معصومه علی بیگی

اغلب والدین از فرزندان خود انتظار دارند آنچه می‌گویند بدون پرسش سوالی درباره علت و چرایی موضوع بپذیرند و انجام دهند؛ درحالی که همین تفکر اشتباه والدین، فرزندان را در دوره نوجوانی به مرحله‌ای می‌رساند که به دلیل ترس از مورد قبول واقع نشدن، دوست داشتنی نبودن، شکست و عدم موفقیت دائماً در پی کسب نظرات هم‌سالان و انجام رفتاری متناسب با آنچه در نظر هم‌سالان درست است بر می‌آیند و تصمیماتشان را متناسب با نظر دیگران شکل می‌دهند.

والدین از همان ابتدای کودکی نباید در فرزندان ترس ایجاد کنند و در مواقعی که آسیب شدیدی متوجه نوجوان نیست باید به او اجازه کسب تجربه و گاهی اشتباه کردن را بدهند. نوجوانی که در رفتار و نگرش اصول اولیه را آموخته و می‌داند پیش از تصمیم گیری باید نظرات دیگران را بدون جانب داری بشنود و سپس با جمع آوری اطلاعات و بررسی جوانب مختلف موضوع به وسیله تفکر انتقادی به تصمیم درستی برسد؛ منفعل نیست و تحت تأثیر حرف دیگران قرار نمی‌گیرد.

نوجوان به دنبال کسب هویت است و در تمام تصمیم گیری‌هایش دچار شک شده و از این رو منطبق با نظر دوستانش پیش می‌رود و همین باعث می‌شود تفکر نقادانه در نوجوان دیرتر شکل گیرد. نوجوانی که تفکر انتقادی را آموخته است فعالانه فکر می‌کند، پرسش‌های مناسب می‌پرسد، موقعیت را از زوایای گوناگون وارسی می‌کند و اگر این تفکر به او آموخته نشود در مقابل نظرات دیگران یا منفعانه و کاملاً منطبق با نظر دیگران و یا پرخاشگرانه رفتار می‌کند.

طبیعی است نوجوانِ در جستجوی هویت به فیلم‌های عجیب و غریب روی آورد و یا به دنبال مد برود و با دیگران در این زمینه گفتگو کند و مطابق با آن رفتارهایی را انتخاب و تفکر خود را مطابق با نظرات دیگران تغییر دهد. در این بین والدین باید از کودکی فرزندان خود را افرادی اهل مطالعه پرورش دهند تا برای انتخاب تصمیمی درست در عین حالی که نظر دیگران را می‌شنوند، اطلاعاتی جمع آوری و بدون دلیل مسائل را قبول نکنند.

آموختن مهارت‌های زندگی اعم از تفکر نقادانه و مهارت‌های فرزندپروری و آموختن تفکر نقادانه به فرزندان برای افزایش قدرت تصمیم گیری آنها کمک می‌کند. در تفکر انتقادی همه افراد یاد می‌گیرند چطور سؤالات بهتری بپرسند، پاسخ‌های بهتری دهند، استدلالی‌تر و عمیق‌تر فکر و صحبت کنند، شباهت و تفاوت نظرات متفاوت را بررسی و مسائل خود را نظام مند حل کرده، اطلاعات را بدون سوء گیری به دست آورده، باورهای اشتباه را رها و از دید دیگران به مسائل نگاه کنند. این تفکر کاملاً اکتسابی است و نیاز به تمرین و تکرار دارد و لازم است والدین اینها را از متخصصان بیاموزند.