بامدادجنوب- سیدعلی‌موسوی: پنج سال پیش رجب طیب اردوغان با شروع بحران سوریه در برنامه زنده تلوزیونی اعلام کرد که یک هفته دیگر نماز عصر را در مسجد اموی دمشق خواهد خواند! صحبتی مضحک که نشان از رویاهای عجیب وی می‌داد.
اما اکنون ترکیه با شکست در پرونده‌های متعدد داخلی و خارجی تحت رهبری اردوغان نشان داده است که چیزی برای از دست دادن ندارد و به هر طریق سعی در مهم جلوه دادن خود و کشورش دارد. داوود اغلو روزگاری از صفر مشکلات با همسایگان می‌گفت و امروز از صفر دوستان در منطقه در حج می‌برد!
ترکیه آشکارا نشان داده است که سرزنش غربی‌ها و تحریم‌های روسیه نمی‌تواند رفتارش را تغییر دهد، نمایشی از نزدیکی بیشتر با قطر و عربستان را نشان داد، دو کشور دیگری که در کنار ترکیه از مهم‌ترین متهمان حمایت از داعش و جبهه النصره هستند.
در میان تقسیم‌بندی‌هایی که در صحنه منطقه‌ای برای جهت‌دهی به نظام آینده منطقه‌ای و بین‌المللی مطرح است، تقسیم‌بندی جبهه مقاومت و رقبای آن از دیگر تقسیم‌بندی‌ها، روشن‌تر است.
بر اساس این تقسیم‌بندی، صحنه کنونی منطقه، تقسیم‌بندی یک گروه جبهه مقاومت است که متشکل از جمهوری اسلامی، روسیه و همپیمانان آنان (حزب الله، جهاد اسلامی، سوریه، عراق، انصارالله و...) است و گروه دیگر مخالفان جبهه مقاومت است که شامل رژیم صهیونیستی، امریکا و همپیمانان آن‌ها در منطقه (عربستان، ترکیه، قطر و...) میشود.
با این وجود به نظر می‌رسد که جبهه مقاومت در شکل‌دهی به نظم جدید منطقه‌ای و بین‌المللی نقشی محوری خواهد داشت. امروز جنگ‌ها و درگیری‌های متعددی سرتاسر غرب آسیا را فراگرفته و منطقه دچار یک نوع بی‌ثباتی شده است، به نظر می‌رسد که کیفیت حل و فصل منازعات در این منطقه سرنوشت آینده نظام منطقه‌ای و بین‌المللی و کیفیت توزیع قدرت در آن‌ها را مشخص خواهد کرد.
در این میان ماجراجویی‌های اردوغان در سوریه و عراق و بالا گرفتن تنش در مرزهای ترکیه با همسایگان منطقه‌ای، به‌ویژه روسیه قابل تامل است. رفتارهای اردوغان می‌تواند وضعیت بحرانی خاورمیانه را تنها به سمت بی‌ثباتی و آشوب بیشتر پیش ببرد. ترکیه در روزهای گذشته آشکارا نشان داده است که سرزنش‌های غربی‌ها و تحریم‌های روسیه نمی‌تواند رفتارش را تغییر دهد و نمایشی از نزدیکی بیشتر با قطر و عربستان نشان داد، دو کشور دیگری که در کنار ترکیه از مهم‌ترین متهمان حمایت از داعش و جبهه النصره هستند.
اقدامات اخیر ترکیه درست زمانی رخ داد که پس از حوادث پاریس، اراده کشورهای جهان برای یافتن راه‌حلی سیاسی برای بحران سوریه، چشم‌انداز روشن تری را ارائه می‌کرد، اکنون اما اردوغان با مایه گذاشتن از اقتصاد و جایگاه ترکیه، می‌خواهد به هر قیمتی که شده حتی با به جان خریدن بدنامی حمایت از داعش و تحریم‌های روسیه و سرزنش‌های غرب، به اجرای نقشه‌ها و طرح‌های خود برای سوریه و خاورمیانه بپردازد. لشکرکشی اخیر به درون خاک عراق نیز در همین چارچوب قابل تحلیل است. اردوغان از این اقدام سه هدف را در سه سطح دنبال می‌کند؛ در کوتاه مدت، ترکیه تلاش می‌کند با حضور نظامی در اقلیم کردستان در آستانه عملیات آزادسازی موصل، موقعیت بهتری را برای مدیریت داعش در اختیار بگیرد، در میان‌مدت، حضور نظامی در عراق و افزایش پیوندها با بخشی از اپوزیسیون دولت مرکزی می‌تواند جایگزین ارتباط ضعیف میان بغداد و آنکارا شود و در طولانی‌مدت نیز ترکیه تلاش می‌کند نقشه تجزیه عراق را پیش ببرد.
کشوری که حسن همجواری را نمی‌شناسد
البته این نخستین‌بار نیست که ترکیه مرزهای بین‌المللی را نقض کرده و به خاک همسایگان خود تجاوز می‌کند. تُرک‌ها بارها و بارها حریم هوایی عراق را به بهانه مقابله با تروریست‌های کرد نقض کرده‌اند. چندی پیش داوود اوغلو بدون آن که با مقامات عراقی صحبتی کند و مجوزی بگیرد، از آنکارا عازم اربیل شد و به دیدار بارزانی رفت، اقدامی که موجب خشم دولت بغداد شد. پیش از آن نیز نظامیان تُرک با لشکرکشی گسترده به داخل خاک سوریه به بهانه جابه‌جایی بقایای جسد شاه سلیمان، مقررات بین‌المللی را نقض کرده بودند.
بی‌احترامی به قوانین بین‌المللی و نقض حاکمیت کشورهای همسایه، سنتی قدیمی در آداب همجواری تُرک‌ها محسوب میشود. سالها پیش از این نیز دولت ترکیه در یک اقدام نظامی حدود 40 درصد از خاک قبرس را اشغال کرد و هنوز در اشغال این کشور است. در حوزه دیپلماسی همانگونه که اشاره شد، ترکیه خود را متعهد به حفظ حسن همجواری با کشورهای همسایه‌اش نمی‌بیند.
از صفر مشکلات تا صفر دوستان
ترکیه یکی از مهم‌ترین کشورهای خاورمیانه است، کشوری با اقتصادی فعال و قشر متوسط شهری بزرگ و جامعه‌ای تحصیل کرده اما متاسفانه این روزها حکومت اردوغان هم در حوزه داخلی و هم در حوزه خارجی به‌دنبال دشمن تراشی است. دولت ترکیه در حوزه داخلی هم با شهروندان سکولار و چپ‌گرای ترک و هم با کردها و هم با علوی‌ها وارد یک درگیری و سرکوب گسترده شده است، به‌گونه‌ای که در برخی از مناطق این کشور برای هفته‌ها حکومت نظامی اعلام میشود. در حوزه خارجی نیز ترکیه با تمامی همسایگان خود وارد چالش شده است. اشتباهات بزرگ اردوغان موجب شده است که حتی در رویارویی این عضو ناتو با روسیه، کشورهای اروپایی نه تنها او را تنها بگذارند بلکه حتی ایالات متحده به عنوان رهبر ناتو به ترکیه هشدار بدهد تا مرزهایش را که به محل عبور و مرور داعش و دیگر تروریست‌ها تبدیل شده است، کنترل کند.
آنکارا و احیای مناسبات با رژیم صهیونیستی
حزب عدالت و توسعه پس از انزوای منطقه‌ای و جهانی خود در پی سیاست‌های حمایت از تروریسم در منطقه به دنبال احیای مناسبات پیشین خود با رژیم صهیونیستی است، آنکارا که پیش از این برای ارتقاء سطح روابط خود با رژیم صهیونیستی به دنبال امتیازگیری از این رژیم بود، در شرایطی قرار گرفته که خود را نیازمند این روابط دیده و حاضر است برای احیای آن امتیازاتی را نیز به طرف صهیونیستی واگذار کند. برخی کارشناسان منطقه‌ای حضور نیروهای ترکیه در عراق را در راستای هماهنگی‌های امنیتی ترکیه با رژیم صهیونیستی ارزیابی می‌کنند. به این ترتیب در حالی که تل آویو پیش از این بارها حمایت و استقبال رسمی خود از اعلام استقلال اقلیم کردستان عراق را اعلام کرده و به همین نسبت از قدرت گرفتن بیش از حد داعش نگران است، حضور نظامی ترکیه می‌تواند موازنه‌های کردستان عراق را در مسیر برنامه‌های رژیم اسرائیل پیش ببرد.
در همین راستا بود که ترکیه و رژیم صهیونیستی به تازگی توافق کردند روابط سیاسی خودشان را تا سطح کاردار افزایش دهند. رادیو اسرائیل به نقل از آفیف شیرئون معاون مدیرکل وزارت خارجه رژیم صهیونیستی، فاش کرد که اسرائیل و ترکیه موافقت کردند روابط دیپلماتیک خود را که در پی حادثه کشتی مرمره به سطح دبیر دوم کاهش یافته بود، به سطح کاردار ارتقاء دهند. شیرئون اعلام کرد بهبود روابط میان ترکیه و اسرائیل می‌تواند به همکاری امنیتی میان دو طرف بر سر موضوع سوریه تبدیل شود که این موضوع به نفع دو طرف است. همه اینها در حالی است که ترکیه به نیابت از ناتو و ائتلاف آمریکایی در برابر حضور و همکاری نظامی روسیه در سوریه و عراق، صف‌آرایی کرده و این روزها به شدت درگیر پرونده ساقط کردن سوخو و تبعات سنگین سیاسی، اقتصادی و استراتژیک آن است. عمق این وحشت زمانی احساس میشود که متوجه شویم، یک سوم حجم مبادلات خارجی این کشور با روسیه انجام میشود. به این ترتیب، حضور نظامی دولت ترکیه در عراق می‌تواند یک پیام ضمنی تازه به روسیه و هم‌پیمانانش از سوی ترکیه و به نیابت از ناتو و آمریکا تلقی شود و این اتفاق گرچه از دیدگاه صاحب‌نظران یک اقدام مقطعی و انفعالی به شمار می‌رود اما می‌تواند پرونده حمایت از تروریسم و مبارزه با آن در سوریه و عراق را وارد مراحل تازه و پیچیده‌ای کند.
