حسین قاسمی
قطر کشوری کوچک در شاخاب پارس است، کشوری شبهجزیرهای
که از نظر مساحت در جایگاه 158 جهان و از نظر جمعیت هم نقطه 139 جهان را اشغال
کرده است. این کشور، با این جمعیت اندک و مساحت کم اما به لحاظ تولید ناخالص داخلی
در سال 2018 با 183 میلیارد دلار درآمد، جایگاه 56 دنیا را در اختیار داشت، ولی به
یمن جمعیت اندک خود ششمین کشور دنیا به لحاظ درآمد سرانه است. این یعنی آنکه قطر
ششمین کشور ثروتمند دنیا است و حجم تجارت خارجی قابل توجهی به لحاظ میزان درآمدش
دارد.
قطر، کشوری با دخل بالا و البته خرج بالا است و این
خرج بالا باعث شد تا سال گذشته و در شرایط همهگیری کرونا این کشور حتی با مشکل
بودجهای هم روبهرو شود. این کشور به یمن داشتن منابع غنی گاز و سرمایهگذاری
صحیح و درست در حوزه LPG که توان
صادراتی بالایی به این کشور داده، توانسته تجارت گستردهای با دنیای پیرامونی خود
رقم بزند.
روابط ایران و قطر نیز بسیار خوب و حسنه است، اما این
روابط باعثنشده که ایرانیها بتوانند سهمی از بازار بزرگ و در دسترس این کشور بهدست
بیاورند. آمار و ارقام به ما میگوید که حجم تجارت دو کشور اصلا در قدوقواره ظرفیتهای
بینظیر کشورمان نیست، چه اینکه بیش از 20درصد از قطریها اصالتا ایرانی هستند و
همین 20 درصد بخش بزرگی از تجارت این کشور کوچک را در دست دارند.
مهمترین مشکلات تجاری ایران و قطر
اینکه چه عامل یا عواملی باعثشده تا ایران نتواند بهخوبی
در بازار قطر حضور پیدا کند، بر اساس دیدگاههای کارشناسان عوامل متعددی دارد.
رایزن اقتصادی سفارت کشورمان سال گذشته در بررسی
ابعاد اقتصاد قطر و جایگاه شرکتهای ایرانی در این کشور در دانشگاه امام صادق (ع)
نکات مهمی را گفته بود. به گفته مرادی، بخش مهمی از رشد اقتصادی قطر در سالهای اخیر
مدیون بخشهای ساختمانی و نفتی این کشور بوده است، صادرات ایران به قطر پس از تحریم
این کشور توسط همسایگان خود، رشد خوبی یافت و در حوزههای گوناگون شاهد جهش در این
روابط بودیم.
اما مرادی اهم مشکلات صادرکنندگان و تولیدکنندگان ایرانی
در این بازار را اینگونه برشمرد:
اشباع بازار قطر از تجار کشورهای گوناگون، رقابت شدید
در این بازار در حوزههای گوناگون کالایی و خدماتی، اقدامات نادرست برخی از تجار و
بازرگانان ایرانی در کشور مقصد، کلاهبرداری شرکتهای قطری از طرفهای ایرانی، و
مهمتر از همه مسائل تحریمهای بینالمللی.
در این میان، مشکل تحریم ایران در سایه یکجانبهگرایی
ایالات متحده مطرح و اشاره شد: بهدلیل تحریمها، متاسفانه ایرانیان با مشکلات عدیدهای
در حوزه روادید، اجازه فعالیتهای اقتصادی و روابط مالی و بانکی در قطر روبهرو
هستند. البته عدم اعتماد دوطرفه به علت سوابق تجار و شرکتهای تجاری ایرانی و قطری
از دیگر دلایل ضعف صادرات ایران به این کشور همسایه است.
مرادی افزود: حضور قدرتمند رقبای فرش ایرانی چون چین
و ترکیه، ورود ایران به بازار فرش این کشور را بسیار سخت کرده است. کالاهای دارویی
و تجهیزات پزشکی نیز بهدلیل وجود رقبای قدرتمند اروپایی در این بازار و تکمیل زیرساختهای
بخش سلامت این کشور تقریبا اشباع شده است. در حوزه پسته و زعفران هم بهدلیل سطحینگری
ایرانیان مقیم قطر و ورود نامناسب به این بازار، فضای تنفس صادرکنندگان بینالمللی
این محصولات در کشورمان از بین رفته است.
در تجارت، بیستم هستیم
یکی از فعالان حوزه اقتصادی کشور در تشریح آخرین
جایگاه کشورمان در تجارت قطر، نکات مهمی را مورد اشاره قرار میدهد.
حسام حلاج در گفتوگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا در
مورد روند تجاری ایران و قطر اظهار کرد: روابط ما از نظر سیاسی نسبتا با قطر خوب
است، بسیاری از کشورها هستند که ما روابط سیاسی خوبی با آنها داریم؛ اما متاسفانه
نتوانستیم استفاده بهینه بکنیم. دلیل موضوع این است که بین مذاکرهکنندگان سیاسی
کسانی که به مسائل اقتصادی کاملا اشراف داشته باشند، نیستند و همراهی نمیکنند،
متاسفانه نظرات بخش خصوصی هم گرفته نمیشود.
به گفته معاون امور بینالملل اتاق بازرگانی تهران، بنابراین
به وضعیتی میرسیم که با کشوری مانند قطر که در سالهای اخیر بهعنوان میانجی در
منطقه مطرح میشود و بهدنبال این است که روابط خود را با کشورها دوستانه نگه
دارد، نتوانیم روابط اقتصادی خوبی داشته باشیم. از مجموع حدودا 26 میلیارد و 700 میلیون
دلار واردات قطر متاسفانه سهم بهخصوصی نداریم و سهم ما از آن بین 350 تا 360 میلیون
دلار است. متاسفانه ما حتی در بین 20 شریک اول تجاری قطر نیز نیستیم و عمدتا
کشورهای اروپایی و از بین کشورهای همسایه ما ترکیه در این کشور کار میکند. بنابراین
نیاز است که یک کار تحقیقاتی مفصل در این مورد انجام شود.
حلاج در ادامه یادآور شد که ما بهدنبال این هستیم که
یک دستور کار چشمانداز 10ساله برای ا قطر تعریف کنیم تا بتوانیم پروژههای کوتاهمدتی
در حوزههای مختلف مانند صنایع غذایی، محصولات نفتی و کالاهایی که در آنها مزیت بازاری
داریم را در قطر ایجاد کنیم.
وی در پاسخ به سوالی پیرامون واردات ایران از قطر
گفت: متاسفانه ما واردات چندانی از قطر نداریم. کل حجم وارداتی ما از قطر حدود 30
میلیون دلار است که بیشتر مربوط به وسایل برقی، صوتی و تصویری و لاستیک است. تراز
تجاری دو کشور نیز 310 میلیون دلار به نفع ایران است. باید سعی کنیم از کشور قطر
بهعنوان کشوری که از طریق آن تحریمها را دور بزنیم و کشور واسط استفاده کنیم تا
دست کم رغبتی در طرف مقابل برای گسترش روابط بهوجود بیاید.
حلاج همچنین با اشاره به سهم ترکیه از بازار قطر بیان
کرد: ترکها در بازار قطر بسیار خوب کار میکنند، آنها عموما بازار را با هدف
بلندمدت تعریف میکنند. قطریها هم در بسیاری از پروژهها نیازمند این بودند که
کشورهای خارجی ورود پیدا کنند و در بین شرکای تجاری قطر، ترکیه در کنار چین و
اروپا از شرکای اول قطر است. بهطوریکه از
مجموع 26 میلیارد و 700 میلیون دلار واردات قطر، ترکیه جزء 6 یا 7 کشوری است که
سهم بیشتری دارد. در بسیاری از اقلامی که قطر وارد میکند ترکها حضور مستمر دارند
و جای پای خود را محکم کردهاند. نه تنها در قطر بلکه در باقی کشورهای حوزه خلیج
فارس ترکیه با برنامه جلو رفته است. چند رویداد در قطر پیشرو داریم؛ از جمله جام
جهانی و بازیهای آسیایی. البته برنامهای را در اتاق تهران در نظر داریم و فقط
محدود به این دو رویداد نیست و بلندمدت داریم. فعالان اقتصادی در حوزههای مختلف
در تبیین این موضوع کمک میکنند، بسیاری از آنها بهعنوان توریست وارد این کشورها
میشوند و فرصت خوبی است که فعالان اقتصادی این بازار را دنبال کنند.