بامدادجنوب- هدی خرم‌آبادی:
فرهنگستان زبان و ادب فارسی با هدف حفظ قوت و اصالت زبان فارسى با محققان و پژوهشگران برجسته عرصه ادب فارسی همچون احمد آرام، نصرالله پورجوادى، حسن حبيبى، غلامعلى حداد عادل، بهاءالدين خرمشاهى، محمد خوانسارى، محمدتقى دانش‌پژوه، على رواقى، سيدجعفر شهيدى و ... آغاز به کار کرد. هر چند اهداف دیگری از جمله رواج زبان و ادب فارسى و گسترش حوزه و قلمرو آن در داخل و خارج از كشور، ايجاد نشاط و بالندگى در زبان فارسى، به تناسب مقتضيات زمان و زندگى و پيشرفت علوم و فنون بشرى با حفظ اصالت آن برای فرهنگستان زبان و ادب فارسی مد نظر است اما در خصوص جایگزینی واژه‌های مصوب گاهی انتقادهایی وارد است. گاهی اوقات جایگزینی این واژه‌ها اسباب طنز و تفریح خوش‌مشربان و بذله‌گویان را فراهم کرده و ذوقِ جوک گفتن و مزاح کردن را در نهاد برخی‌ها برانگیخته است.
جایگزینی واژه درازلقمه به جای ساندویچ، درازآویز به جای کراوات، برگک به جای چیپس و از این قبیل نه تنها تعجب و سوال عوام را به‌دنبال داشته بلکه اسباب طنز خوش‌ذوقان را نیز رقم زده است.
این در حالی است که در حال حاضر به‌دنبال ابلاغیه لازم‌الاجرای ریاست‌جمهوری و قابل پیگیری از سوی سازمان بازرسی کشور امسال باید مصوبات فرهنگستان ادب فارسی در کتاب‌های درسی وارد شود و کلیه اصطلاحاتی غیر فارسی (لاتین، انگلیسی و...) که در فرهنگستان معادل مصوب دارند باید از کتاب‌ها حذف و مصوب فرهنگستان جایگزین آنها شود. همین نامه موجب تغییراتی در کتاب زیست‌شناسی شده است و اکنون مصوبات فرهنگستان در کتاب‌های درسی نیز اعمال شده و برخی از واژه‌های زیست‌شناسی تغییر یافت و همین موضوع انتقاد دبیران و کارشناسان زیست‌شناسی را در پی داشت.
اقدامی که نامه اعتراضی جمعی از دبیران و کارشناسان زیست‌شناسی را به‌دنبال داشت و این نامه در شبکه‌های اجتماعی در حال بازنشر است. در ادامه بخشی از این نامه آورده می‌شود.
«اقدام هیات تالیف را مبنی بر تغییر اصطلاحات علمی زیست‌شناسی در کتاب زیست‌شناسی پایه دهم، آن هم در حجم وسیع و به‌صورت آنی و غیر مسوولانه، به‌شدت مورد انتقاد قرار داده و از شما مقام مسوول تقاضا داریم که هر چه سریع‌تر نسبت به این اقدام ناروا واکنشی در خور ارائه دهید.
تبصره۱: دلایل اعتراض به این روند در ۲۵بند زیر ذکر شده است.
تبصره۲: فایل کامل اسامی معترضان به‌صورت مجزا و در فایل pdf می‌باشد که در صورت لزوم به رویت شما مقام مسوول خواهد رسید.
دلایل نارضایتی همکاران در به کارگیری این معادل‌ها:
۱-مشترک بود زبان علمی در همه کشورها و غیر علمی بودن معادل‌سازی آنها، چراکه این عمل باعث ناآشنایی و عدم توانایی درک درست دانش‌آموزان و دانشجویان از تحقیقات جدید و علم روز دنیا است.
۲-آسیب دانش‌آموزان پس از ورود به دانشگاه، چراکه به‌علت گستردگی بسیار زیاد منابع علمی دانشگاهی ممکن و عاقلانه نیست که آنجا نیز کلمات جایگزین استفاده شود وهمچنین مشکل تدریس استادان نیز نیازی به گفتن ندارد.
۳-غیر کارشناسانه بودن معادل‌های فارسی اصطلاحات علمی که گاهی مضحک و ناشیانه و تنها با هدف ترجمه تحت الفظی جایگزین شده‌اند.
۴-نامانوس بودن واژه‌های معادل مثل دنا به جایDNAو غیر پارسی بودن بیشتر معادل‌های تعیین شده
۵-عدم به کارگیری آنها در متون دانشگاهی و مطمئنا عدم کاربرد چنین اصطلاحاتی توسط اساتید دانشگاه‌ها
۶-تاثیر معکوس بر میزان فراگیری علوم در دانش‌آموزان به‌علت ایجاد دوگانگی در کلماتی که از سال هفتم با آنها آشنا شده‌اند».
دلایل بسیار دیگری در این نامه قید شده که اغلب هم منطقی و معقول هستند اما در اینجا مجال ذکر همه آنها نیست.
نمونه‌ای از واژه‌های جدید در کتاب‌های زیست‌شناسی:
میتوکندری: راکیزه
کروموزوم: فام تن
فتوسنتز: فروغ‌آمایی
آپاندیس: آویزه
رضا معتمد، صاحب‌نظر حوزه فرهنگ و روزنامه‌نگار در گفت‌وگو با بامداد جنوب در خصوص جایگزینی واژه‌های بیگانه گفت: در بحث واژه‌سازی به قصد جایگزینی واژه‌های بیگانه رعایت معیارهایی لازم است که از جمله آنها برابری سیلاب‌ها، سادگی و روانی مخرج و رسایی معنا و مفهوم است. وی با بیان این‌که به کارگیری واژه‌های فارسی به جای واژه‌های بیگانه وقتی سودمند است که مردم برای به کارگیری‌شان اقناع شوند، افزود: اگر قرار باشد واژه‌ای که به‌عنوان جایگزین واژه بیگانه ساخته می‌شود، شکلی غامض و ناآشناتر از واژه دخیل داشته باشد، این نوعی نقض غرض و هدر دادن وقت و انرژی است. با این همه، تجربه نشان داده است که اقدام به ترجمه واژه‌های علمی و فنی به‌ویژه واژه‌هایی که چند دهه از ورودشان به زبان فارسی گذشته است، اقدامی بیهوده است.
به نظر نگارنده حفظ و پاسداشت زبان فارسی بیش از آن‌که در گرو التزام به جایگزینی واژه‌های مصوب باشد؛ واژه‌هایی که گاهی بستر فرهنگی مناسبی برای رواج آنها در بین عوام نیست، در گرو پایبندی ما به زبان و ادبیات اصیل و به عبارتی هویتمان است.
پافشاری بر جایگزینی واژه‌ای همانند کامپیوتر که اختراع امریکایی‌هاست شاید آن‌قدرها هم ضرورت نداشته باشد تا موجه‌ترین مسوولان در تریبون‌های مهم و حساس رایانه و یارانه را اشتباهی به کار ببرند. البته ناگفته نماند قصد نداریم اصل کار فرهنگستان را زیر سوال ببریم، چراکه فردوسی بزرگ در زمانی که زبان فارسی رو به افول نهاده و به فراموشی سپرده شده بود، شاهنامه‌ای با الفاظ اصیل فارسی سرود که امروز یکی از رموز جاودانگی آن در اقصی‌نقاط جهان است و چه خوب است که ما نیز در حفظ زبان اصیلمان کوشا باشیم اما بهتر است واژگانی را جایگزین کنیم که می‌دانیم جای خود را در بین عوام باز خواهد کرد، همچون پیامک به جای اس ام اس و بالگرد به جای هلیکوپتر و ... که امروزه بسیاری از افراد آنها را به کار می‌برند.
