محمد کارگر در گفت‌وگو با بامداد جنوب:
امام علی (ع) در میان ما مسلمانان از چنان جایگاهی برخوردار است که حتی اگر بهترین واژه‌ها و جمله‌ها را برای توصیف کرامت و عدالتش برگزینم، قادر نخواهم بود که گوشه‌ای از این بزرگی را به‌تصویر بکشم.
بامدادجنوب- الهام بهروزی: امام علی (ع) در میان ما مسلمانان از چنان جایگاهی برخوردار است که حتی اگر بهترین واژه‌ها و جمله‌ها را برای توصیف کرامت و عدالتش برگزینم، قادر نخواهم بود که گوشه‌ای از این بزرگی را به‌تصویر بکشم. امام آنقدر بزرگ است که تمام ناعدالتی‌های دوران بعد از رحلت رسول را به جان خرید و در مقابل این ظلم آشکار که چندین سال حکومت از وی سلب شد، برای حفظ آرامش جامعه مسلمانان و جلوگیری از تفرقه در میان مردم، سال‌ها گوشه عزلت را برگزید تا برای آیندگان در دینداری و وفاداری به اسلام بهترین الگو باشد. او مظهر آگاهی و دانایی است و پیامبر اکرم (ص) در وصف دانش وی فرموده است: من شهر دانشم و علی، دروازه آن است. آن که دانش می‌خواهد، باید از [این] دروازه در آید.
تاکنون صاحب‌نظران فراوانی در وصف کلام و شخصیت امام علی (ع) کتاب‌ها و مقالات بیشماری نوشته‌اند اما کلام و شخصیت وی چنان بسیط است که نوشتن از آن تمامی ندارد. در همین زمینه یکی از اعضای هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر با بهره گرفتن از دیدگاه امام علی (ع) سه کتاب جیبی در حوزه تربیت اجتماعی با نام‌های «کلیدهای تعامل و مشارکت اجتماعی از دیدگاه امام علی (ع)»، «کلیدهای عزت و کرامت اجتماعی از دیدگاه امام علی (ع)» و «کلید خودشناسی و خویشتن‌یابی از دیدگاه امام علی (ع) نگاشته است. این سه کتاب بهار 95 به همت انتشارات ساحل گیسوم وارد بازار نشر شده است. وی پیش از این کتاب «مدل‌های توسعه فردی و اجتماعی» را با همکاری همین انتشارات به چاپ رسانده است. البته کارگر کتاب دیگری هم با نام «علی یکتا نسخه هستی» به همت انتشارات رانکوه در سال 93 منتشر کرده است. در این زمینه گفت‌وگویی را با وی صورت دادیم که در ادامه می‌آید.
محمد کارگر دانش‌آموخته دکتری تخصصی فلسفه تعلیم و تربیت و عضو شورای پژوهشی منطقه ویژه انرژی و اقتصادی پارس جنوبی و همچنین عضو شورای راهبردی دانشگاه‌های آزاد اسلامی استان است. وی در خصوص این‌که چگونه شد که به فکر تالیف این سه کتاب افتادید، به بامداد جنوب گفت: سوال نیکویی بود. مولانا درد دل گفته‌ای جاودانه می‌سراید: «نار خندان باغ را خندان کند/ صحبت مردانت از مردان کند/ گر تو سنگ صخره و مرمر شوی/ چون به صاحبدل رسی گوهر شوی/ مهر جانان در میان جان نشان/ دل مده الا به مهر سرخوشان». نخست آن‌که، حضرت علی (ع )صاحبدل است و تنها کسی می‌تواند دل ببرد که هم اهل دل باشد و هم آیین دلبری و دلربایی داند. دوم آن‌که، حضرت علی«ع» استاد هنر زندگی است، چراکه به تعبیر زیبای سنکا که میگوید: سخت‌ترین هنر، هنر زندگی است، زیرا برای تمامی علوم و هنرها استاد وجود دارد و فقط هنر زندگی است که با کمبود استاد مواجه است». سوم آن‌که، حضرت علی (ع) انسان کامل است، توسعهیافته در تمام ابعاد و زوایای انسانی است. به تعبیر مانای زنده‌یاد دکتر علی شریعتی که میگوید: «حضرت علی(ع) رب‌النوع محبت، رب‌النوع معرفت، رب‌النوع صداقت، رب‌النوع شجاعت، رب‌النوع سخاوت، رب‌النوع عدالت، رب‌النوع فتوت و ... است». پس ما برای طی طریق در بستر زندگی نیازمند نقشه راه، مدل و الگوی انسانی توسعهیافته در تمام ابعاد وجودی هستیم، چهارم آن‌که، علمای تعلیم و تربیت و علم روانشناسی اجتماعی معتقدند، ما بیش از آن‌که از گفتار انسان‌ها بیاموزیم، از رفتار و عملکرد آنها می‌آموزیم و حضرت علی(ع) یگانه‌ای بود که در وادی عمل بی‌همتا بود و در حقیقت آن حضرت هم عالم بود، هم عاشق و هم عامل بود. پنجم آن‌که، ما روزی باید سالروز ولادت امیرالمومنین (ع) را جشن بگیریم که «اندیشه، احساس، اعتقاد، اخلاص و اخلاق» آن حضرت در وجود ما متولد شود، برای ولادت علی(ع) باید پیش از محبت علی (ع) به معرفت آن شخصیت نائل شویم، چراکه محبت بدون معرفت به تنهایی نجات‌بخش نیست. به همین سبب، بنده سخت برآنم که برای نجات انسان و اجتماع، ما باید سلوک الهی، انسانی و اجتماعی حضرت علی (ع) را در پیش بگیرم. از این باب بود که این سه اثر را در حوزه تربیت اجتماعی گردآوری کردم.
کارگر با بیان این‌که البته تعدادی مقالات علمی در این حوزه وجود دارد و حتی دو فصل از کتاب نگاهی دوباره به تعلیم و تربیت اسلامی، اثر دکتر خسرو باقری در زمینه تربیت اجتماعی و مدنی نگاشته شده است، افزود: اما کتاب‌هایی با این شکل، فرم و محتوا که با استفاده از روش تحقیق تحلیل محتوای کیفی، مولفه‌ها و کلیدهای «خودشناسی و خویشتن‌یابی، تعامل و مشارکت اجتماعی و عزت و کرامت اجتماعی» از نظرگاه حضرت علی (ع) در متون روایی و کتب مرجع استخراج و تبیین شده باشد، شاید بسیار نادر و کمیاب باشد.
وی در پاسخ به این پرسش که تا چه میزان در زمینه تعلیم و تربیت فرزندان و همچنین سوق دادن نسل امروز به سوی ارزش‌های فرهنگی می‌توان از دیدگاه امام علی (ع) بهره گرفت، بیان کرد: نخست آن‌که، حضرت علی(ع) به مثابه آفتاب است و ما انسان‌ها همانند زمین، پس اگر می‌خواهیم روشنا و گرما داشته باشیم، باید به آفتاب رو کنیم تا این‌که همچون روز روشن شویم و الا اگر زمین وجودی ما به آفتاب پشت کند، همچون شب تاریک خواهیم شد. بزرگان ادبی و عرفانی ایران‌زمین به پاس آن‌که به آفتاب حسن وجود حضرت علی (ع) اقتدا کردند و الهام گرفتند، مانا و جاودانه شدند، نظیر حکیم ابوالقاسم فردوسی در همین باب می‌سراید: «بر آن زادم و هم بر این بگذرم/ چنان دان که خاک پی حیدرم»، دوم آن‌که، حضرت علی (ع) برای تمامی نسل‌ها، سن‌ها، تیپ‌های شخصیتی و استعداد‌ها، دارای برنامه تربیتی است و در حقیقت برای تمامی فصول زندگی انسان و اجتماع، دارای سرفصل و چشم‌انداز است. از باب مثال، با کودکان هم با زبان خودشان گفت‌وگو کرده است، با زبان شگفتی‌های آفرینش، آن حضرت در نهج‌البلاغه شریف از شگفتی‌های زنبور عسل، مورچه، ملخ، پشه، خفاش، طاووس، زمین، آسمان و... صحبت کرده است که بسیار بسیار آموزنده و شیرین است. امام علی (ع) در نامه‌های 31، 45 و 53 نهج‌البلاغه نکات تربیتی و مدیریتی را در سطوح بسیار والا ارائه می‌کند که می‌تواند در صورت استفاده از این نکات، برای والدین، مربیان و مدیران راهنما و راهگشا باشد.
این استاد دانشگاه با بیان این‌که در حال حاضر به چند علت توسعه فرهنگی در جامعه فعلی ایران کند پیش می‌رود، خاطرنشان کرد: فقدان نگرش بلند‌مدت به پدیده‌های فرهنگی، فقدان استراتژی و برنامه‌ریزی فرهنگی کارا، انطباق نداشتن تقاضای فرهنگی با تولیدات فرهنگی، نبود ارتباط ارگانیک میان نهادهای فرهنگی و نهادهای علمی، فقدان آموزش فرهنگی، پویا نبودن و تحول‌پذیر نبودن سیستم فرهنگی، فقر کادرهای تخصصی فرهنگی، بی‌توجهی به نهادهای مدنی فرهنگی، نبود آموزش‌های فرهنگی لازم در حوزه سواد رسانه‌ای و فناوری-دیجیتالی مردم، بی‌توجهی به سرمایه‌های عظیم انسانی، اجتماعی، علمی و فرهنگی که نقش دژهای مستحکم یک سرزمین را دارند و می‌توانند پناهگاه شناختی، ارزشی، اعتقادی و عاطفی مردم باشند، نبود تعاونی‌های فرهنگی و هنری برای استفاده بهینه از روح مشارکت‌پذیری و خرد جمعی هموطنان و همنوعان و بی‌توجهی به مقوله پژوهش در عرصه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی از مهم‌ترین دلایل این توسعه‌نیافتگی فرهنگی است.
محمد کارگر در خصوص برجسته‌ترین ابعاد فرهنگی امام علی(ع) گفت: تکامل انسانی، محور برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی حضرت علی (ع) بود. حضرت علی (ع) سنت‌های غلط جامعه و تعصبات کور جاهلیت را عامل عقب‌ماندگی ساختار فرهنگی جامعه می‌دانست، بنابراین برای اصلاح زیربنایی این ساختار دو سیاست در پیش گرفت؛ یکی مبارزه با قبیله‌گرایی، تفکرات و تعصبات قبیله‌ای، اصلاح بینشی و ارزشی در انسان‌ها و اجتماع، جایگزینی ارزش‌های نوین عقلانی در سطح اجتماع و همچنین بالا بردن سطح آگاهی و استانداردهای مردم در زندگی، رواج علم‌گرایی و خردگرایی در جامعه، ارائه میزان، معیار و مدل تشخیصی، به منظور تشخیص حق از باطل و تبیین راه درست از غلط، مبارزه با روحیه تملق، چاپلوسی و ستایش که از دیدگاه آن حضرت جزء آفات فرهنگی و اجتماعی است. یکی از برنامه‌های مهم امام علی (ع) بازگرداندن شخصیت و کرامت انسانی افراد و عزت نفس آنان بود، به همین علت امام (ع) تحمل نمی‌کرد که حتی یک فرد عادی در مقابل حاکم یا زمامدار دست به سینه ایستاده، عملی انجام دهد یا سخنی بگوید که موجب تحقیر خودش یا بزرگ‌شماری حاکم به‌صورت متملقانه شود و دیگری هم نهادینه کردن آزادی عقیده، آزادی اندیشه، آزادی بیان، آزادی انتخاب و... در سطح جامعه.
وی در مورد عمده‌ترین آسیب‌های فرهنگی جامعه کنونی در حوزه پوشش و تعامل افراد با یکدیگر تصریح کرد: عمده‌ترین آسیب‌های فرهنگی، اجتماعی و تعاملی که از نظرگاه حضرت علی (ع) استخراج و تبیین کردم به این شرح است: فقدان آموزش‌های مناسب و مهارت‌های متناسب با مولفه‌های اجتماعی و انسانی که متاسفانه این مهارت‌ها، در اجتماع امروز ما کمتر نهادینه شده است نظیر شناخت اجتماعی، شادی اجتماعی، ثبات اجتماعی، ادب و آداب اجتماعی، عفت و حیای اجتماعی، مسوولیت اجتماعی، مدارا و نرمش اجتماعی، همیاری اجتماعی، شکیبایی اجتماعی، عمل‌گرایی و عمل اجتماعی، مدیر زبان «سنجش شنیده‌ها و سنجیده‌گویی»، مدیریت اجتماعی کارا، مشورت و مشارکت اجتماعی، اصلاح اجتماعی«امر به معروف و نهی از منکر»، حسن نیت و اخلاص اجتماعی، رازداری اجتماعی، پاسداشت اجتماعی و نگه داشت اندازه و حد افراد، صداقت اجتماعی، احسان و سخاوت اجتماعی، مدیریت روابط اجتماعی، عدالت اجتماعی، عزم اجتماعی، گذشت اجتماعی، مودت و محبت اجتماعی و اخلاق و امنیت اجتماعی.
محمد کارگر با اشاره به این‌که متاسفانه در دانشگاه‌ها، آنچنان که شایسته شأن و منزلت امام علی (ع) باشد، کاری صورت نگرفته است، افزود: هر چند گاه شاهد همایش‌ها و سمینارهای نادری در سطح استان هستیم که آن هم به‌صورت فصلی ممکن است برگزار شود. البته در اینجا جا دارد از تلاش‌های بی‌بدیل مجموعه نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های آزاد اسلامی استان، به‌ویژه حجت‌الاسلام حسینی به‌طور ویژه تشکر کنم، به این دلیل که با حضور وی در مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی استان، به‌طور کلی حیات فرهنگی دانشگاه، توسعه فزاینده‌ای یافته است.
وی با بیان این‌که در پایان روی کلامم به بزرگان معنوی، فرهنگی، اجتماعی، اجرائی و مدیریتی استان خواهد بود، خاطرنشان کرد: حضرت علی (ع) هم عظیم بود و هم کریم، یعنی این‌که هم بزرگ بود و هم بزرگوار. شما نیکان خوب می‌دانید که اقتضای بزرگی، بزرگواری کردن است. ما در استان بوشهر انسان‌های بزرگ زیاد داریم اما انسان‌های بزرگوار شاید کمتر، ما همگی فرزندان خانواده بزرگ بوشهر هستیم، چرا در خانواده ما تا این اندازه باید احساس مجهول بودن، مهجور بودن و مغفول ماندن داشته باشیم. چرا تا این اندازه احساس غربت، تنهایی، بی‌پناهی و بی‌پناهگاهی باید وجود داشته باشد. حداقل توقع ما از شما مسوولان استان این است که همچون پیشوا و مقتدایتان سرالعقلا و العرفا حضرت علی (ع) در عین حال که بزرگ هستید، با جوانان این خاک و خانواده با بزرگواری رفتار و سلوک کنید، چراکه توجه شما باعث حضور ما می‌شود، حتی قادر متعال نیز توجه انسان را دوست دارد، در آنجا که می‌فرماید: «من گنجی ناشناخته بودم برای این‌که شناخته شوم، انسان را آفریدم». البته از اصحاب رسانه بی‌نهایت سپاسگزارم که در انعکاس فرایندها و فرآورده‌های فرهنگی هماره همکاری می‌کنند.
X Share
پربازدید ها