کریم جعفری
روز گذشته در ضمن یادداشتی به تنگاهای اقتصادی بسیاری از کشورهای منطقه، به‌ویژه آن‌هایی که با ترامپ روابط بسیار خوبی داشتند، اشاره کردیم. در آن یادداشت یادآور شدیم که وضعیت برای ترکیه، عربستان، امارات، رژیم صهیونیستی و مصر بسیار سخت است و سران این رژیم‌ها دچار نوعی یاس و ناامیدی شده و از واکنش‌های تند دمکرات‌ها در برابر خود واهمه دارند. تاکید شد که این طرف‌ها به هر شکل ممکن در صدد هستند تا با نزدیک‌شدن به هم و افزایش رایزنی‌ها با بحران نبود ترامپ و حضور بایدن مقابله کنند.
به باور من، نشست نتانیاهو، پمپئو و بن‌سلمان دقیقا در همین راستا بوده و اظهارات رئیس‌جمهور ترکیه خطاب به مصر و عربستان نیز بخشی از همین معادله است. آن‌ها در صدد هستند تا یک ائتلاف جدید را شکل بدهند که معمار آن بدون شک تیم ترامپ و شخص پمپئو است که تلاش دارد تا با یک هم‌پوشانی و ایجاد بسترهای مناسب میان این طرف‌ها آن‌ها را به چهار سال مقاومت دعوت کند. اینکه آن‌ها در این مسیر تا چه اندازه موفق شوند، خود یک نکته است اما نمی‌توان از دل و قلوه دادن‌های سران ریاض و آنکارا ساده عبور کرد. واقعیتی جدید در منطقه در حال شکل‌گیری است که ماهیت و تمامیت نیروهای اقتدارگرا را نشانه رفته و آن‌ها ناچار به کمک به هم هستند.
در این مورد هم نوشتیم که ترکیه که تا همین دو ماه پیش برای بن‌سلمان و بن‌زاید و حتی عبدالفتاح السیسی شاخ‌و‌شانه می‌کشید و حکام ابوظبی را به‌دلیل برقراری رابطه با رژیم صهیونیستی تهدید می‌کرد چگونه زبانش نرم شده و سران سعودی که به‌صورت دستوری فروش محصولات تولیدی ترکیه در کشورشان را به‌نوعی ممنوع کرده بودند، چگونه در طول روزهای گذشته تماس‌های مختلف و سطح بالایی با مقامات آنکارا داشته‌اند. به‌نظر همه این موارد، نشانه‌هایی است مبنی بر شروع یک فصل تازه از دیپلماسی در منطقه که به شکل فوری نیاز است که مقامات ایرانی نسبت به آن هوشیار باشند.
در همین رابطه، مشاور رئیس‌جمهوری ترکیه نسبت به موضوع کمک‌های عربستان به ترکیه در پی زلزله استان ازمیر و تسلیت آنکارا به مناسبت درگذشت نخست‌وزیر رژیم حاکم بر مجمع‌الجزایر دیلمون واکنش نشان داد. یاسین اکتای، مشاور رجب طیب اردوغان، در مصاحبه با تلویزیون روسیه در پاسخ به این سوال که پس از عرض تسلیت به حاکم مجمع الجزایر دیلمون (پادشاه بحرین) و اعلام عربستان برای کمک به زلزله‌زدگان استان ازمیر، آیا روابط تیره میان آنکارا و ریاض همه حل می‌شود یا خیر، گفت: در مواردی مانند مرگ، تسلیت گفتن یک اقدام انسانی است حتی اگر مردم باهم دشمن باشند، باز هم به هم تسلیت می‌گویند. گذشته از این ما نه دشمن بحرین هستیم نه عربستان نه مصر و نه امارات، در نهایت ما برادریم.
پیش از این خبرگزاری رسمی عربستان «واس» اعلام کرد، سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه این کشور از «مرکز امدادرسانی و اقدامات بشر دوستانه ملک سلمان» خواسته کمک‌های پرشکی، انسانی و چادر به مردم زلزله‌زده ترکیه بفرستد که اخیرا در دریای اژه رخ داد و خسارت‌های سنگینی در استان ازمیر ترکیه برجای گذاشت. واس اعلام کرد، پادشاه عربستان از سر اشتیاق برای حمایت از ملت ترکیه، کاهش اثرات زلزله و در راستای نقش بشردوستانه عربستان در حمایت از آسیب‌دیدگان در بحران‌ها و گرفتاری‌های مختلف دستور ارسال کمک به ترکیه را صادر کرده است.
وزیر خارجه عربستان هم روز شنبه در مصاحبه مجازی با خبرگزاری رویترز در حاشیه نشست گروه ۲۰ گفت، عربستان روابط بسیار خوبی با ترکیه دارد و اطلاعاتی درباره تحریم غیر رسمی محصولات و کالاهای ترکیه وجود ندارد. فیصل بن‌فرحان، این اظهارات را یک روز پس از گفت‌وگوی تلفنی اردوغان با پادشاه عربستان عنوان کرد.
اقدام پادشاه عربستان برای کمک به ترکیه و اظهارات مقامات سعودی پیرامون روابط دوجانبه با آنکارا در حالی مطرح می‌شود که طی چند سال اخیر روابط دو طرف به‌دلیل بروز مسائلی مانند بحران قطر، قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار و منتقد سعودی در کنسولگری این کشور در استانبول، مداخله ترکیه در بحران لیبی و اختلاف دو طرف در مورد جماعت اخوان‌المسلمین به تیرگی گراییده است.
پربازدید ها