بامداد جنوب: باوجود شروع بهرهبرداری از آبهای ژرف در کشور و عزم
مسوولان برای گسترش مطالعات و حفر چاههای بیشتر، این پروژه هنوز مخالفان و
موافقان بسیاری در کشور دارد.
آبهای ژرف شامل آبهای زیرزمینی
است که در عمق بیش از 1500 متری زمین قرار دارد، البته برخی کارشناسان آبهای پایینتر
از عمق 300 متری زمین را آب ژرف میدانند، چراکه بهسادگی قابلدستیابی نیست.
هرچند بخشی از این آبها، بهعنوان آبهای فسیلی چندین هزارساله و تجدید ناپذیر
شناخته میشود، اما تحقیقات علمی نشان میدهد حجم عظیمی از آبهای ژرف، قابلاستفاده
است.
منابع آب تجدیدپذیر منابعی
هستند که آب برداشتشده از آنها، طی یک یا چند سال توسط بارشها جایگزین میشوند
ولی منابع آب تجدیدناپذیر با روانآبهای ناشی از بارندگیها ارتباط ندارند، در
واقع زمان تغذیه مجدد آبخوانهای منابع آب تجدیدناپذیر، بسیار طولانی و بهنوعی غیرقابل
تخمین است و منظور از منابع آبهای ژرف تجدیدناپذیر، همان آبهای فسیلی است، آب فسیلی
به سفرههای قدیمی از آب گفته میشود که هزاران سال پیش و در شرایط اقلیمی خاص آن
زمانها زیر زمین ذخیرهشده است.
بر اساس مطالعات دانشمندان در
سطح جهانی چهار نوع آب ژرف در اعماق زمین وجود دارد که عبارتاند از: منابع آب ژرف
معدنی: این نوع آبها در اعماق زمین و در فعلوانفعالات شیمیایی مربوط به مواد آتشفشانی
شکلگرفتهاند، البته بخش زیادی از این منابع غیرقابل دسترسی هستند اما چیزی که
مشخص است میزان بالای املاح موجود در این منابع است، بنابراین نمیتوان از آنها
بهعنوان منبعی جهت استفاده بشر استفاده کرد.
منابع آب ژرف با ساختار نفتی: اصولا
در بیشتر سفرههای نفتی زیرزمین به میزان قابلتوجهی نیز آب وجود دارد، بهشکلی که
نفت در قسمت بالاتر و آب زیر آن قرار میگیرد. این منابع آبی نیز از کیفیت مناسبی
جهت بهرهبرداری برخوردار نیستند و در صورت برداشت نیازمند تأسیسات بسیار پیشرفته
برای بهبود کیفیت آن خواهند بود.
منابع آب ژرف آبرفتی: این منابع ازجمله منابع
ژرف آبی هستند که زیرزمین حرکت میکنند و در لایههای رسوبات آهکی زمین با ضخامت بیش
از 700 متر ذخیره شدهاند. این منابع تجدیدپذیر محسوب میشوند و بهعبارتی میتوانند
در چرخه هیدرولوژیکی آب شرکت داشته باشند اما مدت زمان کامل شدن یک چرخه از آنها
ممکن است بسیار طولانی باشد، میزان کیفیت آنها نیز بسته به نوع رسوبات آبخوان میتواند متفاوت باشد.
منابع آب ژرف گسلی: شکافهای
موجود در ساختار زمین یا بهعبارتی ساختارهای گسلی زمین بستر مناسبی برای ذخیره و
حتی حبس آب هستند، البته بسته به نوع ساختار زمینشناختی گسلها و با توجه به شیب
هیدرولیکی میتوانند حرکت کنند و حتی از دسترس خارج شوند. این منابع نیز جزو منابع
آب ژرف تجدیدپذیر محسوب میشوند و نسبت به سایر آبهای ژرف کیفیت مناسبتری دارند.
این آبها بهتازگی بهعنوان منابع آب جایگزین و حل بحران آبی آینده بهویژه در
کشور ما مورد مطالعه قرار گرفتهاند.
در ایران، طرح مطالعاتی منابع
آبهای ژرف در دو منطقه هزارمسجد خراسان و زابل سیستان و بلوچستان و با سرمایهگذاری
250 میلیون دلاری در حال انجام است. بحث آب ژرف در ایران، در پی کشف تصادفی آب در
عمق بیش از 500 متر، در حین حفاریهای شرکت ملی فولاد ایران مطرح شد. بر اساس تخمینها
1.5 تا 2 میلیارد مترمکعب آب ژرف تجدیدپذیر در کشور ایران وجود دارد.
موافقان این طرح معتقدند که برداشت
از این چاهها به محیط زیست آسیب نمیزند. چاههای آب ژرف عمق زیادی دارند و مثل
چاههای معمولی نیستند که اگر به تعداد زیاد حفر شوند، سطح آبهای زیرزمینی پایین
بیاید و زمین نشست داشته باشد.
بااینحال مخالفان معتقدند که استفاده
از آبهای ژرف بهدلیل اینکه سالها زیر اعماق زمین بودهاند و تعادل زمین را حفظ
کردهاند فوقالعاده خطرناک است و نباید بههیچعنوان برداشت شود. استفاده از آبهای
ژرف در محیطزیست ایران فاجعهای بهبار خواهد آورد که دیگر قابل جبران نخواهد بود.
وجود مواد رادیواکتیو و شوری آب
از مسائل دیگر اختلاف موافقان و مخالفان است. تحقیقاتی که وزارت نیرو انجام داده
است نشان میدهد که این آب هیچگونه مواد رادیواکتیوی ندارد اما مخالفان معتقدند آبهای
ژرف سیستان بهدلیل قرارگیری در لایههای زمین و داشتن منشأ مشترک با آبهای ژرف
پاکستان که از انرژی هستهای استفاده میکنند آلوده به مواد رادیواکتیو هستند.
موافقان و مخالفان استحصال ژرف
آب در ایران اختلافات دیگری مثل فرونشست زمین، منشا آب و... نیز مطرح میکنند.