طی سال‌های اخیر به‌دنبال ظهور و بروز رویدادهای غیرمنتظره از جمله جنگ‌های متعدد و پی در پی داخلی و خارجی روابط میان بسیاری از کشورها در سطح منطقه و جهان دستخوش تغییر شده است.
بامدادجنوب- سیدعلی موسوی:
طی سال‌های اخیر به‌دنبال ظهور و بروز رویدادهای غیرمنتظره از جمله جنگ‌های متعدد و پی در پی داخلی و خارجی روابط میان بسیاری از کشورها در سطح منطقه و جهان دستخوش تغییر شده است. در این میان، روسیه و عربستان از جمله کشورهایی هستند که روابط آنها به‌دنبال تحولات منطقه رو به‌تیرگی نهاده است.
ریشه‌های تیرگی روابط میان عربستان سعودی و روسیه به عوامل متعددی بازمی‌گردد اما می‌توان به ضرس قاطع گفت که بحران سوریه و مواضع دو کشور در قبال این بحران، محور تنش‌های میان دو طرف بوده است؛ از یک سو عربستان سعودی با حمایت بی‌وقفه از تروریست‌های تکفیری، چه از لحاظ مالی و چه از لحاظ تسلیحاتی، بر لزوم کناره‌گیری «بشار اسد» رئیس‌جمهوری سوریه از سِمَت خود تاکید دارد و از سوی دیگر، مقامات مسکو حاضر به عقب‌نشینی از مواضع خود در حمایت از دولت دمشق نیستند. بر همین اساس، اختلافات ریشه‌ای میان مسکو و ریاض در خصوص بحران سوریه روابط میان دو طرف را بیش از پیش پیچیده و تنش‌آلود ساخته است.
این در حالی است که دو طرف همچنان به‌دلیل برخی منافع مشترکی که دارند، حاضر نیستند به‌صورت علنی با یکدیگر وارد مناقشه و مجادله رسانه‌ای شوند. هدف عربستان سعودی از پافشاری بر حمایت از تروریسم در کشوری نظیر سوریه تنها با هدف به زیر کشیدن رئیس‌جمهوری سوریه و ساقط کردن دولت قانونی این کشور صورت نمی‌گیرد؛ بلکه سعودیها هدفی بسیار بالاتر از این را در منطقه دنبال می‌کنند. ریاض در صدد است تا با جدا کردن حلقه‌ای از زنجیره به هم پیوسته مقاومت در منطقه یعنی سوریه زمینه لازم را برای وارد کردن ضربه نهایی بر پیکره محور مقاومت برای خود فراهم آورد. درست به همین دلیل است که حاضر نیست تحت هیچ شرایطی از مواضع خود در سوریه عقب نشیند. در طرف مقابل، روسیه نیز بارها اعلام کرده است که دمشق یک متحد سنتی و استراتژیک برای مسکو در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی بوده و حاضر نیست با سعودیها بر سَر دست کشیدن از مواضع خود در قبال دولت سوریه وارد معامله شود. مقامات عربستان سعودی بارها به اشکال مختلف تلاش کرده‌اند تا مسکو را قانع سازند که از حمایت دولت سوریه دست بکشد.
آنها برای تحقق این هدف خود سیاست «تطمیع و تهدید» را در قبال مسکو به کار گرفتند اما هیچگاه موفق نشدند. در این میان، پیشنهادات مالی وسوسه‌انگیزی نیز از سوی سعودیها به مقامات روسی شد تا در ازای آن به‌نوعی پای خود را از سوریه بیرون بکشند. هنگامی که ارائه بسته‌های مالی وسوسه‌انگیز از سوی سعودیها برای روس‌ها کارگر نیفتاد، مقامات ریاض در اقدامی از پیش طراحی شده یکی پس از دیگری در مناسبت‌های مختلفی اقدام به اظهارنظر علیه مقامات روسی کرده و به آنها در خصوص پیامدهای حمایتشان از بشار اسد هشدار دادند. شدت اظهارنظرهای مقامات سعودی علیه روسیه به حدی رسید که واکنش قاطعانه این کشور را به‌دنبال داشت.
در همین ارتباط، وزارت خارجه روسیه با صدور بیانیه‌ای ضمن محکومیت اظهارات ضد روسی مقامات ریاض، به آنها نسبت به «بازی با آتش» در تعامل با مسکو هشدار داد. این وزارتخانه از مقامات ریاض خواست تا هرچه سریع‌تر از تهدید روسیه به انجام اقدام متقابل به‌دلیل حمایت مسکو از دمشق، دست بردارد.
در طول مدتی که شاهد ادامه بحران سوریه بودیم، «بندر‌بن سلطان» رئیس سابق دستگاه اطلاعات عربستان سعودی دو مرتبه به «مسکو» پایتخت روسیه سفر کرد. بی‌شک هدف اصلی بن سلطان از سفر به روسیه گفتگو با مقامات این کشور جهت تغییر مواضع آن در قبال بحران سوریه بوده است. طبق شواهد موجود، «بندر بن سلطان» در سفرهای خود به مسکو در طول بحران سوریه، از سوی مقامات ریاض مامور انجام ماموریتی ویژه شده بود؛ ماموریتی که هیچگاه به موفقیت نرسید و حمایت‌های مسکو از دمشق ادامه پیدا کرد. دخالت نظامی روسیه در سوریه به‌منظور مقابله با تروریسم آن هم بر اساس درخواست رسمی دولت دمشق نیز از جمله دیگر عوامل تشدید تنش‌ها میان مسکو و ریاض بود. وزارت خارجه رژیم سعودی پیشتر در واکنش به اقدام نظامی روسیه در سوریه مدعی شده بود که این اقدام موجب پیچیده‌تر شدن بحران سوریه می‌شود. این ادعا در حالی بود که روس‌ها با چراغ سبز دولت قانونی سوریه وارد این کشور شده بودند.
علت خشم سعودیها از دخالت نظامی روسیه در سوریه در آن برهه از زمان، هدف قرار گرفتن دقیق مواضع تروریست های تکفیری حمایت شده از سوی ریاض در سوریه بازمی‌گشت. جنگنده‌های ارتش روسیه طی مدت زمان محدودی که علیه تکفیریها در سوریه حملات هوایی انجام می دادند، موفق شدند ضربات جدی و سهمگینی را به منافع ترکیه و رژیم سعودی در سوریه وارد آورند. همین مساله موجب شد، سعودیها بیش از پیش با ریاض وارد تنش شوند. علاوه بر این، همگرایی ایران و روسیه در مساله سوریه نیز ضربه دیگری را بر پیکره رژیم سعودی وارد آورد. سعودیها به‌خوبی می‌دانند که همکاری‌های گسترده نظامی میان ایران و روسیه سرمنشأ تحقق بسیاری از دستاوردها به‌نفع سوریه در عرصه میدانی بوده است.
بر همین اساس، اختلافات میان روسیه و عربستان سعودی بیش از پیش عمیق شد، چراکه سعودیها که خود کارنامه سراسر ننگینی در حمایت از تروریسم در سراسر منطقه و جهان دارند، در کمال تعجب مدعی حمایت ایران از تروریسم هستند؛ در واقع هر گروهی که در منطقه در برابر سیاست‌های توسعه‌طلبانه و جنگ‌طلبانه رژیم سعودی مقاومت کند، از دیدگاه ریاض «تروریست» است. پافشاری روسیه بر حمایت از دولت قانونی سوریه موجب شد تا طی ماه‌های اخیر مقامات عربستان سعودی به جنگ تبلیغاتی علیه مسکو و ایجاد حاشیه برای آن روی آورند. برای نمونه می‌توان به اظهارات «عادل الجبیر» وزیر خارجه سعودی اشاره کرد که گفته بود: «در جریان دیدار اخیرم با وزیر خارجه روسیه بر سر زمان کناره‌گیری اسد توافقی نکردیم»! این اظهارنظر عجیب الجبیر با واکنش جدی مقامات روسی مواجه و مشخص شد چیزی جز یک فضاسازی رسانه‌ای به‌منظور ایجاد یک جنگ روانی علیه مسکو نبوده است.
مساله دیگری که به‌نظر می‌رسد سعودیها را به‌شدت نگران کرده، بهبود روابط میان روسیه و دولت ترکیه است. از آنجایی که دولت ترکیه اخیرا مواضعی را ـ هرچند به صورت ظاهری ـ مبنی بر تصمیم برای تغییر دیدگاه خود در قبال سوریه و آغاز همکاری‌ها با ایران و روسیه جهت حل بحران این کشور مطرح کرده است، موجی از نگرانی در صفوف سعودیها حاکم شده است.
سعودیها تصور می‌کنند که ترکیه قصد دارد به محور ایران، روسیه و حزب‌الله در سوریه نزدیک شود و از این بابت به‌شدت احساس خطر می‌کنند. این عامل نیز طی هفته‌های اخیر تنش میان مسکو و ریاض را تشدید کرده است. علاوه بر آنچه که گفته شد، حمایت غیرقابل پیش‌بینی و غیرمنتظره روسیه از تشکیل «شورای عالی سیاسی» در یمن نیز ضربه مهلکی را بر پیکره رژیم سعودی وارد کرد، چراکه تشکیل این شورا به اندازه‌ای برای سعودیها گران تمام شد که آنها را وادار کرد تا مذاکرات صلح اخیر در کشور کویت را به شکست بکشانند. پس از تشکیل شورای عالی سیاسی در یمن، کاردار سفارت روسیه در صنعا اعلام کرد که کشورش تشکیل این شورا در یمن را که حاصل اتحاد و ائتلاف میان جنبش انصارالله و حزب کنگره ملی است، تائید و از آن حمایت می‌کند.
در همین ارتباط، پایگاه عرب زبان أخبار الساعه با انتشار مطلبی، نوشت: مسوولان ائتلاف سعودی علیه یمن هیچگاه انتظار نداشتند که روسیه از شورای عالی سیاسی این کشور حمایت کند. این پایگاه تصریح می‌کند: حمایت صریح مسکو از شورای عالی سیاسی یمن موجبات شگفتی ائتلاف سعودی و غافلگیری آن را فراهم آورد». اخبار الساعه در ادامه می‌نویسد: اعلام حمایت روسیه از شورای عالی سیاسی یمن از سوی کاردار مسکو در صنعاء، ضربه سختی بر پیکره منصور هادی و ائتلاف سعودی وارد آورد. این پایگاه همچنین می‌نویسد: روسیه پیشتر نیز با مخالفت با برخی طرح ها و قطعنامه ها در خصوص یمن در شورای امنیت سازمان ملل، ضرباتی را به ائتلاف سعودی وارد کرده بود.
بر اساس آنچه که گفته شد، به نظر می‌رسد که روسیه نیز قصد دارد به‌دلیل تنش‌های گسترده در روابط با سعودیها به‌ویژه در مساله سوریه را به میدان‌های دیگر نیز بکشاند و با ریاض در عرصه تحولات دیگر به‌نوعی تسویه حساب کند. در هر صورت، آنچه که در حال حاضر به‌خوبی به چشم می‌خورد، تشدید تنش‌ها میان روسیه و عربستان سعودی است؛ تنش هایی که اخیرا با حمایت مسکو از شورای عالی سیاسی در یمن وارد مرحله جدیدی نیز شده‌اند.
به‌نظر می‌رسد که هر نوع اصلاح روابط میان عربستان سعودی و روسیه مرهون حل و فصل بحران سوریه باشد. با توجه به آنچه که طی سال‌های اخیر در روابط دو کشور اتفاق افتاده است، بسیار بعید به‌نظر می‌رسد که بدون توافق بر سر حل و فصل بحران سوریه، روابط مسکو و ریاض ترمیم شود.
X Share
پربازدید ها