حسین قاسمی

ایران در عراق هزینه بسیار کرد و امروز این کشور یکی از مهم‌ترین مقاصد صادراتی کشورمان محسوب می‌شود. با این حال عراقی‌ها در طول سال‌های گذشته کم‌ترین میزان همکاری در حوزه اجرای پروژه‌های اقتصادی را با ایران داشته و شرکت‌های ایرانی موفق نشده‌اند کار چندانی در عراق کنند. اینکه چرا چنین اتفاقی روی داده، به مسائل مهمی مربوط است، اما به‌صورت واضح در سطح دولت عراق هستند افرادی که تمایل ندارند شرکت‌های فنی و مهندسی ایران با وجود توانمندی‌های ویژه در این کشور پروژه اجرا کنند.

با این حال، مسوولان امر می‌گویند که ایران در بسیاری از پروژه‌های فنی و مهندسی عراق حضور داشته؛ اما مشکلاتی از قبیل پرداخت، دریافت، خرید کالا و استاندارد وجود دارد و به هر حال در دو سال گذشته هیچ پروژه جدیدی به ما واگذار نشده است. این خبر بسیار تلخ و سخت است و باید بالاخره توسط مقامات مسوول مورد رسیدگی قرار بگیرد. به شکل مسلم و مجسم، شرکت‌های توانمند ایرانی از بسیاری از طرف‌های دیگر در سطح منطقه قدرتمندتر بوده و از دانش اجرایی بسیار بالایی برخوردار هستند. البته اینکه چرا ایران نتوانسته در بازار عراق حضور پیدا کند شاید یک بخشی از آن به‌خاطر تحریم باشد، اما دلایل بسیار بیشتری در این مورد وجود دارد.

عضو هیات‌رئیسه اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در مورد وضعیت حضور ترکیه در بازار عراق اظهار کرد: ۴۰۰ سال است که ترکیه در بازار عراق حضور دارد که بیش از سیصد سال آن را حاکم عراق بوده است و زیرساخت‌ها و تجارت عراق در این سال‌ها به‌خاطر قطع روابط ما به میزان زیادی وابسته به ترکیه شده، روابط ترکیه و عراق هرگز قطع‌نشده و این کشور همواره در بازار عراق حضور داشته است.

سیدحمید حسینی در گفت‌وگو با ایلنا با معرفی ترکیه به‌عنوان اصلی‌ترین رقیب ایران در عراق می‌گوید: ترکیه در بعضی کالاها رقیب جدی برای ایران است و در بعضی از کالاها رقیب جدی نیست. در صادرات خدمات فنی و مهندسی پروژه‌های دولتی، به علت نفوذی که در عراق دارند در خدمات مهندسی و پیمانکاری وضع بسیار بهتری نسبت به ما دارد. امکان حضور پیمانکاران، تعمیرکنندگان و سازندگان ما در بسیاری از پروژه‌های عراق وجود ندارد. ناظرهای پروژه‌ها اغلب اصرار دارند که اقلام خریداری‌شده برای پروژه باید از ترکیه یا اروپا باشد.

البته این همه ماجرا نیست، درست است که ترک‌ها در بازار عراق با باج و رشوه دادن به پیش می‌روند و همچنان تلاش می‌کنند با پشتیبانی از سازمان امنیت این کشور و تحت فشار قرار دادن مسوولان تصمیم‌گیر در عراق، پروژه‌های بزرگ را به‌دست بیاورند، اما ایرانی‌ها هم در این زمینه بیکار ننشسته‌اند. واقعیت این است که اقتصاد عراق بسیار فاسد است و ترک‌ها این مساله را به‌خوبی می‌دانند. به‌عنوان مثال، به بسیاری از مقامات عراقی در استانبول و برخی شهرهای دیگر خانه و ویلای مجانی داده و تلاش دارند همچنان آن‌ها را جلب کنند.

با این حال، حسینی می‌گوید: در بعضی از بازارها مثل مبلمان، پوشاک، شیرینی و شکلات، فولاد ترکیه رقیب ایران محسوب می‌شود؛ اما باید توجه داشت که از سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ ما از ترکیه در بازار عراق پیشی گرفته‌ایم. یعنی با توجه به صادرات برق، گاز، فرآورده‌های نفتی، مصالح ساختمانی، مواد غذایی و میوه و تره‌بار ترکیه نمی‌تواند با ما رقابت کند و توانستیم سهم بیشتری از ترکیه در بازار عراق داشته باشیم. باید توجه داشت که ترکیه خط اعتباری دارد و امکانات ساخت‌وساز آن از ما بهتر بوده و همینطور اعتبارش در ساخت‌وساز مسکن و دیگر سازه‌ها در عراق بیشتر از ما است. اگر بازسازی در عراق شروع شود سهم ترکیه و چین از ایران بیشتر خواهد بود.

وی در پاسخ به سوالی پیرامون علل سهم بیشتر ترکیه در بازار خدمات فنی و مهندسی عراق گفت: بخشی از علت پیشی‌گرفتن ترکیه از ایران در بازار خدمات فنی و مهندسی عراق، سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها است. یعنی ترکیه خط اعتباری داده و پروژه گرفته است و مسلما از پیمانکاران خود استفاده می‌کند. علت دیگر این موضوع ترکیه در شبکه نرم‌افزار فنی و مهندسی عراق نفوذ دارد. شرکت‌های مشاوره‌ای وجود دارند که نقش پررنگی به‌طور غیر مستقیم در پروژه‌ها دارند. رابطه ترکیه با این شرکت‌ها خوب است و از این کانال توانسته حضور ما را در این پروژه‌ها محدودتر کند. ایران در بسیاری از پروژه‌های فنی و مهندسی عراق حضور داشته؛ اما مشکلاتی از قبیل پرداخت، دریافت، خرید کالا و استاندارد وجود دارد و به هر حال در دو سال گذشته هیچ پروژه جدیدی به ما واگذار نشده است.

به گفته وی، آمار سال ۲۰۲۰ هنوز منتشرنشده تا ببینیم‌ وضعیت ایران ترکیه یا چین در بازار عراق چگونه بوده است؛ اما در آمار ۹ ماهه میلادی کاهش صادرات چین به عراق بیشتر از ما بود، صادرات ایران و ترکیه هم کاهش پیدا کرده؛ اما وضعیت چندان متفاوتی از هم نداشتند و تقریبا در یک محدوده بودند.

با این حال به‌نظر می‌رسد ایران باید توجه جدی به بازار عراق داشته باشد. این بازاری نیست که بشود به سادگی آن را به رقبای ترکیه‌ای واگذار کرد. حضور ایران در عراق و داشتن دوستان بسیاری در سطوح مختلف، همچنین ‌کردن قیمت‌ها و آشنایی بیش از پیش با بازار این کشور می‌تواند فرصت‌های بی‌شمار و خوبی در اختیار شرکت‌های ایرانی قرار دهد که علاوه بر ایجاد یک بازار کار برای تحصیل‌کرده‌های ایرانی، در حوزه فنآوری هم این شرکت‌ها رشد کرده و بتوانند در عرصه بین‌المللی ظاهر شوند.