بامدادجنوب- الهام بهروزی: یک نویسنده آنگاه که قلم به دست می‌گیرد تا ناگفته‌ها، یافته‌ها و تجربیات خود را بنویسد، رسالتش آغاز می‌شود، چراکه قلم اسلحه نویسنده است. او می‌تواند با قلمش کام روزگار را تلخ یا شیرین کند. اصحاب قلم همواره در طول تاریخ نقش پررنگی را در تکوین و تکامل فرهنگ و تمدن بشری داشته‌اند. روز گذشته سال‌مرگ نویسنده فقید، غلامحسین ساعدی معروف به «گوهر مراد» بود. وی از نویسندگان صاحب سبک و معاصر ایران بود. ساعدی با وجود این‌که خود ترک آذری بود و به زبان مادری خویش نیز بسیار علاقه‌مند بود، درباره زبان فارسی و جایگاهش در ایجاد همبستگی و نقش آن در وحدت ملی ایرانیان، در مصاحبه‌ای با رادیو بی‌بی‌سی چنین گفته بود: «زبان فارسی، ستون فقرات یک ملت عظیم است. من می‌خواهم بارش بیاورم. هرچه که از بین برود، این زبان باید بماند».

استان بوشهر که از دیرباز به‌عنوان گنجینه فرهنگی خلیج فارس شناخته می‌شود. پرورش‌دهنده قلم‌به‌دستان چیره‌دستی است که به‌ویژه در ادبیات داستانی چهره‌های ماندگاری را به جامعه ایران معرفی کرده است.

بر همین اساس، تصمیم گرفتیم پای صحبت یکی از نویسندگان بوشهری بنشینیم و گپ و گفتی با وی داشته باشیم.

فرشید جان‌احمدیان که از نویسندگان صاحب کتاب در زمینه ادبیات داستانی است، در گفت‌وگو با بامداد جنوب گفت: تاکنون دو کتاب به نام‌های «فرهنگ داستان‌نویسی بوشهر» و «20 داستان از 20 نویسنده بوشهر» به چاپ رسانده‌ام که کتاب دیگری به‌نام « تاریخ تحلیلی داستان‌نویسی جنوب» به‌تازگی نوشته‌ام اما در حال حاضر برای چاپ آن تصمیمی نگرفته‌ام، علاوه براین یک‌سری نوشته‌های پراکنده‌ای دارم که هنوز به تنظیم آنها اقدام نکرده ام.

وی در خصوص این‌که آیا بوشهر قابلیت پایتخت کتاب شدن را دارد، افزود: اول آن‌که باید دید بعد از پایتخت کتاب شدن یک استان چه اتفاقی در آنجا خواهد افتاد، آیا با تقویت کتابخانه‌ها و ایجاد فرهنگ کتابخوانی به شیوه‌های مختلف و یا حتی با تاسیس یا تقویت انجمن‌های ادبی و تالارهای بحث و بررسی کتاب جهشی فرهنگی را شاهد خواهیم بود یا این‌که عنوانی تشریفاتی به القاب قبلی آن منطقه افزوده می‌شود، به هر حال بستگی دارد ما از چه زاویه‌ای به این مقوله نگاه کنیم. باید ببینیم ما چه نگاهی به پایتخت کتاب داریم، آیا صرفا به‌‌منظور مطرح کردن خود در مقابل دیگران است که احساس خوشایندی به آن ندارم اما اگر هدف رسالتی فرهنگی باشد، همه متولیان فرهنگی استان و حتی شهرداری‌ها و ارگان‌های دیگر باید برای به دست آوردن این عنوان دست به دست هم بدهند. حالا این بحث به میان می‌آید که آیا بوشهر  قابلیت حمل این عنوان را دارد؟ که خوشبختانه به‌دلیل مسائل تاریخی و وضعیت فعلی کتاب ما شایسته این عنوان هستیم. استان ما در حوزه داستان‌نویسی که حوزه کاری خود من است، حرف بسیار برای گفتن دارد، چراکه اولین رمان‌های جدی و قابل اعتنا در ادبیات مدرن را نویسندگان بوشهری خلق کرده‌اند، به‌عنوان نمونه «ایام محبس» به قلم علی دشتی در آغاز قرن جدید نوشته می‌شود، رمان مدرنی که پیشنهادهایی جدید در عرصه‌ داستان‌نویسی ایران ارائه می‌کند؛ رمان روانشناسانه یا رمان زندان یا حتی رمان اعتراف‌گونه... بعد از علی دشتی نبض داستان‌نویسی در دست نویسنده‌های بوشهری می‌تپد، صادق چوبک و رسول پرویزی، هر کدام با کلاس خاص خود از مطرح‌ترین نویسنده‌های فارسی‌زبان می‌شوند و از خود میراثی به‌جا می‌گذارند که نویسندگان نسل‌های بعد وامدار آنها هستند و مهم‌تر آن‌که به‌عنوان پایه‌ها و یا به عبارتی دلگرمی نویسندگان بوشهر می‌شوند.

این نویسنده و منتقد بوشهری در ادامه عنوان کرد: اگر کمی به قبل از علی دشتی هم نقب بزنیم، متوجه می‌شویم صد و اندی سال پیش در این شهر چاپخانه مظفری وجود داشته است که جزء اولین چاپخانه‌های ایران به‌شمار می‌رود و رمان‌های مهم خارجی آن دوره در آنجا به چاپ رسیده، «بیست هزار فرسنگ زیر دریا» نوشته‌ ژول ورن از مهم‌ترین آنهاست. جدا از کتاب، در دوره‌ مشروطه این چاپخانه نشریات مختلفی منتشر می‌کرده که اغلب مسائل سیاسی و اجتماعی روز را مورد بررسی قرار می‌دادند. این اتفاقات در دوره‌ای روی می‌دهد که بخش اعظمی از کشور با صنعت چاپ آشنا نشده بودند، بنابراین ما در این عرصه هم پیشتاز هستیم.

جان‌احمدیان با بیان این‌که اما باید ببینیم که آیا در حال حاضر هم در حوزه داستان‌نویسی و کتاب موفق هستیم یا خیر، تصریح کرد: خوشبختانه کارنامه‌ داستان‌نویسی بوشهر پس از انقلاب هم پربار است. در اولین سال‌های بعد از انقلاب جلال هاشمی تنگستانی با دو عنوان مجموعه داستان قدم اول را برمی‌دارد و همچنین منیرو روانی‌پور و کمی بعد محمدرضا صفدری اولین مجموعه داستانش را منتشر می‌کند و چیزی نمی‌گذرد که صفدری و روانی‌پور از مطرح‌ترین نویسندگان کشور می‌شوند، البته باید به گروه محسن شریف و احمد آرام را هم افزود که کمتر منطقه‌ای در کشور این قابلیت را داشته است اما گروه دوم یا نسل جدید داستان‌نویسان بوشهر با آثارشان از پرافتخارترین نویسنده‌های کشور در ده سال گذشته بوده‌اند و جوایز مهم ادبی را به دست آورده‌اند. محمود سعیدی‌نیا و سعید بردستانی نویسندگان جوان و صاحب سبک و مطرحی هستند، آثارشان مورد توجه قشر کتابخوان و منتقدان ادبی شده است و اگر بخواهیم یک جمع‌بندی کلی در حوزه‌ داستان‌نویسی داشته باشیم باید گفت، نویسندگان بوشهر بیش از صد و بیست عنوان مجموعه داستان و رمان در طول یکصد سال به گنجینه‌ ادبیات ایران افزوده‌اند. 

فرشید جان‌احمدیان با اشاره به ‌این‌که مردم بوشهر کتابخوان هستند اما کتاب خوب کم است، یادآور شد: در دوره گذشته در بوشهر کتاب و کتابفروشی کم بود، در حالی که متقاضی زیاد داشت ولی در حال حاضر تعداد کتابفروشی‌ها افزایش یافته و تقریبا در این زمینه نمره قبولی را می‌گیریم اما هنوز با استانداردهای جهانی فاصله داریم.

وی در مورد این‌که چه راهکارهایی می‌توان اندیشید که طرح پایتخت کتاب امسال محقق شود، بیان کرد: ابتدا اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی باید تعامل سازنده‌ای با نویسندگان بوشهری داشته باشد، تنها خرید تعدادی کتاب از نویسندگان به معنی تعامل نیست، چراکه کتاب‌هایی که خریداری می‌شود شایسته نیست که در انبارهای نگهداری شوند و گرد و غبار روی آنها بنشیند، چراکه نویسنده برای نوشتن کتابش زحمات زیادی را متقبل می‌شود. این اداره در راستای حمایت و معرفی آثار نویسندگان یا شاعران می‌تواند کتاب‌های خریداری شده را در مراسم‌های خاصی با حضور نویسنده کتاب و با امضای او به مردم هدیه بدهد. مورد بعدی این‌که دوباره انجمن‌های قلم فعال شوند. البته به‌صورت مستقل، نه با تعیین شدن قوانین و خط‌مشی‌هایی که ما را آزاداندیشی و بحث آزاد در مورد کتاب و داستان باز می‌دارد، تا زمانی که انجمن‌های قلم فعال بودند، هر موقع کتابی وارد بازار می‌شد، این‌کتاب‌های در نشست‌های این انجمن مورد بحث و نقد قرار می‌گرفتند که شوربختانه این انجمن‌ها در دولت دهم به این بهانه که مجوز ندارند، تعطیل شدند. الان دو سال از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید می‌گذرد ولی هیچ‌گونه نشستی با نویسندگان بوشهری برگزار نشده است. اداره فرهنگ و ارشاد می‌تواند با برگزاری نشست‌هایی با حضور نویسندگان استانی و حتی کشوری زمینه ترویج فرهنگ کتابخوانی را فراهم آورد. ما در استان به‌شدت نیاز به وجود یک انتشاراتی معتبر و قوی داریم، البته باید موضع باشد، چراکه اگر تنها کتاب چاپ کند و فروش را به عهده خود نویسنده بگذارد، در این زمینه نمی‌تواند تاثیری داشته باشد.

جان‌احمدیان با بیان این‌که در سال‌های گذشته صفحه‌های ادبی نشریات بسیار قوی بود، خاطرنشان کرد: هفته‌نامه‌های نصیر جنوب، نسیم جنوب، پیغام، آیینه جنوب و پیام صفحه‌های ادبی بسیار قوی داشتند، چون از سرویس‌های بسیار فعالی برخوردار بودند. این نشریات می‌توانند با معرفی کتاب‌های تازه منتشر شده نویسندگان بوشهری، مردم را در جریان کتاب‌های تازه نشرشده قرار دهند. ما در سال‌های گذشته از طریق همین صفحه‌های ادبی از چاپ آثار جدید باخبر می‌شدیم.

وی در پایان به وضعیت نامطلوب کتابخانه‌های استان اشاره و عنوان کرد: کتابخانه‌های ما در سطح شهر از نظر منابع وضعیت مطلوبی ندارند، زمانی کتابخانه‌ای مطلوب است که به‌عنوان نمونه، وقتی به قفسه ادبیات نگاه می‌کنیم باید رمان‌‌ها و کتاب‌های مطرح دنیا از گذشته تاکنون در قفسه موجود باشد. ما حتی کتابخانه‌ای نداریم که آرشیو کاملی از آثار نویسندگان بوشهری داشته باشد. خود من تنها کسی هستم که کامل‌ترین آرشیو داستان‌های کوتاه نویسنده‌های بوشهری را دارم که برای جمع‌آوری آن زحمات زیادی را متحمل شدم. ما نویسندگانئ بزرگی داریم اما چندسالی است که اصحاب قلم در استان ما فراموش شده‌اند.

با روی کارآمدن دولت یازدهم، جوانه‌های امید در دل همگان رویید، چه بسیار هنرمندان و نویسندگانی که در دولت دهم به دلایلی گوشه عزلت برگزیده بودند، عده‌ای از آنها با آمدن دولت تدبیر و امید بار دگر قلم به دست گرفتند اما عده‌ای دیگر همچنان در خلوت خود به‌سر می‌برند. هیچ‌گاه فراموش نکنیم که نویسندگان مطرح و صاحب سبک همچون دایگانی هستند که ذهن و فکر ما را پرورش می‌دهند و بالنده می‌سازند. گاه ما را با دنیای جدیدی از مفاهیم و واقعیت‌ها رو در رو می‌کنند و نقش بسزایی در نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی دارند. امید است مدیران فرهنگی استان رویکرد مناسب‌تری را در مورد نویسندگان هم‌استانی اتخاذ کنند.