داود
علیزاده
هرساله
در فصل بهار فصل تخمگذاری لاکپشتهای پوزه عقابی در سواحل حفاظتشده استان بوشهر
آغاز میشود و تا تیرماه ادامه دارد. از این رو اداره کل حفاظت محیطزیست استان بوشهر
با صدور اطلاعیهای رعایت اصول حفاظتی در محل تخمگذاری لاکپشتهای پوزه عقابی را
یادآور شد.
از پنج
گونه لاکپشت مشاهدهشده در سواحل خلیجفارس دو گونه لاکپشت پوزه عقابی و سبز در
سواحل و جزایر منطقه تخمریزی میکنند. لاکپشت پوزه عقابی در حال حاضر تنها گونهای
است که در سواحل جزیرهای جنوب ایران بهصورت گستردهتر تخمگذاری میکند. در طول سواحل
و جزایر مختلف استان بوشهر لاکپشت دریایی سبز و لاکپشت دریایی پوزه عقابی دیده میشوند.
البته در جزایر مند لاکپشت نوکعقابی بهعنوان گونه غالب، لانهسازی و تخمگذاری میکنند
و تخمگذاری گونه سبز بهصورت موردی مشاهدهشده است.
متاسفانه نه در ایران و نه در هیچ جای دیگر، لاکپشتهای
پوزه عقابی شرایط بقای مطلوبی ندارند و تحت فهرست سازمان IUCN (اتحادیه بینالمللی حفاظت از محیط زیست) در شدیدترین معرض انقراض
گونهای قرار دارند، طوری که تنها یک گام تا انقراض کامل آنها در طبیعت باقی مانده
است.
لاکپشتهای
پوزه عقابی در حفظ سلامت اکوسیستم دریا ازجمله مرجانها نقش و اهمیت ویژهای دارند
به همین دلیل هم موردتوجه اتحادیهها و سازمانهای جهانی مرتبط با حفظ حیات گونههای
گیاهی و جانوری در حال انقراض قرارگرفتهاند.
به نقل
از نشنال جئوگرافیک، عوامل انسانی تاثیرگذارترین دلیل نابودی لاکپشتهای پوزه عقابی
بوده و فعالیتهایی نظیر تجارت لاکپشت به دلیل استفاده از لاک خوش طرح و رنگ آن در
صنایع زینتی، استفاده از تخم و گوشت آن به دلیل ارزش غذایی و کاربردهای پزشکی، از بین
بردن زیستگاه طبیعی آنها به وسیله حفاری نفت و عواملی دیگر، از جمله دلایلی هستند
که این لاکپشتها را در معرض انقراض قرار میدهد.
در
استان بوشه سواحل خلیج نای بند، جزایر سهگانه منطقه مند شامل نخیلو، تهمادون و امالگرم،
سواحل خور زیارت در شمال آن و جزایر خارک و خارکو محل تخمگذاری لاکپشتهای دریایی
بوده است. لاکپشتهای ماده در فواصل چند سال یکبار لانهسازی کرده و بهدفعات تخمگذاری
میکنند. این لاکپشتها در هر بار تخمگذاری 100 عدد تخم میگذارند و بعد از 50 تا
60 روز دوره رسیدگی تخم، نوزادان از تخم خارجشده و راهی دریا میشوند.
دو
تا سه ماه پس از تخمگذاری، بچه لاکپشتها سر از تخم بیرون میآورند و به سمت دریا
حرکت میکنند. لاکپشتهای پوزه عقابی هر سه تا چهار سال یکبار به شرایط تخمگذاری
میرسند که در دو مرحله و به فاصله دو هفته برای تخمگذاری به زادگاه خود بازمیگردند.
به طور کلی لاکپشتهای پوزه عقابی، خزندهای همهچیز خوار هستند که حدود 40 تا 50
سال عمر میکنند و اکثر عمر خود را در آبهای اقیانوس میگذرانند.
فعالیتهای
صید و صیادی و زبالههای موجود در سواحل و دریا و دریاست و جمعآوری تخمها برای تغذیه،
تلف شدن و صید بچه لاکپشتان، تخریب زیستگاهها و تردد انسان در سواحل و دریا از عوامل
تهدیدکننده لاکپشتهای دریایی است.
خوشبختانه
طی دهه گذشته ضمن علامتگذاری تعداد زیادی از لاکپشتان نوکعقابی در جزایر منطقه مند،
مطالعاتی بر روی مشخصات لانه گزینی آنها در این جزایر انجامشده است. لاکپشتهای دریایی
ازجمله گونههای تحت حمایت به شمار میرود که در فهرست قرمز سازمان جهانی حفاظت از
طبیعت و منابع طبیعی قرار دارند.
به گزارش
روابط عمومی اداره کل حفاظت محیطزیست استان بوشهر هماکنون در اواسط فصل تخمگذاری
لاکپشتهای دریایی منقار عقابی در پارک ملی دریایی نایبند قرار داریم و بهواسطه نبود
حضور گردشگران در سال جاری شرایط برای تخمگذاری بدون مزاحمت آنها فراهم است.
در نایبند
علاوه بر تهدیدات انسانی تهدیدات طبیعی نیز متوجه لاکپشتها است. سواحل به دلیل آبگیر
بودن در زمان مد و تخریب لانهها توسط حیاتوحش مثل روباه و شغال انجام میشود.
برای برونرفت از این وضعیت با توجه به اینکه این لاکپشتها در معرض خطر انقراض قرار
دارند مداخله مدیریتی لازم بوده که طبق برنامه هرساله اداره پارک ملی جابهجایی لانهها
انجام میشود و در محلی ایمن قرار میگیرند تا به نوزاد تبدیل شوند.
آلودگی
نوری و تردد انسانی نیز بهشدت بر روی فصل تخمگذاری لاکپشتها تأثیر دارد که از افرادی
که به هر نحوی به این سواحل میآیند درخواست داریم از ایجاد سروصدا و تولید نور خودداری
نمایند.
لاکپشتهای
پوزه عقابی در مناطق دیگری از خلیجفارس نیز تخمگذاری میکنند. در همین زمینه رئیس
محیطزیست سازمان منطقه آزاد کیش نیز از تخمگذاری 9 لاکپشت در سواحل این جزیره
خبر داد.
مریم
محمدی با اشاره به فصل تخمگذاری لاکپشتها گفت: همزمان با آغاز فصل بهار، لاکپشتهای
دریایی برای تخمگذاری بهتدریج به سواحل کیش مراجعه میکنند و امسال نیز در برخی از
سواحل این جزیره ۹ لانه مشاهدهشده است.
به
گفته وی دو مورد از لانههای در سایت حفاظتشده مشاهدهشده و هفت مورد دیگر نیز از
سایر سواحل جزیره به این سایت برای حفاظت از آسیبهای احتمالی بهصورت ایمن منتقلشده
است.
محمدی
با بیان اینکه در این لانهها بین ۷۰ تا ۱۲۰ تخم لاکپشت وجود دارد ضمن اینکه پس از
دو ماه جوجهها از لانه بیرون آمده و به سمت دریا میروند. افزود: لاکپشتهای پوزه
عقابی در هر فصل بهطور متوسط سه بار و بافاصله زمانی ۱۵ روز یکبار تخمگذاری میکنند
و جوجه لاکپشتها نیز ۶۰ تا ۷۰ روز بعد از تخمها بیرون آمده و با کمک محیط بانان
بهطرف دریا هدایت میشوند.
رئیس
اداره حفاظت محیطزیست منطقه آزاد کیش یادآورشد: امیدواریم لاکپشتهای به دنیا آمده
پس از رسیدن به سن بلوغ نیز برای تخمگذاری به سواحل کیش بیایند البته باید محیطزیست
را برای بازگشت آنها سالم نگهداری کرد.
وی در
خصوص اقدامات انجامشده برای حفاظ ازاینگونه در حال انقراض گفت: با توجه به اینکه
درصد زیاد مرگومیر لاکپشتها از زمان بیرون آمدن از لانه تا رسیدن به دریا اتفاق
میافتد، با اتخاذ تدابیر حفاظتی و محصور کردن لانهها و پاکسازی ساحل از وجود زباله
تا حدود زیادی مانع این اتفاق شدهایم.
رئیس
اداره محیطزیست سازمان منطقه آزاد کیش افزود: با انجام این اقدامات همه جوجه لاکپشتهایی
که از لانه بیرون میآیند با کمک محیط بانان به دریا میرسند ضمن اینکه دشمن طبیعی
این حیوانات (روباه و خدنگ) نیز در سواحل کیش وجود ندارد.
وی با
اشاره به فعالیت سایت حفاظ از لاکپشتها در کیش یادآور شد: سه محیط بان شبها با انجام
گشت از این سایت حفاظت میکنند.