حسین قاسمی

موضوع استفاده از سموم در حوزه کشاورزی ایران در طول هفته‌های گذشته بسیار خبرساز شده است. این خبرها وقتی بیشتر شد که برخی از محصولات کشاورزی ایران از تعدادی از کشورهای همسایه برگشت خورده است.

پس از شروع این ماجراها بود که یک عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در سخنانی در مورد برگشت‌خوردن محصولات از برخی از کشورها گفت: کشاورزان به بازارهای جهانی آشنا نیستند و این ناآگاهی باعث می‌شود که مثلا کالاهای ما از سوی روسیه برگشت بخورد. می‌توان، گفت که برای کشت بعضی محصولات از سموم کشاورزی متفاوتی استفاده می‌کنیم تا آفات را دفع کنیم و این مساله مورد قبول بعضی کشورها مثل هند یا روسیه نبود.

علی‌اکبر علیزاده در این مورد توضیح داده بود که وزارت جهاد کشاورزی باید هرچه سریع‌تر کشاورزان و رایزن‌های این حوزه را به‌روز کند. کشاورزان قصد سوئی ندارند. می‌توان، گفت شرایط تغییر کرده است. تفاوت سموم جدید با سم‌های قدیمی شبیه تفاوت بنزین یورو چهار با بنزین‌های قبلی است. نمی‌توان، گفت بنزین نوع قبلی مشکل داشته است بلکه شرایط جدیدی پیش‌ آمده و استاندارها تغییر کرده است. سازمان حفظ نباتات کشورهای مختلف دنیا با هم متفاوت هستند.

با این حال به‌نظر نمی‌رسد که داستان به همین‌جا ختم شود. چراکه داستان کمی بیش از این موارد، پیچیده است و موضوع به شکل دیگری است. یکی دیگر از نمایندگان مجلس در گفت‌وگویی با خبرگزاری خانه ملت با اشاره به اینکه دلیل جلوگیری از صادرات محصولات ایرانی نبود برنامه‌ریزی و نظارت دقیق بر روی تولید محصولات کشاورزی سالم و استاندارد طی سال‌های گذشته است، گفته بود: کم‌کاری برخی از مسوولان وزارت جهاد کشاورزی، فضای فعلی را برای صادرات محصولات کشاورزی رقم زده است.

محسن علیزاده در ادامه با بیان اینکه یکی از وظایف اصلی سازمان حفظ نباتات در زیر مجموعه وزارت جهاد کشاورزی، برنامه‌ریزی برای تولید محصولات سالم است که متاسفانه در سال‌های گذشته نتوانسته‌اند به این موضوع مهم بپردازند، گفت: بر اساس بررسی‌های اولیه در سازمان حفظ نباتات مافیایی بین مدیران و کارشناسان برای واردات سموم آماده مصرف و مواد اولیه تولید سموم غیر استاندارد تشکیل شده است!

علیزاده با تاکید بر اینکه بالغ بر هزار میلیارد تومان سود به جیب مافیای سموم رفته و این سود هنگفت اجازه شکستن انحصارها را نمی‎‌دهد تا سایر واردکنندگان اقدام به واردات و تولید سموم استاندارد کنند، افزود: از وزیر جهاد کشاورزی انتظار داشتیم با شکستن انحصارها و ویژه‌خواری‌ها کمک کند تا فضای واردات سموم کشاورزی باز شود.

مصرف سموم در کشور ما کم است

با این حال به‌نظر می‌رسد میان آمارهای واقعی و آنچه در جهان پیرامونی در حال منتشر شدن است تفاوت بسیاری وجود دارد. رئیس سازمان حفظ نباتات کشور که در طول این هفته‌ها متهم اصلی استفاده غیرکارشناسی از سموم در محصولات کشاورزی است، در گفت‌وگویی مشروع مدعی شده بود که کشاورزان ایرانی یک‌چهارم کشاورزان جهان از این سم‌ها در محصولات خود بهره می‌گیرند.

وی در این زمینه توضیح داد که در ایران میانگین مصرف سم در هر هکتار ۴۰۰ گرم است در حالی که میانگین مصرف سم جهان 7/1 کیلوگرم است، به عبارت دیگر مصرف سموم در محصولات کشاورزی ایران یک‌چهارم میانگین جهانی است.

شاهپور علائی‌مقدم در گفت‌وگویی درباره برگشت محصولات کشاورزی از روسیه و برخی کشورهای دیگر افزود: ظرف مدت ۱۰ روز این سامانه طراحی شد و در یک تا دو روز آینده با راه‌اندازی آن تمامی تولیدکنندگان و صادرکنندگان باید اطلاعات محصول صادراتی و مشخصات فنی را اعلام کنند. هر کشور دارای یک استاندارد بین‌المللی تحت عنوان MRL است، بر اساس کنوانسیون بین‌المللی حفظ نباتات که ایران نیز عضو همین کنوانسیون است و بر اساس معاهدات بین‌المللی، کشورها ملزم به رعایت باقی‌مانده سموم در بافت‌های گیاهی هستند.

به گفته وی، اینکه ما برگشت محصول از کشورهای مقصد را داشتیم، به‌واسطه سموم بیش از حد نبوده است، زیرا هر کشور MRL مخصوص خود را دارد و ما هیچ‌گونه گزارش، آنالیز و نامه‌ای مبنی بر این موضوع که محصولات ما بیش از اندازه استاندارد سم داشته، نداشته‌ایم. علت برگشت برخی محصولات این بود که مقررات و پروتکل‌های کشورهای مقصد عوض شده، یعنی به‌جای اینکه کشور مقصد محصولات را بررسی کنند و گواهی بهداشتی و سلامت بدهند، می‌خواهند بدانند محصول در کدام مزرعه تولید می‌شود و چه عملیات داشتی روی محصول اتفاق می‌افتد، از جمله یادداشت برداری برای اینکه چه میزان سم و آفتکش زده می‌شود و چه میزان تغذیه گیاهی انجام می‌شود؟

وی خاطرنشان کرد: با تغییر این پروتکل‌ها که بر اساس استاندارد کنوانسیون بین‌المللی حفظ نباتات است، در واقع به‌جای پایش و رصد محصول، کشورها تلاش دارند بسترهای تولید، فرآوری و بخش بسته‌بندی و صادرات را رصد کنند که طرف روسی اعلام کرد تا ما ندانیم که ردیابی این محصولات از کدام مزرعه و گلخانه است، اجازه ورود محصول به روسیه را نمی‌دهیم. این اقدام نیازمند وجود سامانه‌ای برای ردیابی محصول تولیدکنندگان و صادرکنندگان است که به‌تازگی بسترهای لازم برای این کار فراهم شده و از این پس همه بهره‌برداران، تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشور تحت سامانه‌ای، شناسه‌دار می‌شوند.

علایی‌مقدم در ادامه با تاکید بر این مساله که روسیه بعد از برگشت محصول فلفل دلمه‌ای به ایران، به‌دلیل ناشناس بودن چهار سمی که استفاده شده بود در نامه‌ای اعلام کرد که به‌دلیل انطباق نداشتن سموم مصرفی در این محصولات با سموم مصرفی روسیه این محصولات قابل تایید نیست و بعد صادرات این محصول را متوقف کردند، تصریح کرد: زمانی که به ما نامه زدند و اعلام کردند منشا تولیدات این محصولات را در سامانه اعلام کنید ما در ایران سامانه‌ای برای بهره‌برداران نداشتیم و صادرکنندگان ما نیز از مزارع مختلف محصول را خریداری و در سردخانه‌های مخصوص سورت و بسته‌بندی و لیبل‌زنی می‌کنند.

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور در حالی این مطالب را می‌گوید که محسن علیزاده در مورد چگونگی ورود سموم کشاورزی به کشور نیز شاکی است، چراکه وی با بیان اینکه متاسفانه طی سال‌های گذشته در سازمان حفظ نباتات سوداگری شکل گرفته است، گفت: سازمان حفظ نباتات تلاش کرده است فضا را برای عده‌ای خاص به منظور واردات سموم غیر استاندارد به کشور فراهم کند، بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد عده‌ای از مدیران سابق و فعلی این سازمان از این اقدامات منتفع می‌شوند.