داود علیزاده
در قرن بیستم،
همهگیری بیماری آنفلوانزای اسپانیایی در سال ۱۹۱۸ حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیون نفر را در
سراسر جهان به کام مرگ کشاند؛ ازاینرو، این بیماری یکی از مرگبارترین وقایع بیماری
در تاریخ بشر محسوب میشود. پسازآن همهگیری «آنفلوانزای آسیایی» در سال ۱۹۵۸ بود
که عامل مرگ حدود دو میلیون نفر و آنفلوانزای «هنگکنگی» در سال ۱۹۶۸ عامل مرگ حدود
یکمیلیون نفر بود.
بهدلیل تولید
واکسن آنفلوانزا تا به امروز آمار مرگومیر ناشی از این ویروس سیر نزولی را طی کرد
ولی گونههای جدیدتر این ویروس مانند آنفلوانزای پرندگان یا آنفلوانزای خوکی نیز ظهور
کردند. واکسن آنفلوانزا واکسنی است که از انسان در مقابل ابتلا به آنفلوانزا محافظت
میکند و هرسال طی دو نوبت، واکسن جدیدی برای آنفلوانزای همان فصل ساخته میشود؛ چراکه
ویروس آنفلوانزا بهسرعت خود را تغییر میدهد. با آنکه اثربخشی واکسن، سالبهسال متفاوت
است، اما بیشترشان مصونیت متوسط تا زیادی علیه بیماری آنفلوانزا ایجاد میکنند و محققان
تخمین میزنند که واکسیناسیون علیه آنفلوانزا، شدت بیماری، مراجعات پزشکی، بستریشده
بیمارستانی و مرگ را کاهش میدهد.
بر اساس آمارها
سالانه تقریبا هشت میلیون دلار واکسن وارد میشود که در صورت تولید داخل موجب صرفهجویی
ارزی به همین میزان خواهد شد؛ ازاینرو، تولید این نوع واکسن در قالب طرح کلان ملی
در دستور کار معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری قرار گرفت.
وزیر بهداشت، درمان
و آموزش پزشکی درباره همپوشانی آنفلوانزا و کرونا در پاییز در گفتوگو با باشگاه
خبرنگاران جوان گفت: همواره ما بدترین حالت را در حوزه سلامت در نظر میگیریم. در فصل
پاییز نگران همزمانی و همپوشانی آنفلوانزا و کرونا هستیم و در این زمینه، تمرکز اصلی
ما بر روی گروههای پرخطر شامل سالمندان و افراد دارای بیماریهای زمینهای است.
نمکی با اشاره
به گروههای پرخطر نیازمند به واکسن آنفولانزا افزود: در این زمینه حدود هشت میلیون
و ۷۰۰ هزار نفر که در گروه پرخطر هستند، شناساییشدهاند که باید تسهیلاتی را برای
آنها در نظر بگیریم و خطر انتقال ویروس در آنها را بهشدت کاهش دهیم.
به گفته وی، با
توجه به همپوشانی اپیدمی کرونا و آنفلوانزا در پاییز امسال کشورهای مختلف دنیا خواستار
خریداری واکسن از تولیدکنندگان جهانی هستند و ایران نیز تمهیدات لازم را برای این موضوع
در نظر گرفته است.
در همین زمینه
مدیر گروه بیماریهای عفونی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با تاکید بر لزوم تجویز
واکسن آنفلوانزا برای افراد در معرض آسیب، گفت: شاغلان در مراکز بهداشتی و درمانی و
کودکان شش ماه تا پنج سال، ازجمله افرادی هستند که در اولویت تزریق این واکسن قرار
دارند.
دکتر شروین شکوهی
با اشاره به اینکه تزریق واکسن آنفلوانزا برای گروههای پرخطر ضروری است، افزود: این
واکسن با دستور پزشک برای افراد در معرض خطر تجویز میشود و در برخی داروخانههای مورد
تایید وزارت بهداشت در دسترس این افراد قرار خواهد گرفت و توصیه میشود برای تزریق
این واکسن به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه شود.
وی درباره گروههایی
که در اولویت تزریق واکسن قرار دارند، گفت: برخی افراد در مشاغل خاص از جمله افراد
شاغل در سیستمهای بهداشتی و درمانی، فارغ از حیطه مسئولیتشان، در معرض آسیب هستند
و باید واکسن آنفلوانزا را تزریق کنند.
این متخصص همچنین
افراد دارای بیماریهای زمینهای از جمله بیماریهای مزمن قلبی، ریوی، کبدی، متابولیک
و کلیوی را نیز در اولویت تزریق این واکسن دانست و تصریح کرد: از طرفی مصرف برخی داروها،
سیستم ایمنی بدن را تضعیف میکند، بهطور مشخص افرادی که تحت شیمیدرمانی هستند یا
بهواسطه انجام جراحی پیوند عضو، تحت درمان دارویی قرار گرفتهاند هم با این خطر دستوپنجه
نرم میکنند.
به گفته عضو هیاتعلمی
دانشگاه، افراد مسن و کودکان شش ماه تا پنج سال و افراد با شاخص توده بدنی بالا (BMI)
حتماً باید واکسن را تزریق کنند.
متخصص بیماریهای
عفونی با اشاره به لزوم تزریق واکسن آنفلوانزا برای زنانی که تازه زایمان کردهاند،
گفت: این افراد در دو هفته اول پس از زایمان در معرض شدید آلودگی به این ویروس قرار
دارند و از طرفی باید مدنظر داشته باشند که برای نوزادان زیر شش ماه، واکسن تزریق نمیشود،
درنتیجه حتماً باید از خود و نوزادشان مراقبت کنند.
شکوهی در خصوص
موارد منع تزریق این واکسن، تصریح کرد: اگر بهدنبال مصرف واکسن درگذشته، اختلال اعصاب
محیطی رخداده باشد، فرد از تزریق این واکسن منع میشود. اگر فردی به تخممرغ حساسیت
داشته باشد تحت شرایط خاص در مراکز بهداشتی و درمانی امکان تزریق وجود دارد.
شکوهی، در خصوص
میزان اهمیت تزریق واکسن آنفلوانزا در افرادی که به کرونا (COVID-۱۹)
مبتلا شدهاند، گفت: تزریق واکسن برای این افراد ضرورتی ندارد، چراکه جزو گروههای
در معرض خطری که عنوان شد، محسوب نمیشوند.
فلوشیپ بیماریهای
عفونی در بیماران پیوندی با اشاره به اینکه دو هفته پس از تزریق واکسن آنفلوانزا، ایمنی
لازم ایجاد میشود، افزود: بهترین زمان برای تزریق واکسن در کشور، اوایل مهرماه تا
اواسط مهرماه است؛ چراکه اگر خیلی زود زده شود، ایمنی ایجادشده در اواخر فصل اپیدمی،
از بین میرود و اگر هم دیر زده شود، ممکن است آلودگی قبل از ایمنی سازی رخ دهد.
متخصص بیماریهای
عفونی در خصوص نحوه تولید واکسنهای آنفلوانزا، تصریح کرد: پژوهشگران در سازمان بهداشت
جهانی بامطالعه رفتار ویروس در سال گذشته طبق اطلاعاتی که از برخی کشورها دریافت میکند،
ماهیت سال پیش روی آن را حدس میزنند. ایران نیز جزء کشورهای مهمی است که سویههای
ویروس را برای این سازمان میفرستد.
شکوهی با بیان
اینکه در برخی مواقع حدسهای پژوهشگران همپوشانی بالایی با ماهیت ویروس دارد، تاکید
کرد: نکته حائز اهمیت این است که واکسن آنفلوانزا بسته به مؤلفههایی از جمله سن، بیماریهای
زمینهای و داروهای مصرفی، بین ۳۰ تا ۶۰ درصد ایمنی ایجاد میکند. این بدین معنی است
که در بهترین شرایط هم نمیتواند بهطور کامل شما را در برابر ویروس مصون نگه دارد
و حتماً پس از تزریق باید مراقبتهای خاصی اعمال شود.
وی در خصوص عوارض
این واکسن بیان کرد: مهمترین عارضه این واکسن ایجاد حساسیت است که البته به علت نقش
سلولهای تخممرغ در تولید واکسنها، توصیه میشود اگر فردی به تخممرغ حساسیت دارد،
حتماً تزریق را در مراکز پزشکی انجام دهد، چراکه عدم رعایت برخی نکات، موجب بروز اختلال
در سیستم اعصاب محیطی در فرد میشود. البته این عارضه در حدود یک بیمار به ازای هر
میلیون دز واکسن دیدهشده است.
برای تولید واکسن
آنفلوانزا در کشور نیازمند برخی پیشنیازها از جمله تخممرغ استریل (SPF)
بهعنوان ماده اصلی در تولید است؛ از اینرو در طی سالهای گذشته طرحی برای تامین تخممرغ
(spf) مورداستفاده در تولید واکسن آنفلوانزا از سوی
معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری به موسسه تحقیقات واکسن و سرمسازی رازی واگذار شد
که هماکنون مراحل پایانی تولید پایلوت این نوع تخممرغها در موسسه مذکور در حال انجام
است.
دبیر ستاد توسعه
زیستفناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در گفتوگو با ایسنا، در خصوص تولید
واکسن آنفلوانزا توضیح داد: مطالعات در حال انجام مربوط به تولید واکسن آنفلوانزا،
پیشرفت قابلتوجهی داشته است.
دکتر مصطفی قانعی
در خصوص زمان تجاریسازی این واکسن، خاطرنشان کرد: امید داریم که در مهر و آبانماه
سال جاری واکسن آنفلوانزا به تولید انبوه برسد.
دبیر ستاد توسعه زیستفناوری معاونت علمی و فناوری
ریاستجمهوری در پاسخ به این سوال که آیا میزان تولیدات داخل پاسخگوی نیاز کشور در
زمان پیک آنفلوانزاست، توضیح داد: برای سال اول که وارد تولید این واکسن میشویم، انتظار
نداریم که شرکتهای تولیدکننده بتوانند کل نیاز کشور را برآورده کنند.
وی با تاکید بر
اینکه نیاز هرساله به این واکسن متفاوت است، یادآور شد: در برخی از سالها حدود یکمیلیون
دوز مصرف داریم و در برخی اوقات بیشتر از این میزان مصرف میشود.
به گفته قانعی،
با زیرساختهایی که ایجادشده، توانایی تولید دو تا سه میلیون دوز واکسن در کشور را
داریم.
آنچه محرز
است، نیاز ایران به میلیونها واکسن آنفولانزا است. وزارت بهداشت تنها دو راه پیش
روی خود دارد. تولید یا واردات آن. بحثی که بهتازگی قوت گرفته است نبود امکان
تولید واکسن آنفولانزا در ایران است. هرچند پیش از این دبیر ستاد توسعه زیستفناوری
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از تولید دو تا سهمیلیونی واکسن ایرانی آنفلوانزا
خبر داده بود اما منابع متعدد این ادعا را رد میکنند.
از طرف دیگر،
واردات واکسن تمهیداتی از قبیل ارز موردنیاز، توافق با شرکتهای تولیدکننده نیاز
دارد که باید دید طبق گفتههای وزیر بهداشت این امور انجامشده است، آیا در پاییز
و زمستان ایرانیها با مشکل تهیه واکسن کرونا روبرو میشوند یا خیر؟
سازمان بهداشت
جهانی اما امسال اعلام کرده است همه مردم در دنیا باید واکسن آنفولانزا بزنند تا نسبت
به این بیماری تا حدی ایمن باشند. سازمان بهداشت جهانی همچنین گفته بود واکسن انواع
آنفولانزا موجود است و نسبت به اهمیت استفاده از آن نسبت به سالهای گذشته هشدار داده
بود.
با این حال
پزشکان و مسوولان وزارت بهداشت ایران بر گروههای پرخطر تاکید دارند بههر حال با
وضعیتی که ایران امسال با تهیه و توزیع واکسن برای گروههای پرخطر نیز با تردید
مواجه است دیگر نمیتوان انتظار داشت واکسن برای همه مردم تهیه شده باشد.