داود علیزاده
کلمه مناسب‌سازی این روزها در رسانه‌ها و جلسات اداری به طور فراوان مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما به واقع این کلمه چه معنایی دارد و اگر قرار باشد که به صورت عملی انجام بگیرد، چه اصولی خواهد داشت.
از دهه ۱۹۶۰ اصطلاح محیط بدون مانع در طراحی‌های شهری و ساختمانی مطرح شد و از آن زمان سازه‌ها و مسیرهای ارتباطی ملزم شدند که در نهایت مناسب‌سازی محیط برای توانیابان و سالمندان را مد نظر قرار دهند.
با این وجود پس از گذشت نیم قرن همچنان در جهان و البته به طرز فاجعه‌باری در ایران سازه‌ها، اماکن عمومی و حتی خصوصی انبوه‌سازی شده این نکته را در نظر نمی‌گیرند. باید توجه داشت تمام محیط‌های ساخته‌شده به‌گونه‌ای طراحی و ساخته شود که برای افراد توانیاب و البته سالمندان قابل دسترس باشد.
یکی دو سال اخیر در بوشهر مواردی اصلاح‌شده است؛ اما محیط عمومی شهر همچنان برای کسانی که ناتوانی جسمی یا حرکتی دارند تا مکان ایده‌آل فاصله بسیاری دارد.
مناسب‌سازی، اصلاح محیط و تدارک وسایل حمل‌ونقل است به طوری که افراد توانیاب قادر باشند آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود اعم از اماکن عمومی، معابر، محیط شهری و بین‌شهری و ساختمان‌های عمومی حرکت کنند و از تسهیلات محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با حفظ استقلال فردی لازم بهره‌مند شوند.
با این تعریف می‌توان فاصله وضعیت موجود تا نقطه‌نظر ایده‌آل را در نظر گرفت. بامداد جنوب در این خصوص با ترانه فرخی فعال مدنی در امور توانیابان گفت‌وگویی صورت داده که در ادامه می‌خوانید.
در قوانین مشخص‌شده که مسوولیت مناسب‌سازی به عهده کدام نهاد است؟
وزارت كشور، استانداري، فرمانداري، بهزيستي و ادارات (برنامه‌وبودجه، مسكن و شهرسازي، نظام مهندسي و شهرداري، علوم پزشكي، آموزش‌وپرورش، بانک‌ها، صداوسیما بنياد جانبازان و انجمن توانيابان...) همه به نوعی متولی این امر هستند. به‌نوعی هر نهاد موظف است، دستورالعمل‌های مناسب‌سازی را اجرا کند.
در حال حاضر از ظرفیت سمن‌ها در این زمینه استفاده می‌شود؟
واقعیت این است که سمن‌های فعال در حوزه توانیابان بیشتر انرژی خود را باید در مسیر اقناع مسوولین می‌گذارند و به‌جای اینکه به ظرفیت این انجمن‌ها توجه شود، متاسفانه این انجمن‌ها هستند که باید با خواهش فراوان توجه تصمیم‌گیران این حوزه را به طرح و پیشنهادهای خود جلب کنند. بگذریم از اینکه بخش کوچکی از این انجمن‌ها به محلی برای گرفتن امتیازات خاص بدل شده است.
عمده‌ترین مسائل برای معلولان در بحث مناسب‌سازی چیست؟
مناسب‌سازی این روزها به واژه‌ای تبدیل‌شده که صرفاً در جلسات مورد استفاده قرار می‌گیرد و ما آن‌چنان که باید شاهد تحقق وعده‌ها در این خصوص نیستیم. ما در حاضر در بسیاری از مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ با تحقق نشدن مناسب‌سازی روبرو هستیم و بسیاری از اماکن تفریحی و حتی اداری حداقل‌ها را در این خصوص رعایت نکرده‌اند.
هرچند در دروان کرونا هستیم؛ اما در کل وضعیت فضای تفریحی برای توانیابان در بوشهر چطور است؟
بی‌اغراق در یکی دو سال اخیر شرایط کمی بهتر شده؛ اما هنوز با ایده آل‌ها فاصله بسیاری داریم.
یکی از مشکلاتی که توانیاب‌ها معمولاً با آن روبرو هستند، استفاده از وسایل حمل نقل عمومی است، در این باره نیز نظرتان را بفرمایید؟
می‌توان ادعا کرد تقریباً استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی برای توانیابان در بیشتر اوقات غیرممکن است و در این مورد باید به صورت اساسی برای حل این مشکل اقدام شود.
به عنوان کسی که فعالیت‌های اجتماعی متعددی دارید، چطور می‌توان توانیابان را امور اجتماعی بیشتر مشارکت داد؟
استفاده از طرح و ایده‌های توانیابان می‌تواند در این خصوص بسیار مؤثر باشد. باید شرایط فعالیت توانیابان در عرصه‌های مختلف تسهیل شود تا با افزایش حضور، شاهد تغییر نگاه جامعه به آنها باشیم. جامعه باید بداند توانیابان می‌توانند به صورت برابر با همه در جامعه حضورداشته باشند
در گفت‌وگو با دیگر توانیابان، از برخورد و مواجه با توانیابان گله‌مند بودند، در این خصوص نظری دارید؟
متاسفانه جامعه هنوز هم نمی‌داند باید این بخش را چه صدا کند!؟ وقتی هنوز نه تنها مردم بلکه بسیاری از مدیران توانیابان را معلول خطاب می‌کنند، چه انتظاري می‌توان داشت؟ فرهنگ عمومی در برخورد با توانیابان دچار اشکالات جدی است که برای حل آن اگر از همین فردا هم اقدام شود، دیر است!
در دوران کرونا که معیشت همگان با چالش دچار شده از وضعیت معیشت توانیابان بفرمایید؟ حمایت‌های نهادهای حمایتی در این زمینه چطور بوده است؟
معیشت توانیابان اگر خود دارای خانواده‌ای قوی از لحاظ مالی نباشند، همیشه با مشکل مواجه خواهد بود. دلیل این مشکل نیز معضل بیکاری توانیابان است که همواره به قدر کافی به آن پرداخته نشده و درست است که در آزمون‌های استخدامی به آنها سهمیه‌ای تعلق می‌گیرد؛ اما این مقدار نمی‌تواند حجم بیکاری عظیم توانیابان را پوشش دهد. که غالباً هم با هزینه‌های بیشتری نسبت به مردم عادی مواجه‌اند. قطعاً در دوران کرونا نیز این مشکلات بیشتر شده و حمایت‌ها متاسفانه به پایین‌ترین حد خود رسیده است.
سخن پایانی؟
اين روزها فقط آرزو می‌کنم روزي برسد كه در اين شهر توانيابان هيچ سد و ديواري را در مقابل خود نبینند و از حقوق شهروندي برابر برخوردار شوند. به اميد آن روز ....
وقتی از مناسب‌سازی حرف می‌زنیم
اکنون می‌توان نتیجه گرفت که یک محیط قابل‌دسترس و مناسب‌سازی شده، جایی است که فرد دارای ناتوانی، استقلال خود را در آن تجربه می‌کند. این محیط، دربرگیرنده ارتباطات، حمل‌ونقل، فضای کار، فضای تحصیل، مسیرهای آمدوشد، ساختمان‌ها و حتی آگاهی عمومی جامعه است.
در واقع بهسازی ساختمان‌ها از طریق حذف موانع به مناسب‌سازی ساختمان‌ها و اماکن منجر خواهد شد. به نحوی که استفاده از آن برای افراد با شرایط فیزیکی دشوار یا افراد توانیاب امکان‌پذیر باشد.
این نکته را باید یادآوری کرد که استفاده از سطح شیب‌دار به‌جای پله یا در کنار آن، تنها اقدام مناسب‌سازی نیست؛ هرچند گویا مسوولان تنها راهکاری که بلد هستند همین است و البته در همه جا نیز اجرا نشده است. در مناسب‌سازی باید محیط برای توانیاب در هر زمینه‌ای، اعم از جسمی حرکتی، شنوایی، بینایی و... قابل درسترس شود.
توجه به طراحی‌های قابل دسترس در اقدامات مناسب‌سازی، از حداقل‌ها و ضرورت‌هایی جهت امکان حضور و مشارکت افراد ناتوان در جامعه است که البته می‌تواند مورد استفاده افراد عادی جامعه هم قرار گیرد.
باید در نظر داشت که هدف از قابل دسترس کردن محیط، تأمین فرصت برای همه گروه‌های جامعه در جهت امکان‌پذیری حرکت و جابجایی مستقل در سطح شهر و دسترسی عادلانه و محترمانه به ساختمان‌ها و تجهیزات شهری است.
استفاده مستقل کلیه افراد از آن فضا و تجهیزات معماری باید برای توانیابان امکان‌پذیر باشد و به‌جز ممانعت‌های ایمنی، امنیتی یا مالکیتی، هیچ‌گونه مانع حرکتی برای دسترسی افراد به آن فضا و حرکت و فعالیت در درون آن وجود نداشته باشد.
پربازدید ها