الهام بهروزی

طرح بهارانه کتاب ۱۴۰۰ از سری طرح‌های فصلی کتاب است که از ۱۷ خردادماه جاری به همت خانه کتاب و ادبیات ایران و با همکاری معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اجرایی شد. این طرح تا یکشنبه ۲۳ خرداماه پایان می‌یافت ولی به‌دلیل استقبال مردم دو روز دیگر یعنی تا ۲۵ خردادماه تمدید شد.

بدون شک طرح‌های فصلی از اهمیت بسزایی در حفظ موجودیت کتابفروشی‌ها به‌ویژه در شرایط بحرانی فعلی که دستاورد کروناست، برخوردار است. افزون بر این، قدرت مردم را در خرید کتاب افزایش می‌دهد و پای آن‌ها را به کتابفروشی‌ها باز می‌کند. طرح‌های فصلی در راستای تحقق سیاست‌های حمایت‌گرانه زیرساخت‌های کتابخوانی از سال ۹۴ آغاز شد و با گذر زمان توانست نظر مردم را به خود جذب کند. در نتیجه استقبال مردم از این طرح‌ها، بر تعداد کتابفروشی‌های عضو طرح هم افزوده شد و این امر به رونق بازار کتاب انجامید.

معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بوشهر با اعلام این خبر به بامداد جنوب گفت: در طرح بهارانه کتاب 1400 از استان بوشهر 12 کتابفروشی مشارکت دارند. 5 کتابفروشی در مرکز و 7 کتابفروشی در شهرستان‌های استان در این طرح عضویت دارند که شامل کتابفروشی‌های «سیتک» عسلویه، «دانشجو» جم، کتاب‌فروشی مرکزی گناوه، «کتابسرای نیک» کنگان، «خانه کتاب» و «شهر کتاب» برازجان، «پاپیروس» آبپخش و «خانه کتاب»، «کافه کتاب»، «کتابشهر»، «پاتیزه» و «کتابسرای افشین» در بوشهر می‌شود.

آنیتا مظفری با بیان اینکه در طرح بهاره کتاب ۹۹، ۱۰ کتاب‌فروشی از استان بوشهر مشارکت داشت ولی در طرح بهارانه کتاب ۱۴۰۰، ۱۲ کتابفروشی به عضویت این طرح درآمده‌اند، افزود: در این طرح، خریداران کتاب می‌توانند با ارائه کدملی خود تا سقف ۲۰۰ هزار تومان با تخفیف ۲۰ درصدی خرید و کتاب‌های مورد نیاز خود را تهیه کنند. این طرح تا ۲۳ خردادماه ادامه داشت که با استقبال مردم تا ۲۵ خردادماه تمدید شد و امروز این طرح به کار خود پایان می‌دهد.

وی با بیان اینکه با توجه به شیوع کرونا، شرایط خرید غیرحضوری نیز در این طرح فراهم است و دوستداران کتاب می‌توانند به این منظور به سامانه tarh.ketab.ir مراجعه و اطلاعات خود را ثبت کنند، تصریح کرد: اجرا و تداوم این طرح‌ها می‌تواند سبب ترغیب به کتابخوانی و رونق فعالیت کتاب‌فروشی‌ها شود. خوشبختانه در قالب طرح زمستانه کتاب میزان ۲۲۶ میلیون و ۸۲۶ هزار تومان کتاب در ۱۳ کتابفروشی استان بوشهر به فروش رسید.

معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر در پایان یادآور شد: موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران با حمایت معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با هدف رونق بخشیدن به بازار کتاب و ترویج کتابخوانی، تسهیلاتی را در قالب یارانه خرید کتاب از طریق کتاب‌فروشی‌های سراسر کشور، به طور مستقیم به خریداران کتاب پرداخت می‌کند.

سحر محمدی که تازه تحصیلات دانشگاهی خود را به پایان برده است، هم در خصوص طرح بهارانه کتاب به بامداد جنوب گفت: با توجه به اینکه قیمت کتاب در دو سه سال اخیر در پی افزایش قیمت کاغذ افزایش چشمگیری داشته است، قطعا اجرای چنین طرح‌هایی قدرت خرید کتابخوان‌ها را بیشتر می‌کند؛ ولی نقصیه چنین طرح‌هایی اعتبار پایین آن است که البته در همان دو سه روز اول هم به پایان می‌رسد؛ یعنی کوچک‌ترین غفلت برابر است با پایان زودهنگام اعتبار این طرح! برای مثال خود من روز سوم برای خرید کتاب با استفاده از تخفیف بهارانه کتاب به کتابفروشی عضو طرح مراجعه کردم که مدیر کتابفروشی اعلام کرد اعتبار طرح بهارانه کتاب آن‌ها تمام شده و تنها می‌تواند ۱۰ درصد از تخفیف تشویقی خود کتابفروشی بدهد. خب طبیعتا ۱۰ درصد تاثیر چندانی در کاهش قیمت کتاب‌هایی که خریده بودم نداشت. ناگزیر شدم از میان چهار کتاب انتخابی، یک کتاب را حذف کنم.

وی در ادامه با بیان اینکه متولیان حوزه کتابخوانی در سال‌های اخیر با اجرای طرح‌های فصلی گام استوارای را در افزایش رغبت مردم به خرید کتاب و همچنین حفظ موجودیت کتابفروشی‌ها برداشته‌اند، افزود: اما این طرح‌ها خالی از ایراد نیست، بزرگ‌‌ترین ایراد آن همین محدودیت اعتبار آن است و مورد بعدی اینکه هر کتابی مشمول این طرح نمی‌شود. در صورتی که افزایش قیمت در همه حوزه‌ها امروز کتابخوان‌ها را با مشکل جدی روبه‌رو کرده است.

این شهروند بوشهری با تاکید بر اینکه روزی مردم چندان با کتاب مانوس نبودند ولی الان که بر تعداد مخاطبان کتاب اضافه شده، گرانی و تورم اجازه اینکه کتاب جزء سبد خرید ماهانه خانواده‌ها بشود، نمی‌دهد، تصریح کرد: بنابراین انتظار می‌رود که دولت با تدبیر سیاست‌های حمایت‌جویانه و تسهیل‌کننده خرید کتاب مردم را در تهیه این ابزار فرهنگی مفید یاری کند.

محمدی در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه طرح‌های فصلی مثل بهارانه کتاب چقدر به توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی و همچنین ترغیب شهروندان بوشهری به خرید کتاب کمک کرده است، توضیح داد: قطعا متولیان امر در این حوزه پاسخ‌ دقیق‌تری دارند ولی از دید من این طرح‌ها شاید در آغاز چندان با استقبال مواجه نمی‌شد ولی در سایه اجرای برنامه‌های کتابخوانی متعدد و ظهور بلاگرهای معرف کتاب، کم‌کم کتاب توانسته به میان جامعه به شکل محسوسی نفوذ و رسوخ کند؛ به‌ویژه در بحران کرونا که خانه‌نشینی ویژگی ناخواسته زندگی مردم شده، آن‌ها برای پر کردن اوقات فراغت خود در چهاردیواری به نام خانه به سمت کتاب متمایل شدند. به‌وضوح دیدم که حتی افرادی که سال‌ها به‌دلیل مشغله‌های کاری یا دلایل دیگر از کتاب فاصله گرفته بودند، چطوری دوباره به سمت آن جذب شدند. طبیعتا اجرای طرح‌های فصلی با تخفیف نسبی که دارد فرصت خوبی برای آن‌هاست و تا اندازه‌ای توان آن‌ها را برای خرید کتاب افزایش می‌دهد. افزون بر این، به رونق کتابفروشی‌ها که در بحران کرونا با ضربه مهلکی روبه‌رو شدند، کمک می‌کند.

وی در پایان یادآور شد: در مجموع هم طرح‌های فصلی کتاب و هم جشنواره‌ها، رویدادها و برنامه‌های کتابخوانی در سه یا چهار سال اخیر به رونق بازار کتاب در بوشهر کمک کرده است؛ البته این رشد در حوزه کودکان و نوجوانان بیشتر محسوس است؛ چون گام‌های استواری در حوزه کتابخوانی کودکان و نوجوانان برداشته شده است که خوشبختانه منجر به پرورش نسلی کتابخوان و کتابدوست شده است تا جایی که در طرح بهارانه کتاب دیدم که خانواده‌ها اغلب کتاب کودک و نوجوان می‌خرند و این مساله جای خرسندی دارد که در آینده با نسلی کتابخوان و کتاب‌شناس مواجه خواهیم شد. بنابراین انتظار می‌رود که در طرح‌های فصلی ورای تخفیف لحاظ شده به کتابخوان‌های حرفه‌ای و همچنین کودکان و نوجوانان کتابخوان تخفیف ویژه‌ای تعلق بگیرد تا این حرکت روبه جلویی که آغاز شده است هیچ‌گاه متوقف نشود.

در اين راستا ابراهیم حیدری، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره ارزیابی طرح‌هاي فصلي كتاب مثل بهارانه كتاب و تاثیرگذاری آن در عادت مطالعه مردم گفت: طرح‌های فصلی خرید کتاب از جمله طرح‌هایی بود که ایده و شیوه‌نامه آن در دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح و آماده و برای اجرا به مؤسسه خانه کتاب و ادبيات ايران ارسال شد. اهداف اولیه طرح تمرکز بر دو نکته بود، رونق اقتصاد نشر از طریق کتابفروشی‌ها همچنین مدیریت عادلانه توزیع یارانه‌ها. با توجه به مشکلاتی که در حوزه یارانه‌ها بود و مفسده‌هایی که وجود داشت یارانه‌ها به درستی به دست خریدار نمی‌رسید و احساس کردیم به طرحی نیاز است که همه خریداران و دوستداران کتاب در روستا‌ها و شهر‌ها در تهران و مناطق دورافتاده سهمی از آن داشته باشند. همچنین مجموع اقدامات ما به بالا بردن سرانه مطالعه و کتابخوانی منجر شود. طرح‌های فصلی با این نگاه طراحی شد و طبق آمار سال اول کار خود را با چندده کتابفروشی عضو آغاز کرد و امروز تعداد کتابفروشی‌ها به ۹۰۶ عدد رسیده که نشان‌دهنده موفقیت و استقبال کتابفروشی‌ها از آن است.

نائب‌رئیس اول کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نيز به ضرورت اهمیت برگزاری طرح‌های فصلی خرید کتاب اشاره كرد و گفت: یکی از موهبت‌های شرایط ویژه کرونایی در کشور طراحی و اجرای طرح‌های متنوع در حوزه فرهنگ و نشر است. اگرچه طرح‌های فصلی از دوره‌های قبل وجود داشته اما در این دوره بسیار مؤثر بوده است.

بیژه نوباوه با بیان اینکه استمرار این روند در طول سال‌های آتی ضروری است، تصریح کرد: یکی از راه‌های جبران مشکلات اقتصادی و کاستی‌هایی که در حوزه نشر و کتاب اتفاق افتاده اجرای طرح‌هایی مثل طرح‌های توزیع یارانه کتاب از طریق کتابفروشی‌ها است که «بهارانه کتاب» نیز یکی از آن‌ها است؛ زیرا معقتدم این طرح می‌تواند کمک زیادی به حوزه نشر و فرهنگ کند.

وي در پایان به مشکلات کلان کتابفروشان نیز اشاره و تصریح کرد: نباید فراموش کنیم که همه فروشندگان در کشور ما طی این ماه‌ها دچار نقصان شدند؛ به‌خصوص آن دسته از فروشندگانی که عرضه‌کننده نیاز درجه دوم مردم هستند. به غیر از مواد خوراکی که نیاز اول مردم است و مراجعه‌کننده دارند، در حوزه‌هایی مانند کتاب این نیاز کمتر احساس می‌شود و گاهی ممکن است افراد یک سال یا چند ماه کتاب خریداری نکنند که این موضوع در درازمدت آسیب می‌زند.

در پایان یادآوری می‌شود، طرح بهارانه کتاب ۱۴۰۰ با مشارکت ۸۶۰ کتابفروش از سراسر کشور از ۱۷ تا ۲۵ خردادماه به همت خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار می‌شود.