
در مرکز استان برای نگهداری نمونههای ژنی پلنگ ایرانی در استان بوشهر و ایجاد آرشیو
تصاویر و نمایههای حضور پلنگ در محل دبیرخانه پلنگ ایرانی در استان بوشهر، ارتباط
دائمی و موثر دبیرخانه با ادارات محیطزیست شهرستان و رصد اتفاقات مربوط به اینگونه
مهم در سطح استان بوشهر و گزارشگیری مداوم از وضعیت پلنگ در مناطق مذکور سایر مستندات
و اقدامات انجامشده از سوی دبیرخانه پلنگ در محل دبیرخانه موجود بوده و در صورت نیاز
در دسترس عموم قرار خواهد گرفت.