راضیه علی زاده

پیش فعالی وضعیتی است که در تعدادی از بچه‌های پیش‌دبستانی و دوران ابتدایی وجود دارد. کنترل رفتار دانش‌آموز بیش‌فعال و جلب‌توجه آن‌ها کاری سخت و طاقت‌فرسا است. اغلب کودکان در این دوره‌ی سنی فعالیت و جنب‌وجوش بالایی دارند، اما بااین‌حال نمی‌توان به‌راحتی به هر کودک پرجنب‌وجوشی، برچسب بیش‌فعالی زد، این اختلال باید توسط متخصص و روانشناس تشخیص داده شود. مشاورین مدرسه باید در صورت مشاهده‌ی علائم و رفتارهای مشابه با این نوع اختلال فورا والدین آن‌ها مطلع کنند و برای داشتن رفتاری مناسب با این دانش‌آموزان در این مورد اطلاعات لازم را کسب کنند تا بتوانند تأثیرات مثبتی روی رفتار و عملکرد این افراد داشته باشند.

بیش‌فعالی در همه‌ی افراد به‌صورت یکسان و با علائم کاملاً مشابه خود را نشان نمی‌دهد. شاید برخی رفتارها در افراد بیش‌فعال یکی باشد ولی درجه و شدت آن‌ها متفاوت خواهد بود، پس بهتر است قبل از هر چیز علائم بیش‌فعالی را به‌طور کامل بشناسیم تا بتوانیم با این افراد ارتباط بهتری برقرار کنیم.

ویژگی بارز یک دانش‌آموز بیش‌فعال بی‌توجهی اوست. آن‌ها در مقابل گفته‌های معلمین و یا مشاورین و هر شخصی که سعی در آموزش مطلبی به او دارد، هیچ واکنشی مبنی بر اینکه در حال گوش دادن باشند از خود بروز نمی‌دهند دانش‌آموزان بیش‌فعال حواس‌پرت هستند و نمی‌تواند به انجام یک فعالیت خاص به‌صورت طولانی‌مدت متمرکز شوند اکثر کودکان حوصله‌ی انجام کارهای طولانی را ندارند و زود حوصله‌شان سر می‌رود اما کودکان بیش‌فعال بیشتر از کودکان عادی این مشکل را دارند تکالیف و وظایف درسی خود را به‌طور منظم انجام نمی‌دهند و معلمان و خانواده‌های آنان همیشه از این جهت شاکی هستند. یکی از نشانه‌های خطرناک این‌گونه افراد انجام حرکات و رفتارهای خطرناک تند و سریع و به‌قول‌معروف شلوغی بیش‌ازحد آن‌هاست که موجب نگرانی والدین و مربیان می‌شود و خطرات زیادی به همراه دارد اکثر این افراد در هنگام سخن گفتن با افراد دیگر سخنان آن‌ها را قطع می‌کنند و رفتارهای ناخودآگاه از خود بروز می‌دهند هنگام نشستن روی صندلی مدام در حال جنب‌وجوش هستند و نمی‌توانند ساکن و آرام نشسته و متمرکز شوند، رفتار افراد بیش‌فعال غیرقابل‌پیش‌بینی است و زود از کوره در می‌روند و عصبی می‌شوند.

این رفتار می‌تواند در روابط آن‌ها با همسالان خود در جامعه و مدرسه آن‌ها را دچار مشکلات جدی کند قبل از فکر کردن عمل می‌کنند و پیش از پایان یافتن سؤال جواب می‌دهند، از این نظر معلمین خود را دچار مشکل می‌کنند و نظم کلاس درس را برهم می‌زنند.

درمان سریع برای بیش‌فعالی وجود ندارد اما علائم آن قابل شناسایی و کنترل است. بیش‌فعالی عقب‌ماندگی ذهنی و یا مشکل روانی نیست بلکه این کودکان به دلایلی بیشتر از سایرین فعالیت می‌کنند، بسیار سریع‌الانتقال بوده و گیرایی بالایی نیز دارند

راهکارهای مفید برای رفتار با دانش‌آموز بیش‌فعال برای گرفتن نتایج مطلوب بهتر است با والدین دانش‌آموزان بیش‌فعال ارتباط داشته باشید سعی کنید در آموزش یا صحبت کردن با او به‌زور متوسل نشوید و اصرار و پافشاری بیش‌ازحد نکنید از وسایل کمک‌آموزشی مانند فیلم، نوارهای آموزشی، کارت‌های بازی و خلاقیت، فعالیت‌های گروهی و… برای مشتاق کردن دانش‌آموزان بیش‌فعال در یادگیری مطالب درسی استفاده کنید برای تشویق و بالا بردن انگیزه‌ی این کودکان از تشویق‌های کلامی و حتی جایزه‌های کوچک غافل نشوید. هنگام صحبت کردن با دانش‌آموزان بیش‌فعال تماس چشمی خود را قطع نکنید تا او تمرکز بیشتری روی گفته‌های شما داشته باشد. به او برنامه‌ریزی در کارها را یاد بدهید و کمک کنید تا برنامه‌ی روزانه‌ای برای کارهایش بنویسد اعتمادبه‌نفس او را افزایش داده و به شخصیت او احترام بگذارید از آن‌ها در حضور دیگران انتقاد نکنید زیرا عصبی و ناآرام‌تر می‌شوند.

برای گرفتن نتیجه بهتر، معلمین دانش‌آموزان بیش‌فعال را نیز با این مساله و نوع رفتار مناسب با این افراد آشنا کنید تا بهتر بتوانند با کنترل رفتارهای خود دانش‌آموزان را هدایت کنند.