الهام بهروزی
جنگل حرا در دیر به ابزاری برای سودجویی افرادی خاص و اجرای
طرحهای غیراصولی و کاملا مغایر با قوانین محیط زیستی شهرداری این شهر بدل شده
است. متاسفانه در دو سه ماه اخیر در پی سکوت رسانهها، ظاهرا سرمایهگذار پروژه
پرورش لارو میگو که عمر مجوزهای شبههناک پروژهاش رو به پایان است، بار دیگر بهصورت
غیرقانونی و بدون اخذ مجوزهای لازم از ادارهکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر و
ادارهکل منابع طبیعی و آبخیزدار و سایر دستگاههای مربوط در خفا عملیات ساخت این
پروژه را آغاز کرده است و مشخص نیست پشت این سرمایهگذار هم به کدام مدیر یا
دستگاه گرم است که بیپروا دارد کار میکند و دستگاه قضا هم انگار به خواب رفته
است که در مقابل این بیقانونی محرز که تهدید جدی برای اکوسیستم حرا در محدوده
تالاب دیر- بردستان خواهد بود، سکوت اختیار کرده است!
از سوی دیگر، شورای اسلامی این شهر هم اهتمام ویژهای در
محدود کردن و نابودی جنگل حرا دارد. این شورا که چندی پیش، با لو رفتن یکی از
جلساتشان در یک فایل صوتی، بازی بسیار مضحک آنها در انتخاب شهردار و اعضای هیاترئیسه
شورای این شهر برای همگان رو شد، در حالی که انتظار میرفت مراجع قانونی و
فرمانداری این شهر آنها را برای این حرکت شنیع و ضدنص قانون زیر سوال ببرند و
مورد مواخذه قرار دهند با همراه شدن برخی از افراد و مدیران تاثیرگذار این شهر با
اعضای قانونگریز شورای اسلامی دیر روبهرو شدیم که پدیدهای بس شگرف بود. در
مقابل اما افرادی با هدف اینکه اذهان عمومی را از پشت پرده جلسه لورفته شورای این
شهر دور کنند، با ساخت پیچی فیک در فضای مجازی حیثیت و مطالبهگری حامیان جنگل حرا
و فعالان شناختهشده و دغدغهمند دیری را نشان گرفتند تا بهطور کامل انفعال و قانونگریزی
این شورا را در حفظ حریم جنگل حرا و انتخاب شهردار کاملا کمرنگ کنند؛ اما آنچه در
این میان، بسیار تاسفبرانگیز بود، سکوت مردم دیر در مقابل فایل صوتی لورفته از
جلسه شورای این شهر بود و اینکه هیچگونه واکنشی از آنها سر نزد!
در حال حاضر، پرونده این حرکت مذبوحانه در دادگاه در جریان
است و قطعا همگان منتظر هستند که افراد خاطی و سازنده این پیج فیک شناسایی و
محاکمه شوند؛ چراکه اینجا پای حیثیت دوستداران محیط زیست و مطالبهگران و حامیان
حقیقی جنگل حرا در میان است که برای دفاع از این اکوسیستم غنی تا الان هزینه
بسیاری دادهاند.
متاسفانه شهرداری این شهر و یکی از اعضای فعلی این شورا در
دوره قبل، با اهتمام به اجرا و تصویب یکسری طرحهای غیرکارشناسیشده مثل احداث
بلوار خلیج فارس در حریم تالاب دیر- بردستان و چسبیده به جنگل حرا، پر کردن ساحل
بکر و ماسهای با قلوههای سنگ به بهانه ساحلسازی، تعریف طرح دهکده گردشگری در
جوار جنگل حرا با عنوان توسعه پایدار شهر و ... کمر به نابودی این جنگل و تالاب
بسته بودند در این دوره نیز با اصرار این عضو شورا بر گماردن شهردار قبل بهدلیل
همراه بودن او با طرحهای شورا مسالهای قابل تامل است که سکوت در مقابل آن برابر
است با قربانیشدن جنگل حرا و خشکشدن تدریجی تالاب دیر- بردستان و مرگ تدریجی
حیات در این تالاب!
بدیهی است شهرداری دیر با اجرای طرحهای کاملا غیرکارشناسیشده
در سواحل بکر این بندر کهن سوءمدیریت خود را به شکل بارزی به نمایش گذاشته است و متاسفانه
دستگاههای متولی نظیر شرکت آب منطقهای استان، ادارهکل بنادر و دریانوردی، ادارهکل
حفاظت محیط زیست، ادارهکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان هم در مقابل تخریبها و
پیشرویهای این دستگاه در سواحل این شهر و حریم دریا سکوت اختیار کردهاند و در
هنگام پاسخگویی هم توپ را در زمین دستگاههای دیگر میاندازند و مدعی میشوند که
بارها شهرداری دیر را بهخاطر بیقانونیهایش شکایت یا مواخذه کردهاند؛ ولی آنچه
مشهود است که نه تنها شهرداری این شهر به پیشروی در ساحل و اجرای طرحهای خود
آزادانه ادامه میدهد، بلکه صاحب پروژه پرورش لارو میگو هم بیمحابا به ساخت و
تکمیل این پروژه که طبق گفته مسوولان بهدلیل نداشتن مجوزهای لازم تعطیل شده است، مشغول
است.
این میان، جنگل حرا دارد قربانی میشود و با اجرای طرحهای
مضحک شهرداری، زمینهایی از ساحل دارد جدا میشود که لقمه چربی برای افراد
سوءاستفادهگر و آغاز زمینخواری در این بندر زیبا خواهد بود. اینجا باید یادآور
شد که در کجا نوشته شده است که توسعه پایدار بهمعنای تخریب محیط زیست و اکوسیستم بکر
و زیست جانوران و گیاهان است که اینچنین در دیر شاهد قلع و قمع محیط زیست و زیستگاههای
ارزشمند طبیعی به بهانه توسعه پایدار هستیم! طبیعتا هیچکدام از مخربان محیط زیست
نه دانش کافی از این حوزه دارند و نه علمی به مفهوم توسعه پایدار!
متاسفانه این افراد و مخربان قانونگریز با لابیهای پشت
پرده، تمام همت خود را به کار بستهاند تا به هر قیمتی چهره طبیعی ساحل این شهر را
نازیبا و کریه کنند و حیات هر جانوری را به نیستی سوق بدهند تا حرف خود را به کرسی
بنشانند ولی اینها تنها گمراهان جاهلی هستند که در نهایت بیخردی و بیدانشی دارند
آتش به جان جنگل میاندازند غافل از آنکه با این حرکت خودخواهانه دارند اکسیژن را
از ریههای شهر و فرزندان خود حذف میکنند؛ چراکه این جنگل نقش بسزایی در تسویه هوا
و حذف آلودگی صنعتی از آسمان این شهر دارد؛ قطعا نابودی این جنگل برابر است با
آلوده شدن هوای پاک این بندر که از هر سمت در محاصره آلودگیهای صنعتی منطقه جنوب
استان قرار گرفته است.
افزون بر این، جنگل حرا نقش بسزایی در زیست جانوران، گیاهان
و پرندگان بومی و مهاجر دارد و این موضوع را بارها و بارها کارشناسان این حوزه
تاکید و یادآوری کردهاند، قطعا این جنگل برای ادامه حیات خود به آب شیرینی که از
بالادست به تالاب دیر- بردستان وارد میشود، نیاز دارد اما با جادهکشیهای
غیراصولی و ساخت بلوار خلیج فارس در نزدیکی آن، ورودی آب شیرین به تاج این جنگل در
تهدید جدی قرار گرفته است.
بدیهی است جنگلهای حرا و توسعه آن در عصر کنونی که جهان در
تسخیر صنایع آلاینده و بسیار مضر قرار گرفته است، امری لازم و ضروری است. در این
باره یونس خسروی، دانشیار علوم محیط زیست دانشگاه زنجان گفته است: «بومسازگان
مانگرو بهعنوان یکی از باارزشترین اکوسیستمهای ساحلی است که نهتنها بهعنوان
رویشگاه مناسب و منبع تغذیه برای بسیاری از گیاهان و حیوانات غیرآبـی و آبی بهشمار
میآیند؛ بلکه در حفاظت و ثبات خطوط ساحلی، جلوگیری از فرسایش و کنترل اقلیم منطقه
نقش فزایندهای ایفا میکنند. در عین حال، وجود این اکوسیستم نعمتی هم برای ساحلنشینان
است؛ چراکه فراهمکننده انواع مختلف خدمات اکوسیستمی از جمله خدمات حفاظتی، محیطی
و زیستگاهی است و از این منظر باید گفت که بهدلیل تامین چنین خدمات اکوسیستمی وسیعی
برای مردم ساحلنشین از ارزش و اعتبار ویژهای برخوردار است. جذب مواد زائد و ترسیب
کربن، کنترل اقلیم منطقه، غنای آبهای ساحلی، ایجاد نقش حفاظتی برای خطوط ساحلی در
مقابل مخاطرات محیط دریایی همگی از جمله فواید این اکوسیستم است که محیطی امن برای
ساحلنشینان و موجودات مرتبط با این محیط را فراهم کرده است.»
به گفته وی، :«اکوسیستم مانگرو در تعدیل آب و هوای منطقه
بهدلیل ترسیب دیاکسیدکربن که در مقایسه با اکوسیستم زمینی در سطح تاثیرگذاری
بالاتری است، نقش مهمی را ایفا میکند. برخلاف مساحت بسیار کم این جامعه گیاهی، این
اکوسیستم توانایی ذخیره کربن قابل ملاحظهای را در تنه درختان، ساقه، برگ، ریشه و
خاکهای خود دارا ست؛ بهگونهای که کربن ذخیره شده را تا سالیان بسیار زیادی در
خاک خود ذخیره کند. یکی دیگر از فواید این اکوسیستم، نقش مهمی است که در کاهش انرژی
امواج رسیده به منطقه ساحلی دارد. وجود نیروی کششی پوشش گیاهی جنگل حرا، تاثیر بسیار
زیادی روی امواج رسیده به این محدوده اکوسیستمی دارد؛ بهگونهای که باعث کاهش
سرعت جریان و ارتفاع امواج و در نتیجه تضعیف این امواج میشود. نقش مهم دیگر این
اکوسیستم، تثبیت خط ساحلی به واسطه سیستم ریشهای فشرده پوشش گیاهی این اکوسیستم
است که در مقابله با رسوبات شناور باعث تهنشین کردن آنها شده و در نهایت منجر به
گسترش بستر و جلوگیری از فرسایش توسط امواج و توفانها میشود. با توجه به این
مهم، فضایی پایدار و آرام در محل این رویشگاه حاکم شده و در ادامه شرایط بسیار
مطلوب و مورد پسندی را برای موجودات ساکن فراهم خواهد آورد. بنابراین در یک جمعبندی
با قاطعیت میتوان گفت که حذف چنین مناطقی عواقب بسیار نامیمونی از جمله تهدید
جوامع محلی توسط توفانها، تخریب و پسروی خط ساحل، حذف گونههای جانوری و گیاهی،
حذف پتانسیل اکوتوریستی و... به دنبال خواهد داشت. متاسفانه در سالهای اخیر در
مناطق مختلف جهان، این اکوسیستم مهم و حیاتی تحت تاثیر فعالیتهای انسانی از جمله
ایجاد زمینهای کشاورزی و آبزی پروری(ماهی و میگو) قرار گرفتهاند و مقدمات نابودی
این اکوسیستمهای با ارزش را فراهم کردهاند.»
خسروی در پایان بر ضرورت حفاظت از جنگلهای حرای دیر-
بردستان تاکید و تصریح کرده است: «وجود پهنه کوچک از یک اکوسیستم در بین اکوسیستمهای
بزرگتر نه تنها محیطی برای رشد و نمو بسیاری از گونههای آبزیان و جانوران و ارائهدهنده
خدمات اکولوژیکی خاص است؛ بلکه میتواند استراحتگاهی موقت برای پرندگان مهاجر
باشد؛ بنابراین حذف و نابودی آن موجب حذف بسیاری از گونههای بومی آن منطقه، رخداد
آلودگیها، افزایش خطر ریسک برای ساکنان نزدیک این محدوده و از دست رفتن ارزش
اکوتوریستی خواهد شد.»
با این اوصاف، همگان موظف به مراقبت و محافظت از جنگل حرا
دیر در مقابل تهدیدهای جدی و انسانی و برنامهریزی شده هستند. میطلبد شهرداری دیر
و سرمایهگذار پروژه پرورش لارو میگو با افزایش سواد و احترام به دغدغه کارشناسان
و کنشگران محیط زیستی به خود بیایند و به نگرش تازهای از توسعه پایدار شهر و
اشتغالزایی در این منطقه دست یازند و طرحهای توسعهمحور خود را با مطالعات کافی
و همهجانبه و در تعامل با طبیعت و محیط زیست تنظیم، تصویب و اجرا کنند. امید میرود
در دولت جدید و با روی کار آمدن مسوولان و مدیران دوستدار محیط زیست برای همیشه
اجرای طرحهای تهدیدکننده و مغایر با محیط زیست متوقف شود؛ چراکه ادامه این رویه
غلطی که در دولت تدبیر و امید به بهانه توسعه پایدار در سراسر کشور باب شد، چیزی
جز ویرانی زیستگاههای بکر طبیعی، خورها، جنگلها، سواحل و... به همراه نخواهد
داشت.