کریم جعفری:
هفته گذشته وزیر دولت هند در امور خارجه به همراه هیات بلندپایه‌ای راهی سوریه شد و با مقامات مختلف این کشور از جمله بشار اسد رئیس‌جمهور این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد. طبق یک روال طبیعی در رسانه‌های ایرانی که معمولا این دیدارها چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد، به‌سادگی از کنار عبور کردند در حالی که چند روز پیش از آن هم یکی از مسوولان دفاعی عالی‌رتبه چینی از برای نخستین بار از سوریه دیدار کرده و تصمیمات مهمی هم گرفته شده بود. البته رسانه‌های منطقه‌ای هم در این حوزه هم سانسور خبری گسترده‌ای راه می‌اندازند، چراکه به‌خوبی به این مساله واقف هستند چه مسائل مهمی در این دیدارها وجود دارد.
سفر مبسر جاوید اکبر به دمشق به‌نوعی تحولی مهم در حوزه‌های راهبردی در آسیای جنوبی و غربی محسوب می‌شود. در واقع دهلی‌نو نگران از مسائل امنیتی از یک‌سو و همچنین در رقابت با همسایه نه‌چندان مطمئن و ماجراجوی خود که اموراتش در کنترل سازمان اطلاعات ارتش آن است، دست به تحرکاتی زده تا امنیت خود را به هر شکل ممکن تامین کند. در 20 مرداد 1391 در محل هتل آزادی تهران نشستی با حضور مسوولان و دیپلمات‌ها و نمایندگان 30 کشور با عنوان «نشست مشورتی سوریه» برگزار شد که یکی از کشورهایی که با هیاتی بلندپایه در آن حضور داشت، پاکستان بود که در سطح وزیر امورخارجه تلاش داشت تا سیاست‌های منطقه‌ای خود را به شکلی صحیج هماهنگ کند.
خانم حنا ربانی کهر که چهره‌اش بیش از مقامش میان رسانه‌ای‌های ایران و جهان قدرت داشت، با حضور خود در این نشست این نکته را متبادر کرد که سوریه عمق راهبردی این کشور است. در واقع سران اسلام‌آباد در دو حوزه وارد عمل شده بودند، یک حوزه پیگیری سرنخ گروه‌های مختلف در سوریه و در سوی دیگر هم رقابت با ترکیه در افغانستان بود که با تکیه بر ازبک‌ها و ژنرال دوستم در قالب نیروهای ناتو حضوری گسترده در این کشور داشتند.
اما پاکستان بعد از روی کار آمدن نواز شریف و گردش به سمت سعودی‌ها، به جای آنکه نقش تاریخی خود در منطقه برای حفظ امنیت را ایفا کند، در جبهه مخالف سوریه قرار گرفت و رفت و آمد تروریست‌ها به سوریه را بسیار تسهیل کرد. حتی گروهی از تندروهای هندی که سال گذشته با انتشار تصاویری با تروریست‌های داعشی بیعت کرده بودند هم از طریق پاکستان راهی سوریه شده بودند و همین مساله هندی‌ها را وادار به واکنش کرد. پاکستان علاوه بر خروج از محور دوستان واقعی سوریه، در صف دشمنان آن قرار گرفت. معادلات غیرمنطقی در صفحه شطرنج سوریه به گونه‌ای است که دو کشور متحد پاکستان و چین در سوریه در مقابل هم قرار می‌گیرند و این موضوع به اندازه بسیاری برای مقامات اسلام‌آباد سخت و سنگین است و نمی‌دانند باید این معادله را چگونه حل کنند.
هر چند اصرارهای عربستان برای حضور نظامی پاکستان در جنگ یمن راه به جایی نبرد، اما اصرار سیاسیون پاکستانی، برخی از افسران کارآزموده پاکستانی به اتاق جنگ یمن رفته و تلاش کردند تا به ارتش نه چندان متبحر سعودی کمک فکری و عملیاتی کنند. سعودی‌ها از همین اتاق چند تن از کارشناسان و طراحان نظامی خود را پیش از حمله اخیر گروه‌های تروریستی به جبهه جنوب حلب اعزام کردند تا در اتاق عملیات موسوم به خان طومان حضور داشته باشند. در این اتاق علاوه بر سعودی‌ها، چند افسر پاکستانی، قطری، ترک و اردنی حضور داشتند و این گروه بودند که باعث متحد شدن همه گروهک‌های تروریستی فعال در شمال سوریه تحت لوای جیش الفتح شدند.
در همان دو روز اول حمله به جنوب حلب، جنگنده‌های روس اتاق عملیات خان طومان را هدف قرار دادند که در آن دو افسر گارد پادشاهی سعودی و یک افسر بلندپایه پاکستانی به هلاکت رسیدند. حضور پاکستان آن هم به صورت مستقیم در جنگ سوریه و به نفع جریان‌های تروریستی هر چند باید به‌صورت مخفیانه صورت می‌گرفت و آنها هیچ‌گاه فکر نمی‌کردند که به این ترتیب حضورشان لو برود، اما باعث شد تا طرف هندی با سرعت بیشتری تلاش کند با حضور به‌موقع در سوریه از مقامات این کشور بخواهد تا دستکم در حوزه اطلاعاتی و امنیتی همکاری‌های دهلی‌نو با دمشق افزایش یابد.
این نکته هم گفتنی است که روابط هند و سوریه تا پیش از بحران اخیر بسیار خوب و حسنه بود و هندی‌ها در حوزه‌های مختلف سوریه اقدام به سرمایه‌گذاری کرده بودند. در شرایط کنونی هم هندی‌ها با توجه به روابط نزدیکی که با روسیه و ایران دارند، دوست دارند چه در قالب رقابت با همسایه فضول و ناآرام خود و چه در قالب حضور موثر در آینده اقتصادی سوریه با این کشور روابط نزدیکی را برقرار کنند.
اصولا رفتار چینی‌ها نیز بر همین اصل استوار است. چین که دو بار قطعنامه‌های ضدسوری را وتو کرده بود، اکنون با پادرمیانی‌هایی که نمی‌توان ابعاد آن را تشریح کرد پایش به سوریه باز شده است. آنها نیز مانند روس‌ها نگران اقلیت جنگجو و بسیار تندروی خود هستند که سر جنگی القاعده به شمار رفته و در حملات اخیر در جنوب حلب با انتحار گروهی، مسیری را به جنوب این شهر باز کنند.
