داود علیزاده

اهدای عضو اوج بخشش یک انسان است، انسانی که در سخت‌ترین لحظه زندگی خود تصمیم می‌گیرد اعضای بدن یکی از عزیزانش را که دچار مرگ مغزی شده ببخشد؛ روز ملی اهدای عضو در تقویم ایرانیان را می‌توان جشن «باز تولد همگانی» جمعی از متعالی‌ترین انسان‌ها در مقیاس ایثار و جاودانگی نامید.

۲۵ تا ۳۱ اردیبهشت به‌عنوان هفته «ایران دیار نفس» نام‌گذاری شده و روز 31 اردیبهشت به‌عنوان «روز پیوند اعضا» ثبت‌شده است. این روز با سالروز فتوای تاریخی امام خمینی (ره) مبنی بر جایز بودن اهدای عضو مصادف است.

از نظر آمار کلی ایران در آسیا رتبه اول اهدای عضو از موارد مرگ مغزی را دارد، با این وجود به نقل از روابط عمومی انجمن اهدای عضو ایرانیان و به گفته دکتر کتایون نجفی زاده ن مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان هر دو تا سه ساعت یک بیمار در انتظار عضو پیوند جان می‌دهد و این در حالی است که سالانه شش هزار عضو قابل‌اهدا زیرخاک می‌رود و ما شاهد مرگ سه هزار نفر از هم‌وطنان در صف پیوند عضو هستیم.

این آمار کشوری است، آمار دقیق و شفافی از نیازمندان به عضو در کشور به‌صورت مجزا و استانی وجود ندارد؛ اما بر اساس اعلام مسوول مرکز فراهم آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر حداقل در زمینه پیوند کلیه، حدود 500 نفر متقاضی در این استان وجود دارد. اعضای موردنیاز باید از طریق اهدای عضو زنده و برداشت از بدن موارد مرگ مغزی انجام گیرد که فراهم‌آوری عضو در هر دو حالت بسیار مشکل است.

در همین زمینه بامداد جنوب با علیرضا باقری، مسوول مرکز فراهم آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر گفت‌وگویی صورت داده که در ادامه می‌خوانید.

در سال جاری چه تعداد ایثار ماندگار در استان بوشهر انجام‌گرفته است؟

در سال 1401 سه مورد برداشت عضو در استان بوشهر انجام‌شده است که جدیدترین مورد آن اهدای اعضای پیکر مهران فرگت پدر ۵۷ ساله مرگ مغزی ساکن بوشهر به بیماران نیازمند بود که با رضایت خانواده نوع‌دوست و ایثارگر این پدر ۵۷ ساله اعضای عزیزشان نجات‌بخش بیمار نیازمند به عضو شد.

این عمل برداشت در شهر بوشهر انجام گرفت؟

این جان‌بخش عزیز که به دنبال سکته مغزی در بیمارستان قائم (عج) بوشهر بستری بود، سپس به دلیل مرگ مغزی به بیمارستان سلمان فارسی منتقل شد و با تایید تیم فراهم آوری اعضای پیوندی و پزشکان تاییدکننده دانشگاه اهدا عضو شد.

با توجه به اینکه در بوشهر عمل پیوند انجام نمی‌گیرد، اعضای برداشت‌شده به کجا ارسال شد؟

ارگان کبد این جان‌بخش جهت پیوند به نیازمندان به عضو توسط دکتر ملک جراح لبنانی به همراه دکتر پاسالار و دکتر مهرآوران برداشت و به بیمارستان ابوعلی سینا شیراز فرستاده شد.

در کل برخورد خانواده‌ها در استان بوشهر با مساله اهدای عضو چگونه است؟

در حال حاضر با توجه به اقدامات فرهنگی که شده همه مردم با کلمه اهدای عضو و مرگ مغزی آشنایی نسبی دارند و جالب اینکه این کار را بسیار مقدس و زیبا می‌دانند؛ ولی متاسفانه وقتی دارای موارد مرگ مغزی هستیم و خانواده در معرض امتحان سخت خدا قرار می‌گیرد خانواده به خاطر امید داشتن، به خاطر مقصر بودن، به خاطر عذاب وجدان و شوکه شدن و نمی‌توانند تصمیمی برای اهدای عضو بگیرند.

چه اقدامات فرهنگی در این زمینه انجام‌شده و نیازمند چه اقدامات دیگری در این خصوص هستیم؟

اقدامات فرهنگی که انجام دادیم تاسیس انجمن اهدا عضو بود که این انجمن اقدام به صدور کارت اهدا عضو برای هم استانی‌ها را انجام می‌دهد. سخنرانی در ادارات و نهادهای مختلف و در کلاس‌های مختلف درسی در خصوص مرگ مغزی تفاوت آن با کما و اهمیت اهدا عضو از دیگر کارهایی که در واقع انجام‌شده است.

همچنین نصب بنر در ورودی میدان‌ها و شهرها و حتی نام‌گذاری بعضی از میدان‌ها در بعضی از شهرها مثل جم، صحبت در شورای اداری شهرستان‌ها در فرمانداری، اختصاص جایگاه مناسب برای دفن افراد مرگ مغزی به نام قطعه نام‌آوران از دیگر کارهایی بود که در انجام شد؛ البته حضور در برنامه‌های زنده تلویزیونی، شرکت در مراسم سوگواری این عزیزان که البته در ایام کرونا کم‌رنگ شد نیز می‌تواند به ترویج فرهنگ اهدای عضو کمک کند.

آیا در همه مناطق استان امکانات و تجهیزات برداشت عضو وجود دارد؟

امکان برداشت عضو در همه بیمارستان‌های استان بوشهر وجود ندارد. بعد مسافت با مراکز پیوند در استان‌های هم‌جوار مثل فارس، نبود تجهیزات لازم برای برداشت اعضا و مهم‌ترین مورد نگهداری موارد مرگ مغزی است که امری بسیار تخصصی است و نیازمند کادر تخصصی و تجهیزات برای نگهداری که ممکن است در آن مرکز خاص وجود نداشته باشد. البته یادآوری کنم که در تمام کشور هم وضعیت همین‌گونه است و همه مراکز قادر به برداشت عضو نیستند.

علوم پزشکی بوشهر تصمیمی برای احداث مرکزی پیوند اعضا در این استان داشته است؟

یکی از آرزوهای قلبی ما انجام پیوند کلیه در بیمارستان‌های بوشهر است و پتانسیل انجام آن در استان بوشهر وجود دارد. البته به دو دلیل این مساله تا الان انجام نگرفته است. یکی نبود تعداد کافی پرستار آموزش‌دیده در زمینه جراحی پیوند اعضا و دیگر نیاز به حضور تمام‌وقت یک جراح پیوند در استان است. برای همین تاکنون این عمل در استان محقق نشده است.

اعضای برداشت‌شده برای افراد بومی استان استفاده می‌شود یا به‌صورت کشوری اختصاص می‌یابد؟

این پروسه به‌صورت ساختارمند است و با توجه به لیستی که وجود دارد و کمیته‌هایی که تشکیل می‌شود. افراد در نوبت اهدای عضو قرار می‌گیرد و البته مسائل دیگری مثل سن و اورژانسی بودن و کمیسیون‌های پزشکی نیز در این مساله تاثیرگذار است و در نهایت افراد برای دریافت عضو فراخوان می‌شوند بنابراین اعضای برداشته‌شده ممکن است که بعضی از آن به هم استانی‌ها برسد، همان‌طور که مواردی داشتیم اهدای عضو از هم استانی به هم استانی رسیده است و مثلا داشته‌ایم که مرگ مغزی در شیراز رخ‌داده و همه اعضا به استان بوشهر رسیده است و یا برعکس این قضیه عضو اهدایی از استان بوشهر به دیگر استان‌ها رسیده است.

آماری از افرادی که در حال حاضر در استان نیازمند پیوند عضو هستند در اختیاردارید؟

به دلیل اینکه در استان عمل پیوند انجام نمی‌گیرد بنابراین خیلی از افراد به خاطر بیماری‌هایی که دارند خودشان به استان‌های دیگر مراجعه می‌کنند و برای پیوند و دریافت عضو در لیست انتظار استان‌های دیگر قرار می‌گیرند؛ مثلا کسی نیازمند ریه یا کبد است و در تهران یا ... ثبت‌نام می‌کند. بر همین اساس آمار به‌صورت شفاف نه در بوشهر؛ بلکه در دیگر استان‌ها هم نیز وجود ندارد. بااین‌وجود در مورد خصوص افراد نیازمند پیوند کلیه که اطلاع داریم در استان بوشهر چیزی حدود نزدیک به 500 نفر نیازمند دریافت کلیه هستند.

در خصوص کسانی که به کرونا مبتلا شدند، آیا این مساله می‌تواند منعی برای برداشت عضو باشد؟

ابتلا به کرونا در گذشته منعی برای برداشت عضو نیست به‌خصوص اینکه در حال حاضر تست pcr هم گرفته می‌شود و اگر منفی باشد منعی ندارد.

چندسالی است که کارت‌های اهدا عضو توزیع می‌شود و برخی ثبت‌نام می‌کنند. این کارت‌ها چه اندازه مجوز برداشت عضو پس از مرگ تاثیر دارد؟

کارت‌های اهدای عضو به‌منزله اهدای عضو نیست و به این معنی نیست که اگر کسی کارت اهدای عضو داشته باشد اگر مرگ مغزی شود حتما اهدای عضو می‌شود؛ بلکه رضایت والدین شرط اصلی است و علت اینکه کارت اهدای عضو گرفته می‌شود این است که یکی از مهم‌ترین مشکلات خانواده در آن لحظات این است که اگر عزیزشان در قید حیات بود چه تصمیمی می‌گرفت در آن مورد که این کارت نشانگر مکنون قلبی آن طرف در قید حیات است و کمک می‌کند به خانواده که در آن بحران بتوانند سریع تصمیم بگیرند.

سخن پایانی؟

مردم قدر سلامتی خود و فرزندانشان را بدانند و برای داشتن سلامتی برنامه‌ریزی کنند که شاهد اتفاق ناگوار چه مرگ مغزی شدن افراد و چه نیازمند به عضو شدن به‌خاطر رعایت نکردن تغذیه صحیح نباشیم.