کشاورزی در استان بوشهر همواره یکی از پتانسیلهای مهم اقتصادی شناخته شده، حتی این سالها که سایه صنایع نفت و گاز بر همه بخشهای اقتصادی استان سنگینی کرده است.
البته کشاورزی این روزها با فراز و نشیبهای زیادی همراه بوده است و فعالیتهای غیرقانونی و مخرب برخی افراد، محصولات کشاورزی را نیز به مرز هشدارهای سلامت رسانده است. با اینحال، هر چقدر هم افراد منفعت طلب و سودجو به فعالیتهای کشاورزی وارد شوند و عملکرد غیرقانونیشان باعث بدنام شدن کشاورزی شود، همچنان هستند کسانی که از کودکی پای نخلها و چاهآبهای سرسبز استان بزرگ شدهاند و با همه سختیها، حاضر نیستند لقمه حرام به خانه ببرند.
امروزه از مضرات سموم و کودهای شیمیایی زیاد میشنویم، حتی از مواد سرطانزایی که برخی تازهواردهای بخش کشاورزی برای بهدست آوردن مقداری پول بیشتر، به پای گیاه گوجهفرنگی و هندوانه میریزند تا آنها را سرختر نشان دهند. اینها افرادی هستند که دیر آمدهاند و میخواهند زود بروند، غافل از اینکه با عملکردشان باعث بدنامی و بیاعتباری کشاورزان زحمتکش سراسر استان میشوند.
روز گذشته در گذری به مزارع دشتستان، پای صحبت کشاورزان این دیار نشستم تا ضمن استفاده از هوای مطبوع این روزهای استان، از نزدیک تصویری از تلاش برای بهدست آوردن روزی حلال را به ثبت برسانم، تصویری که این روزها کمتر به چشم میآید و اجر و قرب گذشته را ندارد. کشاورزی در کشور ما آنقدر فراز و نشیب داشته است که حتی کشاورزان هم دوست ندارند، فرزندانشان کشاورز شوند.
بر اساس تعاریف رایج کشور، بخش کشاورزی به چند زیربخش تقسیم میشود که تنها یکی از آنها کشت و زرع است. دامداری و دامپروری، پرورش مرغ، زنبور، میگو و سایر آبزیان، شیلات و صنایع تبدیلی کشاورزی سایر زیربخشهای بخش کشاورزی هستند که به لطف نعمتهای خدادادی، استان بوشهر تقریبا در همه زمینهها یا صاحب رتبههای برتر کشوری است یا پتانسیل تبدیل شدن به رتبههای برتر را دارد.
اما آنچه عموم مردم «کشاورزی» میدانند، همان فرایند سهگانه کاشت، داشت و برداشت است که در زمینها و گلخانهها انجام میشود که از سالها پیش تاکنون کشاورزان چشم به آسمان، منتظر نزول برکت الهی و دست به دعا برای رخ ندادن اتفاقات ناگوار و از بین برنده محصولاتشان بودهاند.
در استان بوشهر این زیر بخش کشاورزی از شمالیترین تا جنوبیترین نقطه استان تنوع زیادی دارد. کشت گوجهفرنگی بهدلیل سودآور بودن آن در سالهای گذشته، تقریبا در همه نقاط استان انجام میشود، بهگونهای که وفور عرضه آن استان بوشهر را به قطب تولید گوجهفرنگی خارج از فصل تبدیل کرده است. خرما، انواع سبزیجات، کنجد، انواع صیفیجات، هندوانه، بادمجان و خیار سبز سایر محصولاتی هستند که به تناسب فصل و آب و هوا در نقاط مختلف استان کشت میشوند.
یکی از کشاورزان دشتستانی که از نوجوانی امروز که به میانسالی رسیده، به کشاورزی مشغول بوده است، در گفتوگو با بامداد جنوب با اشاره به انواع کشت در مناطق مختلف استان گفت: هر منطقه از استان بوشهر کشاورزی خاص خود را دارد. پیش از این، تنها جایی که گوجه کاشته میشد شهر آبدان بود اما حالا از جنوبیترین تا شمالیترین نقطه گوجه کاری انجام میشود و این باعث میشود، قیمتها در نهایت کم شود. غیر از گلخانهها، قسمتهای جنوبی استان در حال حاضر بیشتر گندم، کلم، کنجد، صیفیجات و تنباکو میکارند و بخش شمالی آن به خصوص در جنوب دشتستان به بعد، علاوه بر گندم، کشت انواع سبزی رواج بیشتری دارد. البته در فصل تابستان همیشه خرما جزء جدا نشدنی کشاورزی همه نقاط استان است.
وی در مورد استفاده از کودهای شیمیایی و مضر در کشاورزی، افزود: کودهای شیمیایی و حتی کود مرغی باعث از بین رفتن کیفیت زمینها میشود. بنابراین کسانی که به کشاورزی بهعنوان یک فعالیت دراز مدت و دائمی نگاه میکنند، هیچ وقت به سراغ آنها نمیروند. اما افراد سودجو که اغلب زمینهای دیگران را اجاره میکنند، برایشان مهم نیست بر سر زمین و مردم چه میآید و فقط به سود فکر میکنند.
یکی دیگر از کشاورزان با بیان اینکه در حال حاضر به همراه زن و فرزندانش در زمین کشاورزی سبزی میکارد، در مورد نحوه فروش سبزیهای میگوید: سبزیها پس از کاشت، برداشت و دستهبندی، بهوسیله یک خریدار عمده که هر شب به مزرعه ما میآید به قیمت هر دسته 120 تومان خریده میشود. این دستههای سبزی در شهرهای بوشهر و برازجان بین 200 تا 250 تومان به فروش میرسند که در واقع سود کار به جیب همین افراد واسطه میرود.
وی در پاسخ به این سوال که آیا از این وضعیت فروش راضی هستید یا خیر، افزود: با وجود اینکه میدانیم همه سود سبزی به جیب افرادی غیر از کشاورزان میرود اما ما از این وضعیت راضی هستیم، چراکه بهدلیل هزینههای بالای نگهداری و فروش مستقیم و همچنین گرفتاریهای جاری کار کشاورزی، خود کشاورز امکان این کار را ندارد. علاوه براین، در حال حاضر فروش ما تقریبا به صورت نقد انجام میشود و در نهایت پس از دو هفته پول کل سبزیهای فروخته شده با ما تسویه میشود که نسبت به سایر محصولات کشاورزی از جمله خرما، بسیار مناسب و منطقی است.
کشاورز دیگری در مورد بارندگیهای اخیر و میزان تاثیر آن بر فعالیت کشاورزان گفت: بارندگی برای کسانی که کشاورزی دیم انجام میدهند تاثیر زیادی دارد. همچنین برای کشاورزان آبیکار هم زحمت آبیاری مدارم را کم میکند و در روزهایی که بارندگی انجام میشد دیگر نیازی به آبیاری نبود.
وی در مورد تاثیر بارندگیها بر آب چاههای کشاورزی تاکید کرد: وضعیت آب چاهها نسبت به گذشته بسیار بد شده و عمق چاهها را باید هر سال پایینتر ببریم تا دوباره به سطح آب برسیم. با اینحال، بارندگیهای امسال با وجود همه خوبی که داشت، تاثیر چندانی بر روی چاهها نداشته است.
این مورد را البته مدیرعامل آب منطقهای استان نیز تائید کرده و گفته است: با وجود اینکه امسال استان بوشهر خشکسالی را پشت سر گذاشته اما همچنان وضعیت آب استان در وضعیت قرمز قرار دارد.
در گفتوگویی که با این کشاورزان انجام شد، آنها از وجود برخی از مشکلات نگران بودند. کشاورزان دشتستانی میگویند در فصل تابستان کمبود آب شدید دارند و به همین دلیل ترجیح میدهند محصولی نکارند و آب را برای پاییز و زمستان ذخیره کنند. همچنین، عدهای از آنها از وجود چاههای غیر مجاز گلایه داشتند و وجود آنها را عامل اصلی کم شدن آبهای زیر زمینی میدانستند.