داود علیزاده
یک دهه پیش تالاب پریشان یکی از دریاچه‌های مهم کشور به‌شمار می‌رفت و با مساحت تقریبی 4200 هکتار و در حوضه آبخیزی به مساحت 29000 هکتار، از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین تالاب آب شیرین ایران یاد می‌شد؛ اما خشک‌سالی، حفرچاه‌های غیرمجاز و مدیریت غیرمنطقی و اشتباه در خصوص راه‌کارهای حفظ این سرمایه زیست‌محیطی درنهایت آن را به خشکی رساند و امیدی به احیای آن نیست.
این تالاب یکی از نمونه‌هایی است که نشان می‌دهد هر سرمایه زیست‌محیطی، اگر بزرگ‌ترین تالاب آب شیرین کشور هم باشد در صورت غفلت مبدل به زمینی لم‌یزرع خواهد شد. سرنوشت شوم پریشان سمن‌های محیط زیستی بوشهر را ترغیب کرده است تا با برگزاری نشستی و تبادل تجربه‌های سمن‌های حوزه پریشان نسبت به تکرار اشتباهات درباره تالاب حله جلوگیری شود.
صبح روز سه‌شنبه نشست هم‌فکری و تبادل تجربیات سمن‌های محیط زیستی در خصوص تالاب‌های حله و پریشان در منطقه حفاظت‌شده حله استان بوشهر برگزار شد.
در این نشست به همت سازمان‌های مردم‌نهاد حیات سبز لیان بوشهر و میراث پریشان کازرون با همکاری اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان بوشهر با سمن‌های محیط‌زیست، جوامع محلی، ذی‌نفعان و متولیان محلی حضور یافتند.
معاون پایش و نظارت بر محیط‌زیست طبیعی استان بوشهر در خصوص اهداف این نشست گفت: این گفتگوی دو جانبه با هدف تبادل تجربیات مردمی در حفاظت از تالاب، در محل پاسگاه محیط‌بانی تالاب حله در شهرستان بوشهر برگزار شد.
غلامرضا فقیه با اشاره به اهمیت کارکرد تالاب‌ها گفت: مدیریت منابع آب مهم‌ترین راه‌حل برون‌رفت از مشکلات تالاب حله است. تامین حقآبه قانونی تالاب، اصلاح الگوی کشت، فرهنگ‌سازی در حوزه کارکردهای تالاب و کمک به معیشت مردم از برنامه‌هایی است که محیط‌زیست استان از طریق مجاری و متولیان قانونی در حال پیگیری هست.
رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان بوشهر در خصوص فعالیت‌های صورت گرفته در این زمینه گفت: با تلاش مجموعه محیط‌زیست در شهرستان بوشهر دبیرخانه مدیریت زیست‌محیطی تالاب حله در فرمانداری شهرستان آغاز به کار کرده است.
به گفته صادق پورسالم این کارگروه‌های وابسته شهرستانی و محلی برای برون رفت از بحران تالاب تشکیل‌شده است.
مدیر انجمن حیات سبز لیان در خصوص برگزاری این نشست گفت: در کارگاه گفتگوی بین تالابی با انجمن میراث پریشان شهرستان کازرون استان فارس و انجمن حیات سبز استان بوشهر با همکاری محیط‌زیست شهرستان بوشهر که در رابطه با مساله و مشکلات تالاب گفت‌وگویی انجام پذیرفت و تجربیات هر دو طرف با حضور جوامع محلی ردوبدل شد.
به گفته رضا پرتوی سنگی امیدواریم این گفت‌وگوها در دامنه‌ای وسیع‌تر در منطقه ادامه پیدا کند.
مدیر انجمن میراث پریشان با بیان اینکه ما اشتباهات همدیگر را تکرار نکنیم تصریح کرد: گفت‌وگو بین کنشگران و حوزه‌های تالاب باعث اشتراک گذاشتن تجارب موفق و تجارب شکست‌خورده، شده و این باعث می‌شود که ما اشتباهات همدیگر را تکرار نکنیم.
به گفته محمدجواد سیاح پور باید از تجارب همدیگر استفاده کرده و راه‌ها و افق‌های جدید را بازکنیم. نیاز است گفت‌وگوها در سطح کلان‌تر از شهرستان و بخش و در سطح حوزه آبریز انجام شود که ما بتوانیم یک حوضه آبریز را با موفقیت و به نفع تمامی ذی‌نفعان مدیریت کنیم.
در این گفتگو مردم و جوامع محلی نیز به بیان دیدگاه‌های خود پیرامون موضوع پرداختند. در پایان برنامه، شرکت‌کنندگان از تالاب بازدید کردند.
در همین زمینه مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر بر پیوست حقابه زیست‌محیطی تالاب حله تاکید کرد.
فرهاد قلی نژاد با اشاره به بازگشایی دبیرخانه حفاظت از تالاب حله گفت: طرح مدیریت جامع زیست‌محیطی تالاب حله در شورای برنامه‌ریزی استان بوشهر مصوب شده که این مهم دستاوردی مهم برای حفاظت از این تالاب است.
به گفته وی رویکرد این طرح استفاده پایدار از تالاب حله برای جوامع محلی و برنامه‌ریزی برای معیشت پایدار مردم بومی است که همه مفاد آن تدوین و منتشرشده است.
قلی نژاد با بیان اینکه علاوه بر این موضوع مهم دیگر حقابه زیست‌محیطی تالاب حله است که تلاش می‌شود در این برنامه به‌صورت درخوری به آن پرداخته شود. تاکید کرد: خطر خشک شدن این تالاب، تبدیل آن به یکی از کانون‌های ریزگرد و گردوغبار در شهرستان بوشهر خواهد بود.
منطقه حفاظت شده حله به وسعت ۴۴ هزار و ۷۸۳ هکتار، در ساحل خلیج‌فارس و به فاصله ۱۰ کیلومتری شمال شرقی بندر بوشهر قرار دارد. گیاهان تالابی شامل نخل مرداب، نی بزواش، پیازین و لوئی و گیاهان خشکی زی مانند گیاهان گز و کهوردر این منطقه دیده می‌شوند.
پستانداران این منطقه گرگ، شغال، روباه معمولی، خرگوش و گربه وحشی، پرندگان آن درنا، فلامینگو، اگرت، اردک مرمری، اردک سفید، غاز خاکستری، انواع سلیم و سایر پرندگان آبزی و کنار آبزی و انواع بازهای شکاری است.
یادآوری می‌شود که دریاچه پریشان، در دل رشته‌کوه‌های زاگرس و در استان فارس، با مساحت تقریبی 4200 هکتار و در حوضه آبخیزی به مساحت 29000 هکتار واقع شده بود. این تالاب در منطقه حفاظت‌شده دشت ارژن - پریشان قرار دارد و به‌عنوان تالاب بین‌المللی سایت رامسر و ذخیره‌گاه زیست‌کره یونسکو نیز به ثبت رسیده است؛ اما این تالاب از سال ۱۳۸۷ خشک‌شد. خشک‌سالی اگرچه در روند خشکی تالاب پریشان سهم چشمگیری داشت با این وجود عوامل دیگر نیز بودند که در این مشکل نقش‌آفرینی داشتند. یکی از این عوامل چاه‌های اطراف دریاچه بود که باعث می‌شد سفره‌های آب زیرزمینی منطقه روز به‌روز افت کند.
طی چند مدت اخیر کارشناسان و دوستداران محیط‌زیست نسبت به وضعیت دریاچه پریشان اظهار نگرانی کرده‌اند که در صورت ادامه این روند دریاچه با یک بحران زیست‌محیطی روبه رو خواهد شد. سرنوشت شوم دریاچه پریشان می‌تواند برای هر تالاب دیگری در صورت رعایت نکردن اصول محیط زیستی رخ دهد و یکی دیگر از سرمایه‌های طبیعی را به نابودی بکشاند.
