داود علیزاده
در سال ۱۳۷۴، بحران آلودگی هوا در کلانشهرها موجب شد تا مسوولان
ستاد اجرایی کاهش آلودگی هوا بهمنظور ایجاد حساسیت در مورد آثار زیانبار آلودگی هوا بین اقشار مختلف جامعه،
روز ۲۹ دیماه را بهعنوان «روز ملی هوا پاک» نامگذاری کنند. استان بوشهر از لحاظ
آلودگیهای زیستمحیطی و حتی آلودگی هوا یکی از متنوعترین استانهای کشور به شمار
میآید. مردمان استانی که لقب پایتخت انرژی کشور را یدک میکشد با آلودگیهای صنایع
پتروشیمی، نیروگاهها و صنایع نفتی، کارخانه سیمان و دهها کارخانه گچ، معدن شن،
زبالهسوزی و... بسیاری از روزهای سال را با تنگی نفس سر میکنند. با این حال در
رسانه ملی و خبرها هرگاه از آلودگی هوا سخنی به میان میآید؛ آسمان خاکستری تهران
و دیگر کلانشهرها نشانه آلودگی هواست و کسی به فکر جنوب نبوده و نیست حتی در
روزهایی که ریزگردها آسمانش را سرخ میکردند.
این استان در ماههای گذشته شاهد موارد مشابهی از آلودگی مفرط هوا
بوده است. برای مثال در مهرماه به دلیل نقص فنی فیلتراسیون کارخانه سیمان دشتستان برای
چندین روز نفس مردمان این منطقه را گرفت. در هفتههای گذشته نیز شکستگی سقف یکی از
مخازن (A) میعانات
گازی، در کنار شهر عسلویه، باعث انتشار بوی بد و آلودگی هوا در این منطقه شد و این
موارد مضاف بر آلودگی مرسوم ناشی از صنایع در این مناطق است.
تحقیقات نشان داده که آلودگیهای شیمیایی و بهویژه ذرات معلق در
احتمال ابتلا به تنگی نفس، سردردهای میگرنی، کمهوشی کودکان، سقطجنین مادران
باردار، ابتلا به بیماریهای پوستی، برونشیت مزمن و سرطان، مشکل غلظت خون، افزایش
افسردگی، خشم و عصبانیت و ظهور نشانههای بیماری اوتیسم در کودکان، مؤثر بوده است.
در این زمینه نیز چندین
تحقیق مجزا صورت گرفته است که نتایج آن نشان میدهد در مناطقی همچون عسلویه بیماریهای
حساسیتی همچون آسم افزایش داشته است. به نقل از مسوول دبیرخانه پایش آلودگی صنایع
نفت، گاز و انرژی و اثرات آن بر سلامت در گفتوگو با بررسی بیماریهای آسم و آلرژی
در عسلویه نشاندهنده شیوع فوقالعاده بالای بیماریهای آسم و به تبع آن بیماریهای
حساسیتی دیگر در عسلویه در مقایسه با شهرهای دیگر بوده و این میزان در مقایسه با
مناطق دیگر دارای آلودگی چون اهواز بسیار بیشتر است، بهگونهای که در جدول مقایسهای
میزان شیوع این بیماریها در عسلویه ۱۵ و در اهواز ۹ درصد بوده است.
دکتر شکرالله فرخی با اشاره به مطالعهای دیگر افزوده است: در یک
مطالعه دیگر که بر روی برخی از آبزیان دریایی مانند صدفها، دیواره و لایه محافظتی
صدفها انجامشده، در مقایسه با گروه شاهد، مشاهده شد که غلظت فلزات سنگین بهشدت
در پوسته صدفها رسوبکرده که این نشان میدهد که در سایر آبزیان هم قطعا وجود
دارد.
به گفته وی این گروه در یک مطالعهی دیگر بر روی درختان منطقهی نخل
تقی و عسلویه و مناطق روستایی و شهری، باز هم غلظت فلزات سنگین را این بار در برگ
درختان و درختان مشاهده کردند؛ میزان غلظت این فلزات بهشدت بالا بوده است. هرکدام
از این فلزات مثل سرب، کادمیم، قلع و آرسنیک دارای اثرات سمی بر روی سلامت انسان
هستند و مقدار این فلزات سمی در هوا بهقدری زیاد است که علاوه بر رسوب در خاک و ریشه
درخت، در برگ درختان نیز رسوبکرده است.
از سال 1396 قانون «هوای پاک» در ۳۴ ماده تصویب شد تا وضعیت بحرانی
آلودگی هوا در مناطق مختلف کشور بهبود یابد. بااینحال پس از گذشت چهار سال همچنان
وضع از گذشته بهبود چندانی پیدا نکرده است و این سوال مطرح میشود که چرا قانون
«هوای پاک» در عمل منجر به تغییرات نشد.
در همین زمینه یک کارشناس آلودگی به مناسبت روز ملی هوای پاک (۲۹ دیماه)
گفت: در نگارش قانون «هوای پاک» اصلا به ظرفیتهای کشور توجهی نکردیم و دست بالا
به این قضیه نگاه کردیم.
به نقل از ایسنا، یوسف رشیدی، درباره مطلوب اجرا نشدن «قانون هوای
پاک» - که در سال ۹۶ در ۳۴ ماده تصویب شد- افزود: از کسانی که این قانون را تصویب
کردند باید پرسید که چرا با توجه به وضعیت واقعی کشور قانونی نوشتند که برای اجرا
کردن آن توانایی کافی ندارند؟
به گفته وی ما در نوشتن قانون «هوای پاک» اصلا به ظرفیتهای کشور
توجهی نکردیم و دست بالا به این قضیه نگاه کردیم اما مسئله دیگر این است که چرا محیطزیست
جزو اولویتهای دستگاههای اجرایی نبوده است تا این قانون اجرایی شود؟
رشیدی ضمن بیان اینکه برای داشتن هوای پاک صرفا اجرای قانون هوای پاک
کافی نیست، تاکید کرد: خیلی موارد دیگر باید اجرا شود تا آلودگی هوا کنترل شود.
قانون هوای پاک فقط به مسائل فنی اشاره میکند، درصورتیکه در بحث آلودگی هوا
استقرار دولت الکترونیک، کاهش تقاضای سفر و دورکاری هم دارای اهمیت بالایی است.
اگر این کارها را انجام ندهیم، مسائل فنی موجود در قانون هوای پاک بیاهمیت میشود.
وی ادامه داد: نکته بعدی ذکرشده در قانون هوای پاک توسعه گسترده و
مناسب حملونقل عمومی مثل مترو و اتوبوس است که تردد شهروندان با خودروهای شخصی را
به تردد با وسایل حملونقل عمومی تغییر دهیم تا میزان مصرف سوخت و آلودگی هوا کاهش
یابد اما این بخش از قانون نیز بهدرستی اجرانشده است.
معاون اسبق سازمان حفاظت محیطزیست با بیان اینکه محیطزیست در کشور
در اولویت قرار ندارد تصریح کرد علاوه بر آن شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه و تحریمها
هم در اجرا نشدن قانون هوای پاک موثر هستند. مورد بعدی که بعد از اجرای قانون هوای
پاک اهمیت دارد، بحث تمرکز بر صرفهجویی در مصرف انرژی و کاهش شدت انرژی است و در
این زمینه نیز خیلی جای کارداریم.
به گفته وی چه در زمینه سوخت خانگی و چه در زمینه خودروها و تاسیسات
نیازمند بهینهسازی و مصرف درست انرژی هستیم. این موارد باید مکملهای قانون هوای
پاک باشند تا به نتیجه مطلوب برسیم. بدون استاندارد کردن خودرو و سوخت، معاینه فنی،
کاهش تقاضای سفر و مصرف انرژی و استقرار دولت الکترونیک نمیتوانیم آلودگی هوا را
کاهش دهیم.
رشیدی درباره الزام رعایت قانون هوای پاک توسط دستگاههای مکلف گفت:
ضرورت عمل به این قانون سلیقهای نیست. وقتی یک قانونی تصویب میشود باید تمامی
دستگاههای متولی آن را اجرا کنند و اگر هم نمیتوانند اجرا کنند باید در آن قانون
اصلاحات انجام شود ولی اینکه قانونی تصویب شود و اجرا نشود، وجهه بسیار نامناسبی
دارد.
وی درباره جمعآوری خودروهای فرسوده افزود: وقتی خودرویی فرسوده میشود
هم بحث ایمنی وجود دارد و هم بحث آلودگی هوا. میزان انتشار آلودگی خودروهای فرسوده
بسیار زیاد است و کاتالیست و قطعات کنترل آلودگی آنها فرسوده میشود بنابراین
موضوع جمعآوری خودروهای فرسوده بسیار اهمیت دارد.
این کارشناس آلودگی هوا با بیان اینکه نحوه اجرای موارد ذکر شده در
قانون هوای پاک مشکل دارد، گفت: در قانون هوای پاک نوشته است که تمام دستگاههای
حقیقی و حقوقی مکلف هستند که وسیله نقلیه فرسوده را از رده خارج کنند؛ اما اگر
خودروهای فرسوده را از رده خارج نکردند، تکلیف چیست؟
به گفته وی در تمام دنیا قانونگذاری به این صورت است که ابتدا موضوع
را بهصورت آزمایشی اجرا میکنند و پس از احصای نقاط قوت و ضعف آن و رفع کاستیها
آن مورد را بهعنوان قانون تصویب میکنند اما ما اول قانون را مصوب میکنیم و بعد
آن را اجرا میکنیم و پس از مواجهه با مشکلاتی، آن را اجرا نمیکنیم.