حاج محمدآقا بوشهری ملقب به معینالتجار بوشهری و مشهور به حاجمحمد دشتی، یکی از شخصیتهای پرآوازه تاریخی، تجاری، سیاسی و دریایی ایران است که فعالیتهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی وی بهطور مستقیم موجب احیای موقعیت ایرانیان در خلیج فارس شد.
معینالتجار، متولد ۱۲۳۸خورشیدی در بوشهر، پدرش حاج محمدرحیم دهدشتی از تجار و اعیان بوشهر بود. وی رئیسالتجار بوشهر، مدیر کمپانی ناصری، صاحبامتیاز کشتیرانی کارون، عضو حزب اعتدالیون، رئیس شورای عالی تجارت و نویسنده کتاب خلیج فارس است.
پس از پیروزی انقلاب مشروطه و تشکیل مجلس، وی یکی از 10 نماینده تجار بود که وارد مجلس اول (17 مهر ماه 1285هجری. شمسی) شد و از چهرههای بانفوذ و شجاع مجلس به حساب آمد. در دوره سوم قانونگذاری نیز معینالتجار از بوشهر به وکالت انتخاب شد و در مجلس جزء هیات علمی که رهبری آن با سیدحسن مدرس بود، قرار گرفت.
معینالتجار در دوران جنگ جهانی اول و قیام مردم جنوب همانند درگیریهای رئیسعلی دلواری با انگلیسیها از آزادیخواهان و مبارزان ضد استبداد و استعمار پشتیبانی میکرد و در تحولات سیاسی اقتصادی حضور فعالی داشت. وی بهدلیل قدرت و نفوذ سیاسی، اقتصادی بالایی که پیدا کرده بود، در نهادهای اقتصادی و سیاسی اواخر عهد قاجار، یعنی دوره احمدشاه نقش فعالی داشت.
او ضامن برافراشته بودن پرچم ملی ایران در نقاط جنوبی محسوب میشد و نخستین کتابی که در مورد خلیج فارس نوشته شده است، به قلم معینالتجار بوشهری در سال 1285 هجری قمری است، بنابراین میتوان گفت، معینالتجار بوشهری پدر خلیج فارس و تثبتکننده نام و مالکیت آن بر کشور ایران است.
حاج محمد معینالتجار در مدتی که در تهران سکونت داشت، نزدیک به سیهزار متر از باغ لالهزار را که امروزه در حد فاصل بین خیابانهای سعدی جنوبی و لالهزار است، از ناصرالدینشاه خریداری کرد و در آن چندین عمارت باشکوه ساخت.
خانهای که در این خیابان قرار دارد، اکنون یکی از مجللترین خانههای تهران است. تابلوهای نقاشی روی گچ آن منحصربهفرد است. نمای بیرونی خانه معینالتجار بوشهری با آجر نقشدار و هرهچینی تزئین شده است. اتاق نقاشی طبقه اول خانه معینالتجار بوشهری که بهدلیل قرارگرفتن نقاشیهای فراوان در جای جای دیوارهای این اتاق، به این نام شهره شده است از مهمترین و زیباترین قسمتهای خانه معینالتجار است.
از نکات قابل توجه نقاشیهای خانه معینالتجار این است که معینالتجار بهدلیل سفرهای متعدد به اروپا و با الهامگرفتن از جاذبههای گردشگری اروپا و آسیا، همچون فرانسه، ایتالیا، هند و … دستور ترسیم این جاذبهها را روی دیوارها بهصورت نقاشی و در طول زمان صادر کرده بود و میتوان گفت این اتاق قابلیت تبدیل به اولین موزه نقاشی بینالمللی جهان روی تابلوهای گچی را دارد. درهای این اتاق نیز مانند دیگر اتاقهای همجوار، دو لته و از جنس چوب است.
حدود ۳۷ ماه پیش، در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۱ اعلام شد که خانه حاج معینالتجار بوشهری» در محدوده خیابان لالهزار در تهران شناسایی شده است.
از همان زمان اعلام شد، خانه در تملک بنیاد تعاون ناجا است، پس از آن در شهریور همان سال، یعنی سه ماه پس از شناسایی خانه، سجاد عسگری، دبیر کمیته پیگیری خانههای تاریخی استان تهران از تهیه پرونده خانه «پدر خلیج فارس» از سوی این کمیته با هدف ثبت این اثر در پنجمین همایش ثبت آثار تاریخی خبر داد و این خانه در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۱ بهصورت اضطراری در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
پس از آن در ۱۷ اردیبهشتماه ۱۳۹۳، یعنی ۱۳ ماه پیش، شورای شهر تهران «یک فوریت طرح الزام شهرداری تهران» به تملک خانه تاریخی حاج معینالتجار بوشهری، پدر معنوی خلیج فارس و نامگذاری آن را به نام «خانه خلیج فارس» مصوب کرد.
اما حالا خانه خلیج فارس پس از گذشت این مدت و قول و قرارهایی که دل این خانه تاریخی را شاد کرده بود، هنوز بیپناه است و به نظر وضعیت بدتری نسبت به گذشته دارد و این وضعیت به جایی رسیده که مالک خانه فراخوان مزایده این خبر را اعلام کرده است.
سجاد عسگری، دبیر کمیته مردمنهاد پیگیری حفاظت از خانههای تاریخی تهران در این زمینه گفته است: مالکیت این بنا هماکنون در دست بنیاد تعاون ناجا و یکی از شرکتهای تابعه آن بهنام «شرکت عمران و مسکن سازه پایدار قرن» قرار دارد. این شرکت مدتی پیش ۲۱ ملک را در سراسر کشور به مزایده گذاشته است که در ردیف ۱۰ آن، نام خانه بوشهری به چشم میخورد.
او ادامه داد: در آگهی این مزایده قید شده است که تعدادی از اراضی مسکونی و تجاری به بالاترین قیمت پیشنهادی به فروش میرسد. در تماس تلفنی با شمارههای قرارداده شده در این آگهی، کارشناسان شرکت عمران و مسکن سازه پایدار قرن اعلام میکنند که بهدلیل عجله در فروش این املاک، تنها به صورت نقدی اراضی خود را به فروش میرسانند و قیمت پایه این ملک ۱۵ میلیارد تومان اعلام میشود.
وی افزود: همچنین در صورت خرید بهصورت اقساط میتوانند به مدیرعامل شرکت سازه پایدار پردیس کوهپایه نامهنگاری کرده تا در صورت موافقت، بهصورت قسطی ملک مورد نظر را خریداری کنند.
او با بیان این نکته که آگهی مزایده خانه بوشهری در حالی اعلام شده است که در ۲۴ خردادماه و در صد و شصت و یکمین جلسه شورا، مصوبه خرید خانه بوشهری از سوی شهرداری تهران رد شد، توضیح داد: در آن جلسه اعلام شده بود که میراث فرهنگی، تاریخی بودن آن را نه تائید و نه رد کرده است، شهرداری بودجهای برای تملک این ملک ندارد، میراث فرهنگی و شهرداری تهران با همکاری بخش خصوصی این ملک را خریداری کنند.
عسگری ادامه داد: این سخنان اعضای شورای شهر در حالی مطرح شد که این خانه ثبت ملی شده و شهرداری بودجه ۱۸ میلیاردی را برای خرید و مرمت این بنا در قالب طرح انضباط شهری در نظر گرفته است.
این اتفاق پیش از این برای خانه «هرمز پیرنیا» نیز رخ داد، اتفاقی که باعث شد مهدی حجت، قائممقام وقت سازمان میراث فرهنگی قدمی به جلو برداشته و برای سر و سامان دادن آثاری که از اوایل انقلاب اسلامی در اختیار سازمانهایی مانند ستاد فرمان امام(ره) و بنیاد مستضعفان قرار داده شد، جلساتی را با مسوولان این ستادها برگزار کرد اما به نظر میرسد آن قدمها هم نیمهکاره به حال خود رها شد. بسیاری از فعالان میراث فرهنگی و گردشگری استان بوشهر در واکنش به این خبر پیشنهادهایی مبنی بر خرید این ملک از سوی برخی از نهادهای استان بوشهر دادهاند که قابل توجه است.
مدیرکل میراث فرهنگی تهران نیز در جدیدترین اظهار نظر خود در این خصوص گفته است: در گذشته به همراه برخی از اعضای شورای اسلامی شهر تهران از خانه تاریخی بوشهری بازدیدی داشتیم که منجر به این تصمیم شد که شهرداری تهران این خانه تاریخی را خریداری کند اما به دلایلی نامعلوم این اتفاق عملی نشد.
رجبعلی خسروآبادی تاکید کرد: ادارهکل میراث فرهنگی با مالکیت اینگونه خانهها کاری ندارد و تنها حفظ کالبد و کارکرد اثر برایش مهم است، بنابراین هرگونه تغییر در اینگونه خانهها حتی اگر مرمتی هم باشد، باید با مجوز صورت بگیرد و همچنین کارکرد آن نمیتواند، بدون نظر سازمان میراث فرهنگی تغییر کند.
ادامه داد :ما از نظر حقوقی نمیتوانیم جلو فروش خانه را بگیریم اما هرکس که میخواهد خانه بوشهری را بخرد، باید بداند که این خانه میراثی است و باید آن را حفظ کند.
از آنجا که این ملک تقریبا در قلب تهران گرفته و مساحت قابل توجهی هم دارد و از طرفی کلونی جمعیتی قابل توجهی هم از هماستانیهای ما در تهران ساکن هستند، بنای معینالتجار بوشهری میتواند محل مناسبی برای ایجاد یک پایگاه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و.... برای مسوولان ارشد استان بوشهر و فعالان فرهنگی و اقتصادی باشد. هفته فرهنگی بوشهر و بسیاری از همایشهای هنری و... میتواند در آنجا برگزار شود. بسیاری از جاذبههای گردشگری و هنری بوشهر میتواند در قالب نمایشگاهی دائمی برگزار شود.
حتی بسیاری از دیدارهای مسوولان استانی با سرمایهگذارانی که تمایل به سرمایهگذاری در بوشهر دارند، میتواند در این محل صورت بگیرد، بنابراین برپایی جشنوارههای مختلف در این محل با موضوعات مختلف در ارتباط با استان بوشهر، میتواند فضایی را فراهم آورد که بهطور قطع در تحکیم زیرساختهای فرهنگی و گردشگری استان تاثیر بسزایی خواهد داشت.
فعالان این حوزه خواستار خریداریشدن این ملک از سوی ارگانهایی همچون استانداری، ادارهکل میراث فرهنگی و گردشگری استان بوشهر و همچنین بخشهای اقتصادی این استان مثل منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی، نیروگاه اتمی بوشهر و... هستند.
حال باید منتظر ماند و دید که کدام ارگان و بخش اقتصادی برای خرید این ملک پیشقدم میشود! فعالان میراث فرهنگی پیگیر و منتظر واکنش سازمانهای مربوط هستند تا به این مزایده واکنش نشان داده و از خرید آن از طریق دلالها جلوگیری کنند.
سودابه زیارتی