بامدادجنوب-سیده اسما موسوی: هفته گذشته یکی دیگر از بزرگان سرزمین عزیزمان ایران، از میان ما رخت بر بست تا جامعه فرهنگی و ادبی را عزادار خود کند. ابوالحسن نجفی از بزرگان عرصه ترجمه، زبان‌شناسی، فرهنگ‌نویسی، وزن شعر فارسی، ادبیات تطبیقی و زبان و ادبیات فارسی در روزگار ما بود و وی یکی از تاثیرگذارترین افراد نسل خود در شناسایی و تربیت نویسندگان و پژوهشگران بود و کارنامه پربرگ و باری از خود برجای گذاشت.
ایشان در سال 1308 در اصفهان متولد شد و بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه در اصفهان، در رشته زبان و ادبیات فرانسه وارد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد در آنجا زیر نظر استادانی چون پرویز ناتل خانلری، فاطمه سیاح و موسی بروخیم دانش آموخته شد، سپس در رشته زبان شناسی در سوربن زیر نظر آندره مارتینه به ادامه تحصیل مشغول شد.
او ابتدا به‌عنوان دبیر در اصفهان مشغول به کار شد بعد از آن در گروه ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان به تدریس پرداخت و تا سال 1349 در آنجا بود، در همان سال به تهران آمد و همکاری خود را با موسسه فرانکلین آغاز کرد. همزمان به عنوان استاد مدعو در گروه زبان شناسی دانشگاه تهران نیز مشغول شد. وی همچنین مدتی در دانشگاه آزاد (پیش از انقلاب)، مرکز نشر دانشگاهی و گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی نیز همکاری داشت. در مرکز نشر دانشگاهی به تدریس «وزن شعر فارسی»، «مبانی زبان شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی» و «امکانات زبان فارسی در ترجمه» مشغول بود.
ابوالحسن نجفی در همان ابتدای کار خود، در سال 1332 به همراه عبدالحسین آل‌رسول و احمد عظیمی، انتشارات نیل را در تهران پایه‌گذاری کرد. انتشارات نیل به همراه موسسه فرانکلین در ایران جزء نخستین انتشاراتی بودند که مبنای کار خود را بر ویرایش و کنترل ترجمه استوار کرده بودند.
ضیاء موحد در بهترین و موجزترین کلمات درباره استاد ابوالحسن نجفی می‌گویند: از کودکی برای من مردم از همه‌چیز جالب‌تر بوده‌اند. حالا می‌خواهم بگویم پس از سال‌ها دقت در احوال افراد، ایرانی و فرنگی، انسان فرهنگی اصیل تمام‌عیاری چون آقای ابوالحسن نجفی ندیده‌ام. روشنفکرانی دیگر با برخی خصوصیات آقای نجفی دیده‌ام اما نه به این تمامیّت.
اهمیّت و مقام انسان فرهنگی را باید در سهمی دانست که در پیشرفت فرهنگ مملکت خود داشته است، از خلاقیّت گرفته تا تعلیم و تبادل‌های فرهنگی و تشویق جوانان و راهنمایی‌های سازنده و میراثی که از خود به جا نهاده است. در مورد آقای نجفی به پاره‌ای از آنها اشاره می‌کنم، کوتاه:
١. «فرهنگ فارسی عامیانه» آقای نجفی که طی بالغ بر بیست سال کار مداوم فراهم آورده‌اند، با اسلوب‌ترین و روشمندترین فرهنگی است که تاکنون در زبان فارسی در این موضوع داشته‌ایم؛٢. ترجمه‌هایی که به‌قول زنده‌یاد محمد قاضی گل سرسبد ترجمه‌ها از فرانسه به فارسی است؛٣. اولین پایه‌گذار ویرایش علمی و فنی در ایران. ویرایشگری در انتشارات فرانکلین، ادامه کار آقای نجفی در انتشارات نیل بود نه پایه‌گذاری آن؛ ٤. پرورش‌دهنده نویسندگان فراوانی که بهرام صادقی و تقی مدرسی و هوشنگ گلشیری تنها مشهورترین آنها هستند؛ ٥. معرف صادق و امین بسیاری از بهترین چهره‌های داستان‌نویسی فرانسه در ایران؛ ٦. تألیف کتاب «مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن» که تاکنون بیش از ده چاپ از آن منتشر شده است؛ ٧. تألیف کتاب «غلط ننویسیم» که حساب چاپ‌های آن از دست من در رفته، اما می‌دانم آقای نجفی برای ویرایش دوم آن مطالب فراوانی فراهم آورده‌اند که حجم کتاب را سه برابر می‌کند و به گفته ایشان کتابی می‌شود کاملا متفاوت؛ با تغییرهایی در مواضع قبلی آقای نجفی؛ ٨. و از همه مهم‌تر کشف‌ها و ابداع‌های اوست در عروض فارسی. آقای نجفی عروض فارسی را بر پایه علمی تازه‌ای بنیاد نهاد و انقلابی در عروض فارسی پدید آورد که موضوع پژوهش‌های بدیع فراوان شد. متن این پژوهش‌ها را می‌توانید در مجموعه‌مقاله‌های آخرین سمینار عروض پیدا کرد.
برخی از آثار: غلط ننویسیم، فرهنگ دشواری‌های زبان فارسی، 1366؛ مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی، 1371؛ فرهنگ فارسی عامیانه، 1378؛ وظیفۀ ادبیات، 1356؛ بچه‌های کوچک قرن، کریستیان روشفور (ترجمه)، 1344؛ شیطان و خدا، ژان پل سارْتْر (ترجمه)، 1345؛ گوشه‌نشینان آلتونا، ژان پل سارْتْر (ترجمه)، 1345؛ شنبه و یکشنبه در کنار دریا، روبر مرل (ترجمه)، 1346؛ کالیگولا، آلبر کامو (ترجمه)، 1346؛ ادبیات چیست؟، ژان پل سارْتْر (ترجمه)، 1348؛ استادکاران، آرتور آدامُف (ترجمه)، 1349؛ همان طور که بوده‌ایم، آرتور آدامُف (ترجمه)، 1349؛ پرندگان می‌روند در پرو می‌میرند، رومن گاری (ترجمه)، 1352؛ ژان پل سارْتْر، هِنری پیر (ترجمه)، 1356؛ دربارۀ نمایش، ژان پل سارْتْر (ترجمه)، 1357؛ نژاد و تاریخ، کلود لوی استروس (ترجمه)، 1358؛ ضدّخاطرات، آندره مالرو (ترجمه)، 1363؛ نویسندگان معاصر فرانسه (برگزیدۀ داستان‌های کوتاه)، 1366؛ خانوادۀ تیبو، روژه مارتن دوگار (ترجمه)، 1368؛ وعده‌گاه شیر بلفور (مجموعۀ داستان)، ژیل پرو (ترجمه)، 1374؛ شازده کوچولو، آنتوان دوسنت اگزوپری (ترجمه)، 1379؛ عیش و نیستی، تیری مونیه (ترجمه)، 1379؛ بیست‌ویک داستان از نویسندگان معاصر فرانسه، (ترجمه)، 1384؛ گم‌گشته، ژیل پرو (ترجمه)، 1387.
