داود
علیزاده
فرزندپذیری
در طول تاریخ بهعنوان یکی از روشهای حمایت از کودکان بیسرپرست وجود داشته است.
قریب به پنجاه سال پیش برای نخستینبار قانون حمایت از کودکان بیسرپرست در ایران تصویب
شد؛ اما بهدلیل ایراداتی که داشت در سال ۸۷ مورد اصلاح قرار گرفت؛ هرچند اصلاحیه
در آن زمان تصویب نشد.
با
این وجود پنج سال بعد پس از اظهارنظرهای مختلف کارشناسان و البته تغییرات زیاد مردادماه
سال ۹۲ اصلاحیه قانون فرزندپذیری به تصویب رسید.
قانون
جدید بسیاری از شرایط را برای فرزندخواندگی تسهیل کرده است و از سوی دیگر سازمان
بهزیستی با راهاندازی سامانه سعی در تسهیل و سامانمند کردن فرزندپذیری شده است. بااینحال
همچنان فرزند پذیری فراز و نشیبهای مختلفی دارد و از سوی دیگر نگهداری کودکان بهویژه
شیرخوارگان در مراکز، مسائل و مشکلات خاص خودش را دارد.
برای
مثال شیرخوارگاه بوشهر نیازمند تفکیک دو رده سنی شیرخواران و نوباوگان است و
همیاری موسسات خیریه در این زمینه احساس میشود.
این
موضوع بهانهای شد تا بامداد جنوب با دکتر «علیرضا حاجیونی» مدیرکل بهزیستی استان بوشهر
گفتوگویی داشته باشد که در ادامه میخوانید.
یکی از
مسائلی که در سالهای اخیر قوانین آن دستخوش تغییر شده، فرزندخواندگی و یا
فرزندپذیری است. آیا از نظر شما روند پذیرش فرزندخواندگی نسبت به گذشته تسهیل شده است؟
در سالهای
اخیر نسبت به سالهای گذشته شرایط برای متقاضیان فرزندخواندگی آسانتر شده است. در
این راستا سازمان بهزیستی سامانه فرزندخواندگی را به نیز راهاندازی کرده است که متقاضیان
درخواست خود را در این سامانه ثبت و مدارک لازم را بارگذاری کنند و فرایند واگذاری
کودکان به خانوادههای متقاضی از طریق سامانه بررسی و پس از احراز شرایط متقاضیان انجام
میشود.
در
حال حاضر طبق قانون چه کسانی میتوانند برای فرزندپذیری اقدام کنند؟
در دستورالعمل جدید سازمان بهزیستی سه گروه میتوانند
تقاضای فرزندخواندگی ارائه کنند. خانوادهای که صاحب فرزندی نمیشوند و خانوادهای
که یک فرزند دارند و دختران مجرد بالای ۳۰ سال.
روند
تقاضا به چه طریقی است؟
این افراد میتوانند در سامانه فرزندخواندگی (adoption.behzisti.net) ثبتنام کنند؛ اما با توجه به قانون حمایت از
کودکان و نوجوانان بیسرپرست و بد سرپرست مصوب ۱۳۹۲ و آییننامههای اجرایی مواد
۲۲ و ۳۶ مصوب ۱۳۹۴ و دستورالعمل اجرایی مراقبت از کودکان و نوجوانان بیسرپرست و بدسرپرست،
مهمترین اولویت سازمان بهزیستی در فرزندخواندگی توجه به منافع عالیه کودکان است.
درباره
منافع عالیه کودک که فرمودید توضیح میدهید؟
یعنی
مصلحت و آینده کودکان بیش از هر چیزی برای سازمان بهزیستی اهمیت دارد. البته رسیدگی
به درخواست زوجینی که متقاضی پذیرش فرزند معلول و دارای بیماری خاص و یا فرزند بالاتر
از ۱۰ سال هستند. نسبت به سایرین تسریع خواهد شد.
نکته
قابلتوجه اینکه در سالهای اخیر همکاری بسیار مطلوب دادگستری و قضات محترم خانواده
در راستای واگذاری کودکان بدسرپرست (صدور حکم عدم صلاحیت والدین) قابلتوجه است.
بااینوجود
به نظر میرسد که در حیطه فرزندخواندگی نوزادان در دو سطح نیازمند تغییر هستیم یکی
در زمینه تسهیلات قانونی و دوم در زمینه فرهنگ پذیرش فرزندخواندگی
بااینوجود برای ایجاد فرهنگ پذیرش فرزند در خانواده
چه اقداماتی میتوان انجام داد؟
برای
حل این مساله باید از طریق کارشناسان مربوطه از طریق سخنرانی، نوشتن کتاب و مقاله،
مطالب رسانهها و برنامهسازی صداوسیما فرهنگسازی کنیم باید شرایطی فراهم شود که والدین
خواندهها و فرزندخواندهها بهراحتی و با افتخار از تجربههایشان صحبت کنند.
همکاری صمیمانهای و صادقانهای میان دست اندرکاران
و مسئولان بهزیستی وجود داشته باشد. فرهنگسازی مناسب در زمینه پذیرش فرزندان بزرگسال
خصوصاً پسران و فرزندان معلول و دارای شرایط خاص توسط رسانهها و فضای مجازی نیز میتواند
کاربردی باشد.
در حال
حاضر در بوشهر چه کودکان نیازمند سرپرستی وجود دارد؟
از تعداد
کودکانی که در مراکز شبانهروزی نگهداری میشوند برخی فاقد سرپرست هستند و هویت مشخصی
ندارند و بخش دیگری از کودکان دارای خانواده هستند؛ اما به دلایلی مانند بیماری و آسیب
و ناهنجاری ممکن است بهصورت موقت سازمان بهزیستی مسئولیت نگهداری آنها را به عهده
بگیرد و این کودکان تنها زمانی میتوانند واگذار شوند بنا به دلایل روشن و مشخص و با
نظر کارشناسان بهزیستی و با تأیید مقام قضایی والدین سلب صلاحیت شوند.
از اینرو
فقط کودکان بدون سرپرست امکان واگذاری دارند؛ که در مراکز تعداد کودکان دارای والدین
که هنوز سلب صلاحیت نشدهاند؛ و کودکان بالاتر از ۱۰ سال که متقاضی کمتری دارند و بیشتر
است.
این
کودکان اکنون در چه مراکزی نگهداری میشوند؟
فرزندان
تحت سرپرستی سازمان در مراکز شبانهروزی تحت عنوان خانههای کودک و نوجوان و شیرخوارگاه
نگهداری میشوند. این خانهها به تفکیک سن و جنس پذیرای فرزندان هستند؛ که در حال حاضر
پنج مرکز دخترانه و پسرانه فرزندان را پذیرش میکنند که از این تعداد دو مرکز دولتی
و سه مرکز غیردولتی هستند.
میل و
رغبت به پذیرش فرزند در بوشهر چگونه است؟
بنا به
وسعت استان و جمعیت بومی موجود استقبال و تقاضا برای فرزندخواندگی بهویژه دختر زیر
دو سال به میزان مناسبی وجود دارد و عموماً زوجینی که یکبار اقدام نموده و دارای فرزندخوانده
هستند؛ متقاضی فرزند دوم نیز میشوند. همچنین فرزند پذیران مشوق و عاملی برای ترغیب
سایر زوجین هستند.
بهعنوان
سؤال پایانی بهزیستی بوشهر برای گسترش مراکز شبه خانواده چه اقداماتی انجام داده است؟
در حال حاضر خانههای فعلی کودک و نوجوان پاسخگوی
نیاز استان هستند؛ ولی در بخش شیرخوارگاه نیازمند تفکیک دو رده سنی شیرخواران و نوباوگان
هستیم در این خصوص اطلاعرسانی صورت گرفته است، همچنین نیاز به مؤسسات خیریه توانمند
احساس میشود. در این میان تبلیغات رسانهای در راستای جلب خیرین میتواند کمککننده
باشد. با توجه به اینکه استان بوشهر از قطبهای اقتصادی و اساسی کشور است مشارکت شرکتهای
نفت و گاز بسیار مؤثر خواهد بود.
سالانه
1500 کودک به فرزندخواندگی میروند
سازمان
بهزیستی کل کشور آمارهایی نیز از کودکانی ارائه داده که نگهداری میکند. بر اساس این
اطلاعات، سالانه حدود ۱۵۰۰ کودک به فرزندخواندگی سپرده میشوند و در این میان، ۸۰۰
کودک از مراکز سازمان بهزیستی ترخیص میشوند که فرزندان بعد از رسیدن به سن ۱۸ سالگی
یا بهدلیل ازدواج یا سربازی و تحصیلات دانشگاهی، از مراکز خارج میشوند که البته مددکاران
ما چندین سال آنها را حمایت میکنند.
از سوی
دیگر طبق اعلام مسوولان بهزیستی ۸۵ درصد کودکان نگهداری شده بدسرپرست هستند، برخی از
کودکان دچار بیماری و معلولیت هستند و شرایط فرزندخواندگی را ندارند یا اینکه سنشان
بالاست، به همین دلیل در مراکز سازمان بهزیستی نگهداری میشوند. در مجموع هر چه سن
کودک بیشتر میشود، درصد شانس فرزندخواندگی نیز کم خواهد شد.
طبق نظر
کارشناسان برای این اقدام هشت سالگی بهترین زمان است، باید در این سن به کودک گفته
شود که در بهزیستی بوده و این خانواده، او را به فرزندی پذیرفته است و البته این موضوع
باید بهصورت قصه و بازی به کودکان گفته شود.
اگر بزرگتر شوند و به یکباره از راههای گوناگون
این موضوع به گوششان برسد دچار ناسازگاری، فرار از منزل یا آسیبهای مختلفی میشوند
و به همین دلیل باید این موضوع به فرزندان گفته شود. باید در نظر داشت که موضوع فرزندخواندگی
باعث نمیشود که میان فرزند و والدین فاصله بیفتد و عوارض آن بسیار کمتر از عنوان ناگهانی
این موضوع است.
تمامی
اظهارات درحالی است که وقتی آمارها حاکی از آن است که به ازای هر کودک بهزیستی ۵/۷
خانواده متقاضی برای فرزندخواندگی وجود دارد و بهترین و سالمترین حالت برای هر انسانی،
بزرگ شدن در کانون گرم خانواده است؛ بدیهی است کاهش مشکلات افراد برای فرزندخواندگی
بهطور حتم بهنفع جامعه ایران و ایرانیان در آینده خواهد بود.