بامدادجنوب- سیدعلی موسوی:
پس از عملیاتهای موفق نیروهای عراقی در آزادسازی بخش اعظم مناطقی که داعش در سال ۲۰۱۴ به اشغال خود درآورده بود، این نیروها هم اینک به دروازههای موصل رسیدهاند. با آزادسازی ناحیه القیاره و شرقاط از لوث داعش هم اینک همه نگاهها به سوی موصل آخرین مرکز تحت اشغال داعش برای آزادسازی با گذشت قریب به دو سال از اشغال این استان، دوخته شده است.
عملیات آزادسازی موصل نقطه عطف مهمی برای پایان داعش و آزادسازی آخرین اراضی تحت اشغال آن است. نبرد موصل دشواریهای خاص خود را دارد، زیرا نیروهای شرکتکننده در آن زیاد خواهد بود؛ هم کُردها در عرصه هستند و هم ترکیه و امریکاییها، از سویی حشدالشعبی معمولا در عملیاتهایی که امریکاییها در آن مشارکت داشتهاند مشارکت نمیکنند، زیرا به امریکا اعتمادی ندارند.
از سویی آزادسازی شهر موصل از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است، زیرا اگر موصل از دست این گروهک آزاد شود دیگر عامل جذب در عراق ندارد. آنچه در نبرد موصل اهمیت دارد استفاده از تجارب نبردهای قبلی در صلاحالدین و الانبار و دیگر مناطق برای موفقیت عملیات سرنوشتساز موصل است.
اما قبل از نبرد موصل عوامل متعددی وجود دارد؛ از جمله میتوان به عامل بینالمللی اشاره کرد که طی آن امریکاییها بهدنبال تقویت جای پای خود در عراق هستند. آنها که در برابر موضع قوی ایران در حمایت از عراق ضد داعش خلع سلاح شدهاند، اینکه تلاش میکنند که با مشارکت در نبرد موصل بهنوعی این خلاء ایجاد شده را پر کنند.
از سویی علاوه بر ترکیه که در بعشیقه نیروی نظامی دارد و مایل به مشارکت در این جنگ است نباید از تلاش کشورهای شورای همکاری بهویژه سعودیها که بهدنبال نفوذ هستند نیز غافل شد بهویژه که برخی سیاستمداران عراقی زمینه را برای این نفوذ هموار میکنند. ترکیه بیمیل نیست که عملیاتی مشابه آنچه در سوریه به نام سپر فرات انجام داد در استان نینوا نیز انجام دهد. عامل دیگر به آمادگیهای لجستیکی نیروهای عراقی و آزادسازی مناطق مجاور شهر موصل مربوط میشود.
تاکنون برخی مناطق در اطراف نینوا آزاد شده است و این کار را آسانتر میکند. عامل سوم تاثیرگذار دیگر که در بالا بهطور مختصر به آن اشاره شد بحث طرفهای شرکتکننده در نبرد است که خود به مثابه آزمونی دشوار برای دولت عراق است. کسی به درستی نمیداند که نقش نیروهای پیشمرگه و حشدالشعبی در عملیات موصل چگونه است؟ نقش ائتلاف بینالمللی به چه نحوی است؟ اوضاع پس از مرحله عملیات و هجوم چه خواهد شد؟ گزینههای مطرح شده در صورت پایان نیافتن جنگ و طولانی شدن آن چیست؟
عامل دیگر؛ بحث و جدلهایی است که میان گروههای سیاسی در اینباره وجود دارد که با توجه به هویت شهر، نقش اعراب سنی در آزادسازی آن چگونه است؟ به هر حال شهر موصل از طیفها و اقشار مختلف اعم از ترکمن، آشوری و کردها و نیز طیف سنی و شیعی تشکیل شده است. یکی دیگر از عوامل در زمینه عملیات موصل، نگرانی از طولانی شدن جنگ و تاثیر آن بر غیرنظامیان است.
داعش محدودیت های سختی را بر ساکنان وضع کرده است تا آنها از شهر خارج نشوند و این شرایط را برای نیروهای عراقی سخت میکند. از همین رو باید تدبیر و تاکتیکی به کار گرفته شود که حداقل هزینه و بیشترین سرعت را بهدنبال داشته باشد. از نقاط قوت موجود بهخوبی میتوان بهره گرفت از جمله آنها مخالفتهای گسترده با داعش است.
حملات هوایی موثری باید انجام شود و تلاش ویژهای برای ارتباط برقرار کردن میان ساکنان و نیروهای امنیتی باید به عمل آید. باید هلی برن موفقی در درون مناطق تحت اشغال داعش انجام گیرد و مراکز نظامی سابق ارتش به عنوان مکانی برای عملیات ضد تکفیریها استفاده شود. میتوان از موصلیهایی که تمایل به جنگ با داعش دارند و تعداد آنها زیاد است برای جنگ با این گروهک بهره برد. ارتش عراق از جنوب و پیشمرگهها در شرق نینوا هستند. از عنصر نارضایتی عمومی در موصل ضد داعش به خوبی میتوان بهره برد. اوضاع به تاکتیک داعش مربوط میشود و اینکه قصد مقابله داشته باشد یا سرکردههای آن به سوریه فرار کنند تا دست به بازسازی و تجدید قوا بزنند. از سویی نباید از جبهه الحویجه در جنوب کرکوک غافل شد، زیرا عقبه نیروهای عراقی را در معرض خطر قرار میدهد.
اخیرا حرف «م» بر روی دیوارهای موصل نقش بسته که اختصار کلمه مقاومت است. این حرف رمز گروههای مخالف ضد داعش در موصل است و تکفیریها برای مقابله با آن دست به اعدامهای گسترده زدهاند. این اعدامها به نوبه خود نشانه یاس داعش است، زیرا با گذشت روزها، تکفیریها خطر را بیش از قبل احساس میکنند. داعش در شهر موصل خطر را احساس میکند و به عبارتی احساس ضعف میکند و همین موضوع سبب میشود که از شیوههای سرکوبگرانه استفاده کند تا نشان دهد که همچنان از قدرت کافی برخوردار است.
در همین حال آنگونه که رسانهها گزارش دادهاند، اوضاع داعش در موصل خوب نیست و تروریستها از آشفتگی رنج میبرند. داعشیها بهدنبال جداسازی موصل از دنیای خارج هستند؛ آنها نگران همکاری میان ساکنان و نیروهای عراقی هستند.
استفاده از اینترنت ممنوع شده و همه شبکههای تلفن همراه قطع شده تا مبادا اطلاعاتی به نیروهای عراقی درز کند.
اما با همه این شرایط ساکنان موصل از داعش ترسی ندارند. داعش مقرها و مخازن و انبارهای تسلیحاتی خود را تغیر داده و سرکردههای این گروهک محل اقامت خود را عوض کردهاند.
دهها مقر داعش در موصل عوض شده و انبارهای بزرگ سلاح و مهمات به مخازن و انبارهای کوچک تقسیم شدهاند تا در صورت هدف قرار گرفتن خسارات کمتری به داعش برسد. مقرهای داعش که معمولا در منازل اشغال شده قرار دارند از منزلی به منزل دیگر منتقل میشوند. این منازل معمولا متعلق به افرادی است که از ترس داعش فرار کردهاند و داعش آنها را مصادره کرده است.
انبارهای سلاح و مهمات از ساختمانهای دولتی به مراکز مسکونی و بیمارستانها منتقل شده است. داعش به اندازهای از ارتباط مردم موصل با نیروهای عراقی واهمه دارد که اعلام کرده، هر که تلفن همراه با خود داشته باشد، اعدام خواهد شد. در این میان داعشیها بهویژه عوامل بومی این گروهک، سخت بهدنبال اسناد و مدارک جعلی و تقلبی برای فرار در صورت شروع عملیات موصل یا همراه شدن با آوارگان هستند. برخی رسانهها به نقل از منابع آگاه در موصل، قیمت اسناد را به ۵۰ هزار دینار نیز برآورد کردهاند. خود داعشیها که مُهر و اوراق و فرمهای ویژه را پس از اشغال موصل در اختیار دارند، اقدام به جعل اسناد میکنند.
البته این وظیفه نهادهای امنیتی عراق را پس از آزادسازی اندکی دشوار میکند هر چند که اسناد و شناسنامه و مدارک تازه جعل شده با اسناد واقعی که کهنگی آنها مشخص است، میتواند قابل تمایز باشد. داعشیها اخیرا آنگونه که برخی منابع محلی در نینوا به رسانههای عراقی اعلام کردهاند، از خودروهای ویژه برای انتقال خانوادههای خود در داخل شهر استفاده میکنند که به تاکسیهای داعش معروف هستند. این نشانه ترس از هدف قرار گرفتن است. در عرصه میدانی نیز علاوه بر احداث خاکریز و حفر خندق، این خطر وجود دارد که داعش هنگامی که تحت فشار قرار گیرد از تسلیحات شیمیایی استفاده کند.
بسیاری از بعثیها که زمانی در خدمت صدام بودند هم اینک در صفوف داعش به سر میبرند و استفاده از گاز شیمیایی خردل را میدانند. داعش احتمالا شبکههای زیر زمینی و تونلهایی حفر کرده و خود را آماده نبرد طولانی کرده است.
به همان اندازه که نیروهای عراقی خود را آماده جنگ کردهاند، تکفیریها نیز انبارهای غذایی را آنگونه که برخی رسانههای عراقی اعلام کردهاند، انباشته از آذوقه برای مدت پنج سال کردهاند. تکفیریها خودروهای مملو از مواد منفجره تهیه کردهاند و بهدنبال تقویت توپ ۱۲۰ میلی متری هستند. آنها با حفر خندق و قرار دادن مخازن نفتی در نزدیکی این خندقها بهدنبال ایجاد نهری از آتش هستند تا پیشروی نیروهای عراقی را کُند و دید هواپیماها را محدود کنند. هر چند که این اقدامات داعش فقط به دشوار شدن شرایط جنگ منجر میشود و تکفیریها را نجات نمیدهد.