الهام بهروزی

سی و سومین جشنواره استانی تئاتر بوشهر در حالی به ایستگاه آخر خود رسیده است که کرونا رمقی برای این هنر زنده و مردمی نگذاشته است؛ اما با وجود این، تئاتر باز هم نفس می‌کشد؛ هر چند کم‌جان و بی‌رمق. بی‌شک برگزاری جشنواره‌های تئاتری در این شرایط کار راحتی نیست ولی برگزاری آن برابر است با دمیدن نفس تازه به کالبد نیمه‌جان این هنر.

نکته قابل توجه در جشنواره سی و سوم تئاتر استانی بوشهر این است که ما شاهد حضور کارگردان‌های گزیده‌کار و همچنین جوان و پای کاری بودیم که با تولید اثر در این دوران بحرانی ثابت کردند که در روزهای سخت دوست واقعی تئاتر هستند. هر چند بسیاری از کارگردان‌های جوان و پرکار دوره‌‌های قبل هم با جدی گرفتن وخامت اوضاع و رعایت پروتکل‌های بهداشتی و خانه‌نشینی، این بار دغدغه‌مندی خود را در عرصه تئاتر به‌منظور تامین سلامت بازیگران و عوامل تئاتری به رخ کشیدند.

با همه این‌ها، جشنواره سی و سوم تئاتر استانی با یادبود دو هنرمند تازه هجرت‌کرده؛ زنده‌یاد نگین کتویی‌زاده و زنده‌یاد امین زند و با ایثار هنرمندان تئاتری استان بوشهر بر پا شد و در مرحله نهایی خود پذیرای رقابت هفت اثر نمایشی از استان به این شرح بود: «تفنگ خیال» به نویسندگی رضا گشتاسب و کارگردانی غلامرضا خضری (بوشهر)، «سی بودن، سی نبودن» به کارگردانی و نویسندگی علیرضا فهیم‌پور (گناوه)، «لیلییِت» به نویسندگی مهدی بلوچ و کارگردانی سیدمهدی محمدی (دیلم)، نمایش‌های «دود» به نویسندگی محمد احمدی و کارگردانی مهدی انصاری (بوشهر)، «ترال ستا جوسال» به نویسندگی و کارگردانی کاظم ارجمندنیا (بوشهر)، «فقط مکنارمو باز کردم....» به نویسندگی و کارگردانی رضا مختارزاده (کنگان) و «کاغذ کال» به نویسندگی و کارگردانی قاسم حسینی (دیر).

این آثار در مدت سه روز از ۲۶ تا ۲۸ آبان‌ماه جاری به روی صحنه رفتند و آثار برتر و همچنین برگزیده‌ای این رویداد امروز با اعلام هیات داوران این رویداد در آیینی معرفی و تجلیل می‌شوند.

رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر در خصوص چگونگی برگزاری جشنواره استانی تئاتر بوشهر در ایام کرونا به بامداد جنوب گفت: طبیعتا برگزاری جشنواره حتی در شرایط عادی هم کار سختی است، حال چه برسد به اینکه در این دو سال با شرایط خاص و بسیار حساسی روبه‌رو هستیم که کرونا بر جامعه حاکم کرده است و فرمان شرایط را به دست گرفته، از این رو، ما در برگزاری این رویداد تابع شرایط شدیم. این در حالی است که وقتی تابع شرایط شدیم، اختیار بسیار مسائل از دست ما خارج شده، به همین سبب برگزاری جشنواره در چنین روزگاری سخت‌تر از همیشه است؛ چراکه متاسفانه کرونا به گستره تئاتر ضربه‌های سختی وارد کرده است.

جهانشیر یاراحمدی در ادامه در خصوص غیبت برخی از کارگردان‌های جوان و پرکار تئاتر استان در این دوره از جشنواره توضیح داد: در این شرایطی که بر جامعه جهانی و ایرانی حاکم شده است، قطعا پرداختن به هنر به‌ويژه تئاتر بسیار طاقت‌فرسا و سخت است. بدیهی است تولید تئاتر حتی در شرایط عادی سخت است. بنابراین در این دو سال اخیر که اغلب اوقات، مراکز فرهنگی هنری، سالن‌ها و پلاتوها به‌دلیل اوج‌گیری موج‌های کرونا تعطیل بوده، کار کردن برای گروه‌های نمایشی دشوار شده است. طبیعتا در چنین روزگاری سلامتی آدم‌ها خیلی مهم‌تر از سایر مسائل است. از این رو، بسیاری از کارگردان‌ها به سلامتی بازیگران و عواملی که در تولید یک تئاتر نقش دارند، فکر کردند و ترجیح دادند در این شرایط خود را وارد مهلکه‌ای نکنند که نتیجه‌اش برای جامعه هنری تلخ شود. شاید این بارزترین دلیل غیبت این دسته از کارگردان‌های تئاتر در جشنواره امسال باشد.

وی در خصوص غیرمتمرکز برگزار شدن جشنواره امسال هم تاکید کرد: شورای سیاستگذاری جشنواره استانی تئاتر با نظرخواهی از کارگردان‌های حاضر در مرحله نهایی جشنواره و بررسی شرایط کرونایی به‌ویژه شرایط اقتصادی گروه‌ها، تصمیم گرفت در راستای حمایت از گروه‌هایی که در این وضعیت به تولید اثر پرداخته‌اند، گام بردارد. طبیعتا تولید اثر در شرایط کرونایی بسیار سخت است. در حقیقت گروه‌های حاضر در این رویداد، با تولید اثر ایثار کردند. بنابراین اولین نکته‌ای که باید در این شرایط مدنظر قرار می‌دادیم، گروه‌هایی بود که در شهرستان‌ها اثری را تولید کرده بودند. به همین سبب و با توجه به اینکه شرایط اقتصادی امروز در مقایسه با گذشته بسیار متفاوت شده است، اینکه حمایت‌های ما از گروه‌های تئاتری حداقلی است و در این شرایط تنها و تنها آوردن یک دکور سنگین از شهرستان به بوشهر برای گروه‌ها هزینه سنگین و گزافی به همراه داشت، بنابراین تصمیم گرفته شد که برای حمایت این گروه‌هایی که با دکورهای سنگین و پرهزینه در این شرایط کار بسته‌اند، جشنواره را به‌صورت غیرمتمرکز برگزار کنیم تا از تحمیل هزینه‌های اضافی به گروه‌های حاضر جلوگیری شود.

به گفته یاراحمدی، برگزاری این جشنواره به‌صورت غیرمتمرکز چیزی از کیفیت آن نکاست؛ چراکه بیشتر این گروه‌ها در این سالن‌ها بیش از ۱۰ شب برای مخاطبان خود به روی صحنه رفته بودند، نور تنظیم شده بود، دکور ثابت بود و آن‌ها به فضا به‌خوبی آشنا بودند و دیگر استرس دکور آوردن به مرکز استان را نداشتند. به همین دلیل با استرس کمتری در شهرهای خود به روی صحنه رفتند. البته همه عوامل تصمیم‌گیرنده و برگزارکننده جشنواره می‌دانند که برگزاری آن در فضایی متمرکز و جشنواره‌ای اتفاق خجسته‌تری بود؛ ولی امسال با توجه به شرایط این تصمیم گرفته شد.

مسوول انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر در خصوص کیفیت آثار راه‌یافته به این دوره توضیح داد: در این دوره از نظر کیفی شاهد نمایش آثاری در سه سطح خیلی خوب، خوب و متوسط بودیم که از سوی هیات داوری این دوره متشکل از مهدی نصیری (نمایشنامه‌نویس، کارگردان و رئیس کانون ملی منتقدان تئاتر ایران)، حیدر مظفری (کارگردان)، رامتین بالف (بازیگر، کارگردان و نمایشنامه‌نویس) مورد بررسی و داوری قرار گرفتند.

به گفته یاراحمدی، بر اساس آیین‌نامه جشنواره‌های تئاتر استانی در این دوره نیز به روال چند دوره قبل، دو نماینده به دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر معرفی می‌شود؛ این دو اثر از سوی دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر دوباره مورد بازبینی قرار می‌گیرند و آثار برگزیده را برای حضور در این رویداد معرفی می‌کنند.

وی با اشاره به تاثیر سوء کرونا بر هنر تئاتر استان بوشهر گفت: طبیعتا کرونا به همه صنوف ضربات جبران‌ناپذیری وارد کرده، خب، هنر هم از این آسیب‌ها در امان نمانده، به‌ویژه هنر تئاتر که آسیب جدی از کرونا دیده است. به‌دلیل اینکه اماکن تئاتری در این دو سال، اغلب اوقات تعطیل بود و هر زمان هم از تعطیلی درآمدند، این تعطیلی موقت بود و هیچ تضمینی برای تامین سلامت و امنیت کار وجود نداشت. طبیعتا این شرایط ناپایدار ضربه‌های سنگینی به پیکره تئاتر وارد کرد. البته در استان ما به‌دلیل اینکه بیشتر گروه‌ها، گروه‌های حرفه‌ای (یعنی شغل اصلی آن‌ها تئاتر نیست) نیستند، در مقایسه با پایتخت و... ما ضررهای مالی ندیده باشیم ولی در فضای فرهنگی شهری دچار آسیب جدی شدیم؛ چون شرایط تولید نمایش وجود نداشت. بنابراین گروه‌هایی که در این شرایط کاری را تولید کرده‌اند، ایثار فرهنگی کرده‌اند. طبیعتا برای ما سلامتی هنرمندان در درجه اول اهمیت قرار دارد و منتظر هستم تا به شرایط پایدار برسیم و بعد شاهد فعالیت گروه‌ها با خواست قلبی خودشان باشیم.

یاراحمدی در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه در این دوره، کارگردان‌ها تا چه میزان در تولید آثار خود به اقلیم جنوب و زیست مردمان این منطقه نظر داشته‌اند، بیان کرد: نقطه قوت جشنواره سی و سوم تئاتر استان بوشهر همین توجه به جغرافیا و زیست مردمان جنوب بود. به‌عبارتی، نویسندگان بر اساس اقلیم خودشان آثاری را خلق کرده که در کارگردانی این آثار مسائل و مشکلات به شکل پررنگی پرداخته شده‌اند. به‌جرات می‌توانم بگویم که شاخصه ویژه این دوره از جشنواره توجه آثار تولیدی به فرهنگ، اقلیم و زیست بومی بود.

مسوول انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر در خصوص منابع مالی این جشنواره توضیح داد: مسائل و مصائب مالی همیشه یکی از دغدغه‌ها و مشکلات ما بوده، هست و به گمانم خواهد بود. این جشنواره هم با کمترین جریان مالی برگزار شده است. تئاتر هنر مظلومی است و متاسفانه همیشه حمایت‌ها از تولیداتمان عقب‌تر بوده است.

یاراحمدی با بیان اینکه امیدوارم شرایط پایداری در تئاتر کشور و استان ایجاد شود و گروه‌های تئاتری به صورت حسی و اجتماعی این شرایط پایدار را با اطمینان درک کنند، افزود: در این شرایط است که گروه‌های نمایشی با خیال آسوده دست به تولید اثر می‌زنند و این تولیدات به فضاهای اجرایی کشیده می‌شوند و دوباره تماشاگران تئاتر به سالن‌ها بازمی‌گردند. البته در کنار این تولیدات، برنامه‌های آموزشی مفصلی هم داریم که امیدواریم در سراسر استان اجرا کنیم تا جنبه آموزشی این هنر را در استان رونق بدهیم. الان منتظر پایداری شرایط هستیم تا اقدام کنیم.

مسوول هنرهای نمایشی استان بوشهر در پایان یادآور شد: تئاتر به راه خود ادامه می‌دهد. در همه دوران به همین شکل بوده است؛ چون وابسته به آدم‌ها نیست و خود رورگارش را با همه فراز و نشیب‌ها طی کرده و مسیرش را ادامه می‌دهد. از این دوران سخت هم گذر می‌کند و به شرایط مطلوبی می‌رسد. امیدوارم درخشان‌ترین دوران این هنر را در دوره پساکرونا تجربه کنیم و ببینیم که تئاتر خیلی زود به مسیر اصلی خود بازمی‌گردد.

یادآور می‌شود، سی و سومین جشنواره تئاتر استانی بوشهر به‌صورت غیر متمرکز و در پنج شهر استان به مدت سه روز از 26 تا 28 آبان‌ماه 1400 برگزار شد. آیین پایاني اين رويداد، امروز (شنبه 29 آبان‌ماه) با معرفی برترین‌های دوره در تالار لیان بوشهر برگزار می‌شود.