الهام بهروزی
حفظ و نگهداری بناهای شاخص تاریخی امروز به یکی از چالش‌های جدی حوزه میراث فرهنگی بدل شده است؛ زیرا از یک سو، باید اعتبار زیادی صرف خرید این بناها از وراث و صاحبانشان شود و از سوی دیگر، مرمت، بهسازی و بازسازی این بناها که معمولا قدمتی بالای ۱۰۰ سال دارند، هزینه هنگفتی را می‌طلبد که این دو مساله وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را در نقاط مختلف کشور با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده است. البته بسیاری از این بناها و عمارت‌های تاریخی امروز در تملک ادارات میراث فرهنگی استان‌ها درآمده‌اند اما معضل مرمت و نگهداری آن‌ها همچنان به قوت خود باقی است.
در این رابطه، البته میراث فرهنگی با واگذاری مشروط و زمان‌دار (بلندمدت و کوتاه‌مدت) این بناها به بخش خصوصی در چند سال اخیر توانسته به شکل مطلوبی هم این بناها را با کاربری‌های متفاوتی چون موزه، هتل‌بوتیک، اقامتگاه بومگردی و... دوباره به چرخه زندگی برگرداند و هم بدین طریق مانع از ویرانی و نابودی آن‌ها شود که معرف معماری باشکوه ایران در دوره‌های مختلف تاریخی به‌ویژه افشاری و قاجاری است.
عمارت نصوری در سیراف یکی از بناهای شاخص و تاریخی استان بوشهر است که بر فراز تپه‌ای رو به دریا در بندر باستانی سیراف جانمایی شده و در دل خود زیبایی‌های منحصربه‌فردی از معماری کم‌نظیر دوران قاجاریه را جای داده است.
فراز غلام‌زاده در کتاب «معماری بوشهر (در دوران زند و قاجار» در وصف این عمارت باشکوه نوشته است: «قلعه نصوری بر روی تپه‌ای مشرف به دریا و به دستور شیخ جبار دوم در سال ۱۲۲۴ هجری قمری در بندر سیراف ساخته شد. در تکمیل و توسعه و نگهداری بنا، شیخ حاتم دوم و حاتم سوم و بعد از آن‌ها شیخ ناصر و شیخ جبار نقش داشته‌اند.
قلعه دو حیاط (بیرونی و درونی) دارد. در هر دو حیاط اتاق‌ها در چهار جهت حیاط و در دو طبقه (همکف- اول) ساخته شده و از آن‌ها به‌عنوان اتاق شاه‌نشین، تالار، آشپزخانه، خزینه، اصطبل و اتاق خدمه و نگهبانان استفاده می‌شده‌است. در جنوب شرقی حیاط بیرونی، اتاق‌های تابستان‌نشین که در سه طبقه بنا شدهاند، قرار دارند. در همان قسمت و در خارج قلعه فضایی «U» شکل شامل چند اتاق تو در تو برای اقامت مسافران و رهگذران وجود داشته است.»
گچبری‌های نوآورانه و خلاقانه قلعه نصوری با هنرنمایی استاد علی‌اصغر شیرازی از دیگر شاخصه‌های چشم‌نواز آن است که در ایوان این بنا در طبقه اول به ۱۸ صحنه از شاهنامه فردوسی مزین و بر ارزش تاریخی و هنری آن افزوده شده است. از دیگر ویژگی‌های منحصربه‌فرد این قلعه که با شماره ٣٥١٣ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، برخورداری از بادگیر است که از نمادهای معماری ایرانی بوده و در جنوب و مرکز ایران به‌منظور تهویه هوا و خنک‌سازی از این المان استفاده می‌شده است.
این قلعه تاریخی از سال ۹۶ به‌صورت جدی مرمت آن آغاز شد تا با کاربری اقامتی- تفریحی پذیرای گردشگران داخلی و خارجی باشد که در جست‌وجوی دیرینگی و گوشه‌هایی از تاریخ گمشده این بندر باستانی به آنجا سفر می‌کنند؛ اما متاسفانه مرمت و بازسازی این قلعه هر بار به‌دلیل کمبود اعتبارات و همچنین تاخیر در تخصیص آن راه به جایی نبرده است. اين در حالي است كه مرمت بسياري از پروژه‌هایی که در مرکز استان همزمان با آن آغاز شده بود، به پایان رسید و مورد بهره‌برداری قرار گرفتند. این مساله بارها و بارها صدای اعتراض فعالان و کنشگران میراث فرهنگی را درآورد ولی با همه این‌ها، این پروژه که قرار بود تا سال ۹۷ به بهره‌برداری برسد تا لحظه نگارش این گزارش، به‌دلیل کمبود اعتبارات و بی‌توجهی به اهمیت موضوع ناتمام مانده‌است. البته در این میان، متولیان امر به‌تازگی از واگذاری قلعه نصوری به بخش خصوصی و بهره‌برداری از آن تا پایان سال ۱۴۰۰ سخن گفته‌اند که اینک باید دید که این وعده محقق می‌شود یا خیر! آیا بخش خصوصی با توجه به تورم و گرانی سرسام‌آور و روزافزون امروز قادر به تکمیل مرمت و تامین تجهیزات آن تا پایان سال جاری می‌شود یا خیر!
معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر در این زمینه به بامداد جنوب گفت: به‌تازگی مزایده قلعه نصوری برگزار و سرمایه‌گذار آن مشخص شده است که خوشبختانه قرارداد آن نیز تهیه و تنظیم شده است و طی یکی دو هفته آینده به سرمایه‌گذار واگذار خواهد شد تا مرمت آن که به‌دلیل کمبود اعتبار ناتمام مانده بود، به پایان برسد.
نصرالله ابراهیمی در ادامه به کاربری جدید این قلعه اشاره و تصریح کرد: قلعه نصوری با کاربری هتل بوتیک وارد چرخه فعالیت خواهد شد که البته به‌دلیل تغییر کاربری یک‌سری تغییراتی در ساختار کاربردی آن ایجاد شد که تامین هزینه‌های آن از عهده دولت برنمی‌آمد از این‌رو، به بخش خصوصی واگذار شد.
وی در خصوص میزان پیشرفت مرمت قلعه نصوری از سال ۹۶ تاکنون توضیح داد: تا کنون ۳ میلیارد تومان برای مرمت این قلعه هزینه شده است اما چون این اعتبار به‌صورت قطره‌چکانی به پروژه اختصاص یافت، روند مرمت و بازسازی آن کند پیش رفت. این در حالی است که در صورت اختصاص اعتبار لازم و تزریق به‌موقع آن، این پروژه می‌توانست خیلی زودتر به بهره‌برداری برسد. با همه این‌ها، در این بازه زمانی مقاوم‌سازی و استحکام‌بخشی این قلعه به شکل اصولی صورت گرفت و بخش بیشتر این قلعه مرمت و بازسازی شد، تنها کف‌سازی، نصب در و پنجره، کاشی‌کاری و... آن به‌دلیل کمبود اعتبارات باقی ماند که امید می‌رود که سرمایه‌گذار جدید بتواند تا پایان سال جاری آن را به بهره‌برداری برساند.
ابراهیمی در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه میزان اعتباری که برای پایان مرمت قلعه نصوری برآورد شده است، چقدر است و آیا دولت در این زمینه از سرمایه‌گذار حمایتی خواهد داشت، گفت: طبق برآورد اولیه، اعتباری بالغ بر دو میلیارد تومان برای تکمیل مرمت این بنا تعیین شده است که البته با توجه به تورم و گرانی اخیر، این رقم تغییر خواهد کرد. در این میان، طبق تبصره ۱۶، دولت تسهیلاتی را برای بازسازی و مرمت بناهای تاریخی که در فهرست میراث فرهنگی ثبت شدهاند، اختصاص داده است که در اختیار بخش خصوص قرار خواهد گرفت. البته این دو میلیارد تنها برای اتمام مرمت قلعه نصوری برآورد شده است و تامین تجهیزات این قلعه که قرار است با کاربری هتل بوتیک فعالیت خود را آغاز کند، خود بحث جدایی است که هزینه و اعتباری جداگانه می‌طلبد و سرمایه‌گذار باید آن را تامین کند.
معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان در خصوص اهمیت این قلعه در توسعه گردشگری در جنوب استان به‌ویژه سیراف یادآور شد: قطعا فعالیت این قلعه در قالب هتل بوتیک به رونق گردشگری استان بهخصوص بندر گردشگرپذیر سیراف می‌انجامد؛ چراکه این بندر به‌دلیل برخورداری از محوطه‌ها و آثار باستانی و تاریخ دیرینه‌اش همواره مورد توجه گردشگران و تاریخ‌دوستان و پژوهشگران داخلی و خارجی بوده است و افزایش ظرفیت اقامتی و تفریحی این بندر، خدمات‌رسانی به گردشگران را تسهیل و باکیفیت‌تر می‌کند.
در پایان این گزارش یادآوری می‌شود، عمليات مرمت قلعه تاريخي نصوری شامل اندود كامل ارگ قلعه، گچكاري شاه‌نشين و ساماندهي محيط پيراموني آن در فازهای اول و دوم انجام شده است که در فاز سوم با ورود بخش خصوصی شامل کف‌سازی، نصب در و پنجره و کاشی‌کاری آشپزخانه و سرویس بهداشتی آن قرار است تا پایان سال ۱۴۰۰ به پایان برسد. امید می‌رود طلسم مرمت این قلعه تاریخی شکسته شود و طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته تا پایان سال جاری به بهره‌برداری برسد.
تازه های سایت
پربازدید ها