الهام بهروزی

کتابخانه‌های مجازی بستری مناسب برای اشاعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی در جامعه کتاب‌نخوان ایران است تا کتاب به‌شکل ساده‌تر و کم‌هزینه‌تری در اختیار مراجعه‌کنندگان و متقاضیان کتاب قرار بگیرد؛ چراکه در دهه‌های قبل به‌دلیل نبود نقشه‌راه معین و مشخصی نسلی که بالنده شدند، عمدتا به سمت کتابخوانی هدایت نشدند ولی در دهه اخیر سیاستگذاران کشور برای رفع این معضل، درصدد برآمدند با بازنگری و تجدیدنظر در سیاست‌های فرهنگی، ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی را در اولویت قرار دهند و کتاب را به یک دغدغه همگانی بدل کنند.

هرچند با وجود این تلاش‌ها، طرح‌ها و برنامه‌های تشویقی اعمال‌شده در حوزه کتابخوانی تقریبا در حوزه کودک و نوجوان توانست به توفیقاتی دست بیابد و تقاضا را در این رده‌های سنی افزایش دهد؛ اما مسلما این برای کتابخوان کردن جامعه کفایت نمی‌کند تا زمانی که کتاب در خانواده‌ها محبوبیت پیدا نکند و جزء کالای اساسی در سبد خرید آن‌‌ها قرار نگیرد.

طبیعتا از یک سو، وضعیت بد معیشتی و اقتصادی، تورم و گرانی روزافزون و درآمدهای پایین و از سوی دیگر افزایش قیمت کتاب، مردم را نسبت به خرید کتاب‌های کاغذی بی‌میل کرده است. این در حالی است که به‌دلیل اجرای برنامه‌ها و جشنواره‌های متعدد و ظهور پیج‌ها و بلاگرهای کتاب در فضای مجازی بخشی از جامعه که قبلا اهل کتابخوانی بودند، به مطالعه کتاب دوباره رغبت پیدا کردند؛ به‌خصوص در بحران کرونا که اجبارا مردم به سمت خانه‌نشینی و قرنطینه خانگی هدایت شدند، کتاب مونس خوبی برای کاهش تنش‌های روانی آن‌ها شد ولی هزینه‌های هنگفت زندگی، افزایش روزافزون کتاب‌های کاغذی آن‌ها را برای خرید با چالش‌‌های جدی روبه‌رو کرده است.

بدیهی است راه‌اندازی کتابخانه‌های مجازی و اپلیکشن‌های عرضه کتاب‌های الکترونیکی فرصت مغتنمی است که قشر کتابخوان با استفاده از آن می‌توانند با هزینه کمتری کتب مورد نظر خود را تهیه کنند. در این میان، هنرستان هنرهای زیبای فاطمیه استان بوشهر اقدام به راه‌اندازی کتابخانه مجازی در این مدرسه کرده است تا به کمک این اقدام فرهنگی نقش موثری را در ترغیب هنرمندان و هنرآموزان به کتاب و افزایش اطلاعات عمومی و دانش آن‌ها در حوزه‌های تخصصی هنری ایفا ‌کند. کتابخانه مجازی هنرستان هنرهای زیبا فاطمیه در مدتی که فعالیت خود را آغاز کرده است، افزون بر ارائه کتاب‌های الکترونیکی، در تولید کتاب‌های صوتی با مشارکت دانش‌آموزان و انجمن سینما جوانان استان بوشهر که در استودیوی بخشوی این انجمن ضبط و تولید می‌شود، بسیار فعال ظاهر شده است.

مسوول کتابخانه بامداد هنرستان هنرهای زیبای فاطمیه بوشهر در خصوص چگونگی راه‌اندازی این کتابخانه به بامداد جنوب گفت: ‌این کتابخانه مجازی در هنرستان هنرهای زیبای فاطمیه با عضوگیری از دانش‌آموزان پس از عملکرد خوب و مناسب استدیو صدای بخشو وابسته به انجمن سینمای جوانان استان بوشهر شکل گرفت که خوشبختانه در ادامه، اعضای باشگاه کتاب انجمن سینمای جوانان ایران برای تولید کتاب‌های صوتی و ترویج فرهنگ کتابخوانی همکاری خود را آغاز کردند.

ندا کعبلی با بیان اینکه هنرستان هنرهای زیبای فاطمیه با داشتن 150 دانش‌آموز در مقطع دهم، یازدهم و دوازدهم با رشته‌های نمایش، انیمیشن، گرافیک و موسیقی محلی مناسب برای ارتقای سطح آگاهی از طریق کتاب است، افزود: از همین‌رو اقدام به راه‌اندازی کتابخانه مجازی با عنوان باشگاه کتاب کرد تا با برقراری تعامل با انجمن‌های هنری در سطح بوشهر به اهداف ترویج کتاب نزدیک شویم. با همین رویکرد هنرستان هنرهای زیبای فاطمیه تفاهمنامه‌هایی را با انجمن‌های هنری به امضا رساند. ما نیز از این فرصت بهره برده با انجمن سینمای جوان و ظرفیت‌های مستعدش استفاده کردیم. استدیوی صدای بخشو پذیرای دانش‌آموزان برای تولید پادکست، کتاب و داستان صوتی شد. این تالار گفت‌گوی مجازی همزمان با شب یلدای سال 99 رسما افتتاح شد، البته قبل از این تاریخ فعالیت داشتیم تا آمادگی بهتری برای استعدادیابی در تولید محتوا و شناسایی علاقه‌مندان داشته باشیم.

وی در خصوص پیامدهای راه‌اندازی این کتابخانه مجازی یادآور شد: ایجاد انگیزه و استفاده از خود دانش‌آموزان در این مدت کم باعث شد که حتی خانواده‌ها نیز متقاضی عضویت در این کتابخانه شوند؛ اما ما برای مدیریت صحیح این کتابخانه تصمیم گرفتیم که در مرحله نخست، فقط همسالان در یک گروه واحد قرار بگیرند و در ادامه محتواهای تولیدشده را به اشتراک بگذارند. با توجه به گذشت چند ماه و نتایج به‌دست آمده، اکنون می‌توان گفت جامعه هدف فراتر رفته و به هزار نفر رسیده است که ضمن برقراری این مشارکت، خود به خود محتواهای تولیدی نیز در فضای مجازی به‌صورت گسترده از سوی والدین و دوستان دانش‌آموزان به اشتراک گذاشته شد.

کبعلی درباره محتواهای تولید این کتابخانه مجازی تصریح کرد: محتوای تولید شده شامل پادکست، ویدئوکست، کتاب صوتی، گفت‌وگوهای شبانه‌ی کتاب، درج خلاصه کتاب، معرفی کتاب، معرفی نویسندگان هم‌اقلیمی و... می‌شود که در این بستر از همه مهم‌تر در لابه‌لای گفتمان کتاب، درس زندگی را مشق می‌کنیم، این بدان معناست که مشارکت دانش‌آموزان توانسته نتایج مطلوبی را به‌دست آورد. استقبال از این رویکرد ضمن ارج‌گذاری به جایگاه کتاب، هنرمندان را نیز برای اشتراک‌گذاری مطالب خواندنی در فضای مجازی پرانگیزه‌تر و راغب‌تر کرده است.

مسوول کتابخانه مجازی هنرستان هنرهای زیبای فاطمیه بوشهر در ادامه در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه با توجه به فراگیری کرونا فعالیت‌های باشگاه ویژه ترویج کتابخوانی در فضای مجازی مختل نشده است، توضیح داد: با توجه به بیماری کرونا و نیاز به رویکردی جدید در کتابخوانی، با همکاری سینمای جوان و با راه‌اندازی استدیو صدای بخشو مبادرت به تولید کتاب، داستان کوتاه و نمایش صوتی با حضور دانش‌آموزان کردیم که انگیزه‌ای فوق‌العاده ایجاد کرد. وقتی بچه‌ها صدای خودشان را در فضای مجازی می‌شنوند و به اشتراک می‌گذارند، به‌نظرم خیلی شوق‌انگیز است. همچنین در ایام کرونایی برای ارتقای سطح آگاهی اعضا مبادرت به برگزاری مسابقه و کارگاه‌های مختلف شامل کارگاه فن بیان، ادبیات داستانی و... به شیوه حضوری و آنلاین با حضور اساتید فن کردیم که بسیار موثر واقع شد.

کبعلی در پایان یادآور شد: به‌عنوان یک معلم و هنرمند توانستم با همراهی دانش‌آموزان حرکتی رو به رشد را در عرصه کتاب منحصر به یک گروه واتس‌آپ برای بارگذاری فرایند تولید محتوا؛ اما با عملکردی مطلوب رقم بزنیم. با توجه به اهمیت موضوع جا دارد از انجمن سینمای جوانان استان بوشهر، معاونت آموزش و فرهنگی انجمن سینمای جوانان ایران و همچنین حمایت‌های موثر خانم کرمپور مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر و هنرستان هنرهای زیبای فاطمیه و خانم بوشهری رئیس اداره فرهنگی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، به صورت ویژه قدردانی و تشکر کنم.