الهام بهروزی
منطقه حفاظتشده بیرمی یکی از مناطق بکر و منحصربهفرد
استان بوشهر است که بخش اعظمی از حیات وحش این اقلیم را در خود جای داده است.
بدیهی است، این منطقه بهدلیل داشتن تنوع فراوان گياهي و جانوري، بالاترين
ارتفاعات استان بوشهر، تنگههاي متعدد و عميق و چشمهسارهاي فراوان از اهمیت
بسزایی برخوردار است. این منطقه حفاظتشده همچنین توانسته با جاذبههای کمنظیرش
در طول سال پذیرای شمار زیادی از پرندگان مهاجر باشد.
منطقه حفاظتشده بیرمی افزون بر این، یکی از مهمترین
آبخوانهای استان را خود جای داده است که تامینکننده بخشی از آب شرب شهرستان دشتی
است اما شوربختانه با همه این امتیازات، این منطقه مانند سایر نقاط حیاتی و
زیستگاههای بکر استان از تصمیمات غیرکارشناسیشده مسوولان استانی و شهرستانی و
همچنین سودجوییهای افراد مشخص در امان نمانده است و هر بار به طریقی تن آن لرزیده
و امنیت زیستمندان آن به آشوب کشیده شده و چاهها و چشمههای ارزشمند آب آن نیز در
خطر تهدید ویرانی و نابودی قرار گرفته است. همین سال گذشته بود که با ظهور معدن
مرمریت در این منطقه حیات وحش و سازههای آبی آن تهدید به نیستی شدند که با اقدام
بهموقع و موثر کنشگران و دوستداران محیط زیست و شکلگیری پویش «نجات بیرمی» این
تهدید از منطقه حفاظتشده بیرمی حذف شد.
تقریبا داشت امنیت به این منطقه بکر برمیگشت که متاسفانه
در فروردین امسال با انفجار مهیبی که از سوی معدن آهک هیدراته که مشخص نیست بر
اساس کدام قانون و مجوزی در این منطقه حفاظتشده به استخراج مواد کانی مثل آهک مشغول
است، صورت گرفت، بار دیگر آسایش و امنیت این منطقه کوهستانی به خطر افتاد. این
موضوع بهشدت موجب رعب و وحشت در میان حیات وحش و همچنین ضربههای شدیدی به بدنه
آهکی آبخوانی که در این منطقه وجود دارد، شده است. حال باید دید که مسوولان و
دستگاههای چه پاسخی برای این اقدام متضاد با قوانین محیط زیستی دارند! هر چند تا
لحظه نگارش این گزارش جز سکوت، هیچ اقدامی از سوی آنها شاهد نبودهایم. در این
میان اما کنشگران پویش نجات بیرمی بهصورت جدي به موضوع ورود كردهاند و با محكوم
كردن اقدام معدن آهك هيدراته، مسوولان و دستگاههاي متولی را به پاسخگویی
فراخواندهاند. چون این آبخوان برای استانی که با مشکل جدی آب روبهرو است، نقش
بسیار حیاتی ایفا میکند.
یکی از کنشگران و فعالان محیط زیستی استان و از اعضای پویش «نجات
بیرمی» در این خصوص به بامداد جنوب گفت: در دو سه سال اخیر که پویشگران نجات بیرمی
اجازه شکار در این منطقه را ندادند، فضای امنی برای زیستمندان این منطقه ایجاد شده
تا جایی که این مساله موجب شد که نه تنها حیوانات این منطقه به جایی نروند، بلکه
حیوانات مناطق دیگری که ناامن بودند، به این منطقه حفاظتشده پناه بیاورند. طبق
بررسیهای صورتگرفته، منطقهاي که بهتازگی در آن انفجار صورت گرفته، مکان امنی
برای زایمان حیوانات بوده است اما پس از این اتفاق، رعب و وحشت زیادی میان حیوانات
ایجاد شده و حتی بسیاری از آنها به جاهای
دیگری فرار کردهاند.
حسن باغبانی در ادامه با تاکید بر اینکه وقتی منطقهای بهعنوان
منطقه حفاظتشده نامگذاری میشود، یعنی زیستبوم آن شرایط خاصی داشته که شایسته
این عنوان شده است، افزود: بدیهی است چنین منطقهای مامن و پناهگاه امنی برای
موجودات و جانوران باید باشد تا آنها بدون رعب و وحشت و احساس خطر بتوانند به
زیست خود ادامه دهند. طبیعتا رخ دادن این انفجار مهیب کاملا با قوانین حفاظتشده
در تضاد است؛ چراکه حیوانات این منطقه احساس ناامنی میکنند و از منطقه فرار میکنند.
وی با اشاره به پیامد سوء انفجار نخست معدن آهک هیدراته در
دو سال پیش در منطقه حفاظتشده بیرمی تصریح کرد: در اثر این انفجار چاه شماره ۱۰
این منطقه که یکی از چاههای مهم تامین آب شرب منطقه بود، تخریب شد و با وجود صرف
هزینههای هنگفت برای احیای این چاه، بهدلیل تخریب ویرانگر بدنه آن موفق نشدند که
این چاه را ریکاوری کنند. با توجه به این تجربه تلخ، تکرار این اشتباه و انفجار
دوم در این منطقه نابخشودنی بود؛ چراکه سازههای آبی این منطقه حفاظتشده آهکی
هستند و بهطور قطع در اثر انفجاری که ۱۵ فروردینماه از طریق معدن آهک در ۳۰۰
متری آبخوان این منطقه صورت گرفت، به بدنه این آبخوان آسیب جدی وارد شده است.
باغبانی با بیان اینکه آب این آبخوان و چشمههای ارزشمند
منطقه بیرمی گوارا و بدون هیچگونه آلودگی و ناخالصی است که برای تامین بخشی از آب
شرب خورموج مورد استفاده قرار میگیرد، افزون بر این حیات وحش این منطقه را سیراب
میکند، تاکید کرد: در صورت تخریب این آبخوان، آب بیکیفیتی تولید میشود که به
شورهزارهای پاییندست خورموج سرریز شده و تنها شورهزار بیشتری را تولید خواهد
کرد!
وی با اشاره به اینکه کارشناسان و متخصصان محیط زیست همواره
تاکید دارند که کوهستان بیرمی مهمترین ذخیرهگاه و تامینکننده آب شرب در استان
بوشهر است، از اینرو، بنا به گفته آنها هرگونه فعالیتی که منجر به تخریب سازههای
آبی در این منطقه میشود، ممنوع است، تصریح کرد: ولی متاسفانه سهلانگاری و
سودجویی برخی از افراد و مسوولان موجب رخ دادن اتفاقات بسیار نامیمونی در منطقه
حفاظتشده بیرمی شده است که ورای ایجاد رعب و وحشت در میان زیستمندان این منطقه،
چاهها و آبخوانی که در این منطقه وجود دارد امروز در خطر نابودی قرار گرفتهاند!
باغبانی با بیان اینکه منطقه حفاظتشده بیرمی نقش بسزایی در
تولید باکیفیتترین آب شرب منطقه و حتی استان دارد، بنابراین هرگونه تخریب در این
زیستگاه منحصربهفرد و کارخانه تولید آب، غیرمنطقی و غیراصولی است، گفت: بدیهی است
آهکی که امروز دارد از این منطقه حفاظتشده برداشت میشود، در سراسر ایران وجود
دارد بهخصوص در مناطق کویری که هیچ آبی نیست. بنابراین این کارخانه آهک هیدراته
در این منطقه اگر بنا بود که بهصورت اصولی کار کند، در منطقه محدودی اقدام به
برداشت آهک میکرد نه در سطح وسیع آن هم با انفجار مهیب! متاسفانه اکنون این معدن
در سطح وسیعی دستاندازی کرده که قطعا در این محدوده دیگر شاهد فرورفت آب نخواهیم
بود، این در حالی است که این آبخوان بهصورت سالانه بایستی تغذیه شود ولی وقتی بخش
بالایی آن تخریب شده و حفرههایی که طی صدها هزار سال ایجاد شده بود، آسیب دیده
است دیگر آبی وارد این آبخوان نمیشود.
به گفته وی، انفجار اخیر معدن آهک در منطقه حفاظتشده بیرمی
دو آسیب جدی به آبخوان موجود در این منطقه وارد کرده است؛ یکی، شکستگیهای که در
بدنه آبخوان ایجاد شده و دیگری هم تخریب حفرههای ورودی آب به این آبخوان در قسمت
فوقانی است که آن را تغذیه میکرد.
این کنشگر و فعال محیط زیستی در ادامه تاکید کرد: عواملی که
سبب آسیب زدن به امنیت روانی و امنیت غذایی مردم میشود، یکی سهلانگاری مدیران در
دیدن همه ابعاد و جامع موضوعات مهم استان در تصمیمگیریهایشان است. دیگری منفعتطلبی
و سودجویی افراد خاص است و عامل سوم، ناآگاهی مردم از ضرر سهمگینی که در اثر
اتفاقات این چنینی به جامعه و محیط زیست وارد میشود که آگاهیبخشی به جامعه وظیفه
کارشناسان، اساتید دانشگاه، روزنامهنگاران و رسانههاست که بایستی مردم را از
خطرات چنین پیامدهایی باخبر و بیدار سازند.
باغبانی با بیان اینکه دو سال پیش که انفجار نخست از سوی
کارخانه آهک هیدراته در منطقه حفاظتشده بیرمی اتفاق افتاد، شرکت آب منطقهای
استان از این کارخانه شکایت کرد اما نتیجه مشخصی بهدست نیامد، افزود: این در حالی
است که نه تنها شرکت آب منطقهای، بلکه ادارهکل حفاظت محیط زیست موظف بودند که پس
از آن اتفاق از این منطقه جدیتر محافظت و مراقبت کنند تا دیگر شاهد روی دادن چنین
اتفاقاتی در این منطقه بسیار خاص نباشیم. اکنون میطلبد که نماینده دشتی و تنگستان
در مجلس شورای اسلامی یک کمیته تخصصی در این زمینه تشکیل دهد و عوامل موثر در
آبخوان بیرمی را شناسایی و مراقبت کند. افزون بر اين، این کمیته باید برنامه جامعی
را برای این منبع ارزشمند و همچنین راهکارهای مناسب و کارشناسیشدهای را برای
بهرهبرداری از آن در حوزههای متعدد ارائه کند تا پیش از این شاهد تکروی و
اقدامات رعبآور و تهديدآميز در اين منطقه و نابودی چشمههای ارزشمند آب اینجا
نباشيم.
وی در خصوص رویکرد پویش نجات بیرمی در خصوص اتفاق اخیر در
این منطقه حفاظت شده گفت: این پویش در راستای حرکت قانونمدارانه و اصولی خود مانند
سال گذشته در گام نخست، به صورت مکتوب و در قالب نامه مسوولان را در جریان این
اقدام اشتباه و پیامدهای احتمالی و سوء آن قرار داده است. وظیفه دیگر پویش «نجات
بیرمی» این است که اطلاعات و نگرانی خود را به شکل شفاف در اختیار مردم بگذارد و نگاه
آنها را به شکل اصولی به موضوع و پیامدهای آن جلب کند و اینکه این اقدامات اشتباه
و غیراصولی چه تبعاتی را بر زندگی آنها در آينده خواهد گذاشت. قطعا در ادامه مسیر
اگر اقدام اصولی صورت نگیرد، مانند دورههای قبل فراخوان خواهد داد تا به شکل
اعتراضی مردم در منطقه حضور بیابند و در یک فضای قانونی و اصولی تخریبگران آبخوان
و طبیعت را متوجه اشتباه خود کنند و مسوولان را بیش از پیش به اقدامات غیراصولی
صورتگرفته در منطقه حساس کنند. با این اوصاف، این پویش در گام اول، مساله را به
مسوولان ارجاع میدهد و در صورت نگرفتن جواب قانونی و منطقی، در گامهای بعدی خود
به سمت راهکارهای قانونی و شرعی از جمله فریضه «امر به معروف و نهی از منکر» میرود.
باغبانی در خصوص اهمیت این آبخوان گفت: ۵۰ سال پیش که بوشهر
در تامین آب شرب با مشکل جدی روبهرو بود، تیمهایی از کارشناسان اروپایی برای رفع
این مشکل به استان اعزام شدند. آنها در نتیجه بررسیها و مطالعات خود، با بررسی
کلیه نقاط استان، آبخوان بیرمی را بهترین تامینکننده آب شهر بوشهر بهویژه مناطق
حساس آن (پایگاه دریایی و پایگاه هوایی) معرفی کردند.
وی با تاکید بر اینکه نابودی آبخوان بیرمی برابر با از بین
رفتن ظرفیت حیاتی شهر خورموج و روستاهای اطراف آن است، گفت: امروزه همه کشورها در
پی توسعه هستند؛ چه کشورهای توسعهیافته و چه توسعهنیافته! آنها در قیقت دغدغه
توسعه ظرفیت زندگی مردم خود را دارند؛ آن هم توسعه پایدار. چون توسعهای که
پایدار نیست و گذراست، پیامدهای جبرانناپذیری دارد و چنین توسعهای موجب از بین
رفتن داراییها و ثروتهای خدادادی میشود که در اختیار دارند. خواهناخواه این
توسعه به فقر و نابودی منابع آن کشور منجر میشود.