بامدادجنوب- سیدعلی موسوی: عربستان سعودی بعد از روی کار آمدن «ملک سلمان» روندی را در مورد معادلات منطقه‌ای آغاز کرده که همزمان شدن این اقدامات با کاهش بهای نفت موجب شده تا اقتصاد عربستان گرفتار بحرانی شود که اغلب کارشناسان در مورد آینده آن هشدار می‌دهند. برای مثال بازار بورس اوراق بهادار و سهام عربستان برای دومین هفته متوالی متحمل ضرر و زیان سنگینی به مبلغ ۱۴ میلیارد دلار شد. به گزارش روزنامه الحیات چاپ لندن، تقاضا برای خرید سهام و نرخ آن بر اثر عوامل بسیاری در این بازار به‌شدت کاهش یافته است. در این میان می‌توان از کاهش قیمت نفت و شاخص مالی پایین اکثر شرکتهای سهام دار به عنوان دو عامل برجسته اشاره کرد. علاوه بر آن بازار سهام عربستان نیز با کاهش ۳.۴۴ درصدی به میزان ۵۲ میلیارد ریال سعودی (۱۴ میلیارد دلار) متحمل ضرر و زیان شد و ارزش کل سهام آن به ۱.۴۷۰ تریلیون ریال (۳۹۲ میلیارد دلار) رسید. شاخص سهام در ۱۵۴ شرکت از مجموع ۱۷۰ شرکت که نامشان در بازار اوراق بهادار عربستان درج شده با کاهش روبه رو شده است. از سوی دیگر، ذخایر خارجی بانک مرکزی عربستان ظرف یک سال گذشته بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار کاهش داشته و در نتیجه کاهش بیش از ۵۰ درصد قیمت نفت در بازارهای جهانی در مقایسه با قیمت آن در ماه ژوئن سال ۲۰۱۴، عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین کشور صادرکننده نفت در جهان با کاهش شدید منابع مالی روبه‌رو بوده است.
هشدار کارشناسان در مورد اقتصاد عربستان
صندوق جهانی پول در اوایل سال جاری میلادی پیش‌بینی کرد که کشورهای تولید کننده نفت برای جبران کسر بودجه خود از ذخایر ارزی خارجی استفاده خواهند کرد. از سوی دیگر سپرده‌های بانکی عربستان در طی ماه ژوئن در مقایسه با همین مدت در سال گذشته میلادی، که 646/1 تریلیون ریـال سعودی (۴۳۹ میلیارد دلار) بود، با کاهش سه درصد به 592/1 تریلیون ریـال سعودی (5/424 میلیارد دلار) رسید. اطلاعات ماهانه موسسه پول عربستان نشان می‌دهد که میزان دریافت وام های بانکی در ماه ژوئن به میزان ۹ درصد افزایش یافته و به 436/1 تریلیون ریـال سعودی (9/382 میلیارد دلار) رسیده است در حالی که در همین مدت در سال گذشته میلادی میزان دریافت وام‌های بانکی 319/1 تریلیون ریـال (7/351 میلیارد دلار) بود.
از سوی دیگر میزان مبادلات ارزی خارجی در نیمه اول سال جاری میلادی به میزان 6/2 درصد یعنی 5/79میلیارد ریـال سعودی (2/21 میلیارد دلار) کاهش یافت در حالی که در همین مدت در سال گذشته میزان مبادلات ارزهای خارجی به 6/81 میلیارد ریـال سعودی (8/21 میلیارد دلار) بالغ گردید.
با شدت گرفتن بحران اقتصادی در عربستان، نشریه آمریکایی وال استریت ژورنال هشدار داد آینده اقتصاد عربستان سعودی که به‌صورت اساسی بر صادرات نفت متکی است در آستانه فروپاشی خطرناکی قرار گرفته است. پژوهش این نشریه نشان می‌دهد مصرف نفت در عربستان برابر با مصرف نفت در آلمان است که سه برابر عربستان جمعیت دارد ولی اقتصاد آلمان پنج برابر اقتصاد عربستان است.
این نرخ از معیارهای جهانی بسیار بالاتر است و این وضع باعث خواهد شد عربستان جایگاه تولیدی خود را در جهان از دست بدهد و مصرف روزانه بیش از دو میلیون بشکه نفت در روز در بخش‌های انرژی و آب زیان گسترده‌ای به اقتصاد عربستان می‌زند. صندوق بین‌المللی پول(IMF) نیز در گزارشی چشم‌انداز اقتصاد عربستان سعودی را تیره و تار گزارش داده است. طبق پیش‌بینی IMF، این کشور با کمبود دارایی‌هایی مواجه می‌شود که برای جبران هزینه‌های پنج سال آتی خود به آنها نیاز دارد. صندوق بین‌المللی پول همچنین اعلام کرد: درصورتی‌که عربستان سعودی با همین روند به هزینه‌های خود ادامه دهد، علاوه بر کسری بودجه امسال خود، در سال ۲۰۱۶، شاهد 4/19 درصد دیگر کسری مواجه خواهد شد.
ناقوس مرگ سیاست‌های شاهزاده سعودی به صدا درآمده است
عربستان سعودی با اعلام رسمی کاهش ذخایر ارزشی‌اش که به پایین‌ترین حد ظرف چهار سال گذشته رسیده است، ناقوس خطر سقوط اقتصادی خود را به صدا در آورد. ریاض چندی پیش اعلام کرد ذخایر ارزشی‌اش بیش از ۶۰۰ میلیارد دلار است که پیش‌بینی می‌شود این رقم تا پایان سال ۲۰۱۶ به ۵۰۰ میلیارد دلار کاهش یابد، این بدان معنا است که اگر سقوط قیمت نفت به همین شکل ادامه یابد صندوق ذخیره ارزی عربستان ظرف پنج سال کاملا خالی شود. به گزارش روزنامه السفیر، چاپ بیروت، صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده است که اگر قیمت نفت در همین نرخ فعلی باشد ظرف پنج سال آینده تمامی ذخایر ارزی عربستان به پایان برسد.
عربستان سعودی سال ۲۰۱۵ را در حالی به پایان رساند که با کسری شدید بودجه مواجه شد، به‌گونه‌ای که مجبور شد ۳۰ میلیارد دلار از بانک مرکزی وام بگیرد و نزدیک به یک صد میلیارد دلار از ذخایر ارزی خود را از بانک‌های خارجی خارج کند و به بازارهای داخلی خود تزریق کند. مجله امریکایی فارن پالسی اخیرا در گزارشی نوشت که سیاست خارجی و جنگ یمن هزینه هنگفتی را متحمل عربستان سعودی کرده است که در کنار کاهش قیمت نفت عربستان را وادار کرده که ماهانه ۱۲ تا ۱۴ میلیارد دلار از ذخایر استراتژیک ارزشی‌اش برداشت کند، در صورت ادامه این روند ظرف سه سال آینده عربستان دیگر هیچ ذخیره ارزی‌ای نخواهد داشت.
رویاهای جوانک خام اشتباه از آب در آمد
در این میان برخی کارشناسان معتقد هستند که عربستان برای ضربه زدن به ایران با فشارهای خود به بازار و از سوی دیگر افزایش تولید نفت سعی در پائین نگه داشتن بهای نفت دارد اما گویا این وضعیت بیش از آن‌که به زیان تهران باشد به زیان ریاض تمام شده است. تکیه عربستان بر اقتصاد تک محصولی و تاکید مقامات ایرانی به فاصله گرفتن از اقتصاد نفت بنیان موجب شده تا این توطئه ریاض چندان کارساز نیافتد اما در حالی که عربستان با کاهش ذخائر مواجه است درگیر بودن این کور در جنگ یمن و همچنینی حمایت‌های آن از تروریست‌های حاضر در سوریه و همچنین پرداخت رشوه های کلان به کشورهای مختلف برای همراه کردن آنها با سیاست‌های ریاض که گفته می‌شود اغلب این برنامه‌ها از سوی «محمد‌بن سلمان» جانشین ولیعهد و فرزند پادشاه عربستان طرح‌ریزی شده موجب شده تا ریاض در چنین شرایطی گرفتار شود.
اصرار این شاهزاده جوان بر سیاست‌های تفرقه‌افکنانه در منطقه و تاکید وی بر ادامه جنگ در یمن موجب شده تا دلارهای نفتی عربستان به بسته‌های آخر برسد و این در حالی است که محمد‌بن سلمان رویای نشستن بر تخت پادشاهی دارد هرچند که مواردی همچون اقتصاد خزان‌زده از یک سو و گیر کردن در باتلاق‌هایی همچون جنگ یمن و بحران سوریه و مجبور بودن به پرداخت رشوه‌های کلان از سوی دیگر و همچنین مطرح شدن گاه و بیگاه امکان کودتا در خاندان سلطنتی عربستان تحقق این رویا را در پرده‌ای از ابهام قرار داده است.
