الهام بهروزی
ماه‌هاست که خبرهای تلخ در زندگی‌مان نمود پررنگی دارد و نمی‌توان ساده از کنار آن‌ها گذشت! کرونا انگار دست گذاشته است روی چهره‌ها و مفاخر هنری و ادبی‌مان و یکی‌یکی گلچین می‌کند و نمی‌داند که چه غربتی دارد بر فرهنگ ایران حاکم می‌کند. تازه سه روز از درگذشت چنگیز جلیل‌وند، دوبلور باسابقه و صدای طلایی دوبله ایران گذشته است که این بار خبر درگذشت هنرمندی دیگر که خیلی از ما دهه شصتی‌های با کارهایش خاطره داشتیم، در خبرگزاری‌ها پیچید.
خبر کوتاه بود؛ کامبوزیا پرتوی درگذشت. همان کارگردانی که خاطره‌ساز دوران کودکی‌مان بود. وی با ساخت فیلم «گلنار» در سال ۶۷، گام استواری در سینمای کودک گذاشت و همواره در حیات هنری‌اش اثبات کرد که در این حوزه دغدغه جدی دارد. وی معتقد بود که سينماي كودك ایران از نظر قصه مشكل ندارد و اگر در اكران، از اين ژانر سينمايي حمايت صورت بگيرد، سينماگر و تهيه‌كننده براي سرمايه‌گذاري در آن انگيزه پيدا مي‌كنند.
این کارگردان با وجود اینکه در دهه شصت یکی از تاثیرگذارترین کارگردان‌های سینمای کودک بود ولی در ادامه به‌دلیل بی‌توجهی به این ژانر از سینما، فعالیت در این حوزه را رها کرد و در گفت‌وگویی هم دلیل فاصله گرفتنش از سینمای کودک را این‌گونه بیان کرده بود: «برای اینکه سینمای کودک جایگاه ندارد. اگر جایگاه سینمای کودک امروز خوب بود، شاید فیلم کودک می‌ساختم ولی وقتی نه حمایتی صورت می‌گیرد نه برای این فیلم‌ها سینما و اکرانی در نظر می‌گیرند از سوی دیگر به این سینما امکانات داده نمی‌شود، با این حساب چرا باید در این فضا کارکنم؟»
پرتوی سینماگری دغدغه‌مند بود و خوب می‌دانست که مخاطب امروز چه می‌خواهد و قصه‌نویس بزرگی بود. در این باره علیرضا تابش، دبیر سی و سومین جشنواره بین المللی فیلم‌های کودکان و نوجوان در مراسم بزرگداشت کامبوزیا پرتوی که اول آبان ۱۳۹۹ برگزار شد، گفته بود: «در سینمای ایران اگر دنبال قصه‌نویس بگردیم، کسی که بر فنون داستان‌سرایی چنان مسلط باشد که بتواند ما را پای پرده نقره‌ای سینما نگه دارد، یکی از شاخص‌ترینشان بی‌شک کامبوزیا پرتوی است. ردپای این قصه‌نویس آوازهخوان سینمای ایران را در همه جای سینمای ایران می‌توان دید، از فیلم‌های جشنواره‌ها تا فیلم‌های پرمخاطب اما او بی‌شک با سینمای کودک بود که شروع کرد و با همین سینما بود که به اوج و بالندگی حرفه‌ای خود رسید. در حقیقت او رازهای دل خود را در همین سینمای کودک بود که با ما در میان گذاشت. او نقال جادوگری است که همیشه چیزی در آستین برای سرگرم کردن ما دارد»
به عقیده کارشناسان حوزه سینما، او یکی از مهم‌ترین فیلمسازان سینمای ایران بود و ساخته‌هایش در بخش فیلمنامه یا کارگردانی از سالیان دور تا به امروز موردتوجه محافل هنری بوده و جوایز بی‌شماری را کسب کرده است. کارنامه او اگرچه به لحاظ کمی و تعداد چندان پروپیمان نیست اما قطعا به لحاظ کیفی، ویژگی‌های ساختاری قابل توجهی دارد.
جایزه بهترین فیلم جشنواره فیلم جیفونی ایتالیا برای فیلم «ماهی»، جایزه جشنواره بین‌المللی فیلم ماردل پلاتا برای کارگردانی فیلم «کافه ترانزیت»، جایزه فیپرشی جشنواره بین‌المللی فیلم داکا (کافه ترانزیت) و همچنین سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه را از جشنواره فیلم فجر (کافه ترانزیت) و تندیس زرین جشن خانه سینما (کافه ترانزیت) بخشی از جوایز او در بخش‌های بین‌المللی و داخلی است. از سوی دیگر، فیلمنامه‌هایی که این کارگردان نوشته همچون «من ترانه پانزده سال دارم»، «کافه ترانزیت»، «دیشب باباتو دیدم آیدا» و «فراری» از ماندگارهای سینمای ایران خواهد بود.
کامبوزیا پرتوی متولد ۱۸ اسفند ۱۳۳۴ در رشت بود که روز گذشته چهارم آذرماه در بیمارستان «دی» از دنیا رفت. وی به‌دلیل عمل قلب به بیمارستان مراجعه کرده بود اما جان خود را در اثر ابتلا به این ویروس مرگبار در این بیمارستان از دست داد.
این بازیگر، فیلمنامهنویس و کارگردان، چهار بار موفق به دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه برای من ترانه ۱۵ سال دارم، کافه ترانزیت، فراری و کامیون از جشنواره فیلم فجر شده بود و از این نظر رکورددار است. پرتوی تحصیلاتش را در دانشکده هنرهای دراماتیک سابق (دانشکده سینما و تئاتر) دانشگاه هنر ناتمام گذاشت و در دوران دانشجویی چند فیلم کوتاه مستند و داستانی برای تلویزیون ایران کارگردانی کرد. او فعالیت هنری خود را با ساخت فیلم‌های کوتاه در سینمای آزاد دماوند آغاز کرد و بعد از مدتی نخستین فیلم بلند داستانی‌اش را با نام «عینک» برای شبکه دوم تلویزیون ساخت و کارگردانی در سینمای حرفه‌ای را با فیلم «ماهی» تجربه کرد. از آثار مطرح او در زمینه کارگردانی می‌توان به فیلم‌های «ماهی»، «گلنار»، «بازی بزرگان»، «کافه ترانزیت»، «پرده» و «کامیون» اشاره کرد.
کامبوزیا پرتوی در فیلم‌هایی «مثل آدم» (رضا کاهانی)، «شبانه‌روز» و «پنج ستاره» مشاور کارگردان و در فیلم‌هایی مثل «شب یلدا» (کیومرث پوراحمد)، «یک شب، سه زن» (منیژه حکمت) و «سوت پایان» (نیکی کریمی) مشاور فیلمنامه بوده‌است. وی همچنین نویسندگی فیلمنامه فیلم‌های دیگری همچون «شیرک» (داریوش مهرجویی)، «دایره» (جعفر پناهی)، «شب» و «خیابان‌های آرام» را بر عهده داشته‌است. پرتوی در ساخت «خانه دوست کجاست» با عباس کیارستمی همکاری داشت و فیلمنامه «ایستگاه متروک» را بر اساس طرحی از او نوشت.
پوران درخشنده در حالی که از درگذشت کامبوزیا پرتوی به‌شدت اندوهگین بود، به ایسنا گفت: باورم نمی‌شود او رفته باشد؛ چراکه پر از عشق به زندگی بود.
این فیلمساز در ادامه از آخرین دیدار خود با پرتوی سخن گفت و ادامه داد: انگار همین چند روز پیش بود که او را در مراسم بزرگداشتش در جشنواره فیلم کودک و نوجوان دیدیم. هرچند به سختی راه می‌رفت ولی حالش خیلی بهتر شده بود، با چه عشقی از فیلمنامه تازه‌اش گفت که قصد ساختش را داشت و پیگیر اکران فیلم قبلی‌اش هم بود. او پر از انرژی و عشق به زندگی بود و هیچ باورم نمی‌شود که در فاصله بسیار کوتاهی از دنیا رفته باشد.
درخشنده با اشاره به اینکه در آن مراسم چقدر از دیدن دوستانش خوشحال بود، تصریح کرد: هرچند به‌دلیل کرونا دور هم جمع شدن، سخت بود ولی خیلی خوشحال بود که دوستانش در مراسم بزرگداشتش شرکت کرده‌اند.
این کارگردان از عشق پرتوی به بچه‌ها نیز سخن گفت و افزود: او عاشق زندگی بود و عاشق کارش و بچه‌ها. در المپیاد فیلمسازی جشنواره کودک و نوجوان در کنار هم بودیم. محبتی که بین و او و بچه‌ها جریان داشت، شگفت‌انگیز بود. در مدت کوتاهی توانسته بود همه بچه‌ها را جذب خود کند و با شور و شوق بسیار به آنان آموزش می‌داد.
درخشنده، درگذشت پرتوی را اتفاقی بسیار تلخ و غم‌انگیز دانست و ادامه داد: انسان بزرگی بود و یادگارهای ارزشمندی از خود بر جای گذاشت؛ فیلمنامه‌های خوب، فیلم‌های زیبا و فرزندانی نیکو.
این سینماگر فقدان پرتوی را تسلیت گفت و یادآور شد: متاسفانه عزیز بزرگی را در میان فیلنامه‌نویسان و کارگردانان سینمای ایران از دست دادیم. امیدوارم بازماندگان سلامت باشند و روح او نیز شاد و در آرامش باشد. البته که اطمینان دارم او با آرامش از این دنیا رفته است.
درخشنده در پایان گفت: روزهایی بسیار تلخ را سپری می‌کنیم. گویی هر روز آبستن یک اتفاق دردناک است. متاسفم که هر روز سرمایه‌هایمان را این چنین آسان از دست می‌دهیم. باید قدر یکدیگر را بیشتر بدانیم. کرونا ثابت کرد لحظه‌ها معنای دیگری دارند.
مجید مجیدی، کارگردان باتجربه و مطرح سینما هم که با همراهی کامبوزیا پرتوی فیلمنامه فیلم «محمد رسول الله (ص)» را به نگارش درآورده بود، در پی درگذشت این فیلمنامهنویس و کارگردان سینما نوشت: «وقتی شنیدم کامبوزیا پرتوی همسفر مرگ شد، خیلی افسوس خوردم که اولا خیلی زود ما را ترک کرد، دوما در طول این چند سال به‌دلیل مریضی روزهای خوبی را سپری نکرد و از آن بدتر که در روزهای سختی به سر می‌بریم که حتی نمی‌توانیم او را باشکوه به خانه ابدیش همراهی کنیم. پرتوی رفت ولی آثار ارزشمند او همیشه در سینمای ایران به یادگار خواهد ماند. امیدوارم کامبوزیای عزیز، برای سال‌هایی که به عشق پیامبر قلم زدی و مرا در ساخت فیلم «محمد رسول‌الله» یاری کردی، این خدمت به پیامبر مهربانی‌ها شفیع تو در آخرت باشد. دوست مجید مجیدی»
کانون فیلمنامه‌نویسان سینمای ایران نیز در پیام تسلیتی از فقدان این فیلمنامهنویس نوشت؛ در این پیام آمده است: «خبر درگذشت همکار نازنین‌مان، فیلمنامهنویس برجسته سینمای ایران کامبوزیا پرتویی مانند آواری بر تل غصه‌های این‌روزهای ما فرو ریخت و برای ما که حتی از ابراز همدردی شایسته نیز محرومیم جز تحسر و تاسف باقی نگذاشت و حالا باید باور کنیم که دیگر لبخند فرزانگی و رفتار باوقار او را نخواهیم دید.»
یادآوری می‌شود، کامبوزیا پرتوی، بازیگر، فیلمنامهنویس و کارگردان فقید سینمای ایران امروز پنجم آذرماه با حضور خانواده‌اش در بهشت زهرا به خاک سپرده می‌شد. کسری پرتویی فرزند زنده‌یاد کامبوزیا پرتویی در این باره گفت: با توجه به شرایط موجود و دوران اوج کرونا، تدفین پیکر کامبوزیا پرتوی فیلمنامهنویس و کارگردان سینما، با حضور خانواده در قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) و بدون برگزاری مراسمی انجام می‌شود. بر اساس هماهنگی‌ها با خانه سینما پیکر مرحوم پدرم که از چهره‌های شاخص سینمای کشور بود، در قطعه هنرمندان دفن خواهد شد.
