داود علیزاده
بر اساس اعلام وزیر بهداشت در روز گذشته، ایران بیش از یکمیلیون
بیمار آلزایمری دارد؛ اما بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت پنج درصد از جمعیت 65
ساله و بالاتر به بیماری آلزایمر متوسط تا شدید مبتلا هستند و این در حالی است که
15-10 درصد سالمندان در همین گروه سنی از بیماری آلزایمر خفیف رنج میبرند.
بیماری آلزایمر یک بیماری تحلیل برنده و پیشرونده سیستم عصبی مرکزی انسان
است که باعث زوال قوای عقلانی میشود. منشا این بیماری دقیقا معلوم نیست و علاجی هم
برای آن در دسترس نیست. مشکلاتی که این بیماری برای بشریت داشته باعث شد است تا از
15 شهریور تا 15 مهرماه بهعنوان ماه جهانی آلزایمر نامیده شود تا توجه عموم به
این بیماری جلب شود و آگاهیبخشیهای لازم صورت گیرد. همچنین در تقویم جهانی نیز 21
سپتامبر بهعنوان روز جهانی بیماری آلزایمر نامیده شده است. به همین مناسبت بامداد
جنوب با مساعدت انجمن خیریه آلزایمر استان بوشهر و همکاری غلامحسین کروبی، مدیر شعبه
موسسه مردم نهاد دارالاکرام در استان بوشهر با دکتر هومان سلیمی پور، متخصص مغز و اعصاب
و هیاتعلمی دانشگاه علوم و پزشکی استان بوشهر گفتوگویی در همین زمینه ترتیب داده
است که در ادامه میخوانیم.
آقای دکتر بسیاری از مردم استان بوشهر به خاطر فرهنگ احترام به بزرگترها
از سالمندان خود در خانه مراقبت میکنند که برخی از این عزیزان به بیماری آلزایمر
و دمانس مبتلا هستند. این مساله در روحیه افراد تأثیرگذار است و میتواند برای
آنها آسیبزا باشد. چه توصیههایی دارید که خودشان زودرس دچار آسیبهای جسمی و روح
و مغزی نشوند و بحث مراقبت هم ساری و جاری بماند؟
سؤال بسیار خوبی است. با توجه به اینکه مراقبت از یک سالمندان و یا بهخصوص
بیمار آلزایمری که آگاهی خوبی نسب به اوضاع و شرایط دارد و نمیتواند شرایط محیطی
را بسنجد کار سخت و شاقی است. چه بچههای این فرد باشند چه نوههای فرد باشند یا
فرد ثانویهای همچون پرستار در واقع از او مراقبت کنند. آنها خودشان هم در معرض
آسیب هستند. چراکه این افرادی که بیماری آلزایمر دارند ممکن است که پرخاشگری داشته
باشند و گاهی هم شبها را نخوابند؛ و دادوفریاد کنند. خواستههای نابه جایی داشته
باشند. تهمتهایی ممکن است به افراد بزنند. با توجه به بیماری آنها این اتفاق میافتد
و ما میدانیم که این افراد خودشان هم در معرض آسیب و صدمه روحی قرار دارند.
همچنین آسیب جسمی هم ممکن است بروز کند. برای مثال مراقبت از این افراد باعث میشود
که فرد شبها بیدار بماند و روزها نیز استراحت کافی نداشته باشد و همین مسائل
شرایط پیچیدهای ایجاد میکنند.
این افراد باید در نظر بگیرند که در واقع فردی که از آن مراقبت میکنند
دارای یک بیماری است و رفتارش در بسیاری از مواقع تعمدی نیست. اگر تهمتی میزند
اگر توهینی میکند بهعنوان عوامل بیماریاش در نظر بگیرند و از آن خصایل انسان دوستانهای
که انسانها در وجود خودشان دارد استفاده کنند و بگویند که من یک کار خیری انجام میدهم
و یک کار خدا پسندانه و در واقع انسان دوستانه انجام میدهم. از آنطرف دیگر خانوادهها
باید بدانند که فردی که چندین فرزند دارد، بهنوبت از والدین مراقبت کنند. بههرحال
همه ما در کودکی برای خانواده خود زحمتها، خواسته نابه جا، بیخوابی شبانه و پرستاریهایی
را داشتهایم و بهجا است که در این سن حداقل چنین کارهای را برای والدین خودمان
انجام دهیم.
معمولاً برای افراد این سوال پیش میآید که برای تشخیص و درمان
بیماری آلزایمر و دمانس به چه مراکز و یا متخصصانی مراجعه کنند؟
در واقع بیماری آلزایمر در سنین بالا معمولاً بروز میدهد. بهتبع
افرادی که مسن هستند ممکن است بیماریهای دیگری هم داشته باشند که با بیماری
آلزایمر همزمان شود؛ اما وقتی علامتهایی از فراموشی را در فردی مسن میبینیم
باید به بیماری آلزایمر و دمانس همراهش فکر کنیم و به پزشکانی که درواقع در این
کار سررشتهدارند مثل متخصص مغز و اعصاب و ... و همچنین همکاران طب سالمندان
مراجعه کنند. در استان بوشهر ما طب سالمندان نداریم، ولی متخصص مغز و اعصاب، متخصص
اعصاب و روان هستند که اگر به آنها مراجعه کنند درست است و میتوانند راهنمایی
شوند.
آیا بیماری آلزایمر درمان قطعی و یا روش پیشگیری دارد؟
بیماری آلزایمر درمانهای قطعی ندارد؛ اما میتوان تا حدودی سیر
پیشرفت آن را کند و آهسته کرد و همچنین از درمانهایی استفاده کرد که کیفیت زندگی
افراد را بهبود بخشد تا از زندگیشان بهتر استفاده کنند.
عموماً هنوز علتش مشخص و شناختهنشده است؛ بنابراین جامعه پزشکی زیاد
به قطعیت نمیتواند بگوید که چه چیزی میتوان مصرف کرد که فرد آلزایمر مبتلا نشود.
ولی آن چیزی که تاکنون مشخصشده افرادی که تحصیلات دارند، درس خواندهاند و از
مغزشان بهصورت مفید و فعال استفاده میکنند آنها کمتر به این بیماری مبتلا میشوند.
با توجه به همین نکته پس میتوان پیشنهادهایی برای این مساله داشت؟
آموزش در دوره کودکی، نوجوانی و حتی بزرگسالی و ادامه آموزشهای حرفهای
و همچنین علمی بسیار مؤثر است؛ یعنی مثلاً شما با موبایل خودتان کار میکنید یک
فرد سالمند هم بتواند با موبایلش در واقع کارهای بانکیاش را انجام بدهد و ... اینها
را از بچههای کوچکتر یاد بگیرد. اینها مهارتهایی هستند که مغز را به چالش میکشند
و در واقع اجازه میدهند که فرد دچار آلزایمر بشود.
یک نمونه دیگر وقتی برای خرید بیرون میروند اگر محاسباتش را بهصورت
ذهنی انجام دهند. یا مرور کنند در ذهنشان، این فعالیتها نیز میتواند بسیار کمک
کند. کتاب خواندن و مطالعه میتواند یکی دیگر از فعالیتهایی باشد که به فعالیت
مغزی کمک کند و برای ما خیلی مفید هست. پس میتوانیم از آموزش، کتاب و یادگرفتن مهارتهای
جدید و همچنین فعالیتهای فیزیکی معمول مثل پیادهروی و نشستوبرخاست با دوستان و
بستگان اینها میتواند کمک کند. بحث کردن یکی دیگر از راهکارهایی است که فعالیت
مغز را افزایش میدهد. تحلیل اخبار و ... همه میتواند به ما کمک کند که مغزمان را
زنده نگهداریم.
مصرف دارویی خاص وجود دارد؟
از نظر دارویی نیز میشود گفت دارویی به آن صورت که بتوان گفت مصرف
شود تا آلزایمر منجر نشود تاکنون مشخص نشده است؛ اگرچه بعضی از گروههای مواد و
مکمل مثل ویتامینهای ب 12، امگا و امگا 6 گفتهشده برای بیماریهای دمانسی و
همچنین آلزایمری میتواند کمک کند همچنین این نکته را یادآوری کنم که توجه به
تغذیه افراد نیز مهم است. از نظر تغذیه با مواد مثل سبزیجات برگپهن، شاهی، ترب،
کاهو و... میتواند به مغز کمک کند. استفاده از سبزیجات تازه و میوهها در سبد
غذایی میتواند مفید باشد.
در خصوص پروتئینها نیز بهصورت معمول خوب است اما نباید زیادهروی
شود چراکه در سنین بالا مصرف بیشازحد میتواند بر چربی و فشارخون این افراد تأثیر
بگذارد. استفاده از منظم سه وعدهای از غذا در روز نیز باید مصرف شود که این افراد
دچار افت قند خون نشوند و نوسانات قند خون هم برایشان پیش نیاید.
مصرف مایعات از نکتههای مهم دیگر است، چراکه انسان در سن بالا کمکم
فراموش میکند که آب بخورد. هرچند آب بدن کم است. ما توصیه میکنیم که این افراد
اگرچه مشکلات بیرونروی هم داشته باشند اما بهصورت متناوب حداقل چهار تا شش بار
در طول روز مایعات و آب مصرف کنند و مصرف مایعات را بهصورت عادت روزانه برای خود
ایجاد کنند. بهصورت آب، چای، شیر و دیگر مایعاتی که قابلمصرف برایشان باشد.
سبک زندگی نیز در بهبود کیفیت فعالیت مغزی اثر دارد؟
افراد باید از ماندن در یکجا پرهیز کنند. هرچقدر هم این افراد
ناتوانی دارند حداقل نیم ساعت را بیرون در حیاط و یا محیط خارج از خانه سپری کنند.
در نظر بگیرید که اتاقهای این افراد پنجره داشته باشد و آفتاب را گاهی درک کنند.
چراکه این روزها افراد در محیط با نورهای مصنوعی زندگی را سپری میکنند و این
مساله مغز را از درک طبیعی شبانهروز باز میدارد. همین کارهای ساده میتواند به
افراد کمک کند.
این دوساله کشور درگیر بیماری کرونا هم بوده است، تزریق واکسن برای
افرادی که به بیماری آلزایمر مبتلا هستند، چگونه است؟
بیماری کووید و یا همان کرونا در یک سال و نیم گذشته تمام جهان را مبتلا
کرده است. برای همه مجامع جهانی بیماری بسیاری مهمی شده است. خدمت شما بگویم که همزمانی
آلزایمر و کرونا باید جدی گرفته شود. بهخصوص در افراد مسن که آلزایمر دارند باید هم
سیستم بهداشتی ما و هم همچنین خود خانوادهها آنها را در اولویت تزریق واکسن قرار بدهند
و حتماً واکس را زودتر از گروههای دیگر برایشان در نظر بگیرند.
تاکید داریم که هر دو دوز واکسن را هم بزنند؛ و بهعلاوه اینکه بهجز
اینکه واکسن را تزریق میکنند. رفتوآمدهایشان را به خانه و پدر و بزرگ و مادربزرگها
کمتر کنند، اگر در کنار این عزیزان در منزل قرار میگیرند حتماً از ماسک استفاده
کنند؛ چراکه سیستم ایمنی این افراد ضعیف است و ممکن که واکسنها هم نتواند سیستم
ایمنی این افراد را بهاندازه لازم تقویت کنند و علیرغم اینکه واکسن هم زده
باشند، باز هم امکان دارد که به بیماری کرونا مبتلا شوند.
سخن پایانی؟
با توجه به شرایط حاکم کرونایی در کشور و بهتبع آن استان بوشهر اولین
درخواست ما این است که در خصوص سالمندان و بهویژه کسانی که در معرض ابتلا یا مبتلابه
آلزایمر و دمانس هستند برای واکسن اقدام کنند و شرایط آنها بهویژه داروهایی که در
این زمینه مصرف میکنند منعی برای واکسینه شدن ندارد.