الرقه در شمال سوریه و در کرانه فرات و در مسافت ۱۶۰ کیلومتری شرق حلب واقع شده است، این شهر در سال‌های ۷۹۶-۸۰۹ مرکز خلافت عباسیان در زمان هارون الرشید در کنار پایتخت اصلی یعنی بغداد بود. این انتخاب به‌علت واقع شدن رقه در مسیر بیزانس و دمشق و سرزمین بین‌النهرین بود. در این شهر کاخ‌ها و مساجدی بنا شد. در سال ۱۲۵۸ مغول‌ها مشابه بغداد، رقه و شهر مجاور آن را ویران کردند. رقه ششمین شهر از نظر تعداد ساکنان در سوریه تا قبل از شروع بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ محسوب می‌شد که بر اساس سرشماری سال ۲۰۰۴ در رقه بیش از ۲۲۰ هزار نفر زندگی می‌کردند.
در مارس سال ۲۰۱۳ جبهه النصره بر این شهر مسلط شد و اقدام به برقراری شریعت مطابق تعالیم ویژه خود و سوزاندن کلیساها و مساجد شیعیان کرد. در آگوست سال ۲۰۱۴ داعش فرودگاه نظامی مجاور شهر رقه را اشغال کرد. هم‌اکنون این شهر تحت اشغال داعش و به اصطلاح مرکز فرماندهی خود قرار داده است، هزاران نفر از ساکنان مسیحی از الرقه گریخته‌اند.
موقعیت استراتژیک الرقه
الرقه از موقعیت ممتازی در وادی الفرات برخوردار است و نزدیک به مرز با ترکیه و در ۱۶۰ کیلومتری شرق حلب و حدود دویست کیلومتری مرزهای عراق واقع شده است. احداث سد در شهر الطبقه واقع در غرب آن در شکوفایی شهر الرقه که نقش مهمی در اقتصاد سوریه ایفا می‌کند، سهم داشت. برخی آمارها از اضافه شدن به جمعیت حدود ۲۴۰ هزاری نفر حکایت دارد و اینکه پس از بحران سوریه آوارگانی از حلب یعنی معادل ۸۰ هزار آواره وارد شهر شده‌اند و هزاران تروریست با خانواده‌های خود به این شهر آمده‌اند. در ژوئن سال ۲۰۱۵، داعش برخی مناطق اطراف الرقه از جمله تل ابیض و عین عیسی را از دست داد و نیروهای دفاع مردمی کرد بر این مناطق مسلط شدند.
داعش در الرقه به اعدام‌های جمعی، گردن زدن‌ها، تجاوز، کنیزی گرفتن، ربودن، پاکسازی نژادی و بسیاری دیگر از اقدامات وحشیانه روی آورده است. داعش در راستای ایجاد رعب و وحشت در میان ساکنان حرکت کرد. بر اساس آمار مراکز حقوق بشری در اواخر سال ۲۰۱۵ بیش از ۳۵۰۰ نفر در الرقه اعدام شده‌اند که نیمی از آنها را غیرنظامیان تشکیل می‌دادند. داعش برای ایجاد رعب و وحشت بیشتر ویدئو اقدامات وحشیانه خود در الرقه را به نمایش گذاشت. هم‌اکنون به موازات عملیات آزادسازی موصل از لوث داعش، نیروهای کُرد با حمایت امریکایی‌ها دست به حملاتی برای آزادسازی الرقه زده‌اند.
آنگونه که مقامات امریکایی اعلام کرده‌اند این عملیات با هدف محاصره الرقه و قطع ارتباط داعش الرقه از داعش موصل است. این عملیات از چند روز قبل آغاز شده است اما مشکلی که در این روند بروز کرده است، تکیه عملیات بر نیروهای سوریه دموکراتیک (کردها) است، زیرا ترکیه با هدف مهار کردها در شمال سوریه تحرکاتی را با کمک گروه موسوم به ارتش آزاد سوریه انجام داد و اصرار آنکارا بر این است که کردها باید به شرق فرات بروند و حالا اینکه کردها به الرقه نزدیک شوند با محاسبات ترکیه سازگار نیست. آنکارا از هر تحرکی که به نفوذ بیشتر کردها در شمال سوریه و کردهای جنوب ترکیه منجر شود، نگران است.
امریکا برای این که ترکیه را راضی کند به‌دنبال این است که صبغه کُردی به این عملیات ندهد و بکوشد که از اعراب نیز در این جنگ استفاده کند.
هنوز زود است که بخواهیم درباره ماهیت عملیات و شرکت‌کنندگان در آن سخن بگوییم هر چند که نیروهای سوریه دموکراتیک جنگ را آغاز کرده‌اند و به‌دنبال طرح‌های خود هستند. امریکایی‌ها از به‌کارگیری شرکای خود در این عملیات سخن می‌گویند اما از هویت شرکت‌کنندگان در این جنگ سخنی به میان نمی‌آورند به‌نظر می‌رسد که با توجه به اینکه شهر عرب‌نشین است؛ امریکایی‌ها به‌دنبال استفاده از نیروهای عربی هستند و اینکه چه گروهی وارد شهر می‌شوند مشخص نیست. به هر حال آنچه تاکنون درباره این عملیات مطرح بوده، یکه تازی امریکا در این عملیات بوده است که از سویی با مشارکت روس‌ها در این عملیات مخالفت کرده است و از سویی دیگر نحوه مشارکت همپیمانانش نیز مشخص نیست.
اشتون کارتر وزیر دفاع امریکا، این جنگ را سخت توصیف کرده است و از سویی نیروهای دموکراتیک از مخالفت با مشارکت ترکیه سخن گفته‌اند اما موضوع این است که ترکیه در سوریه و عراق به شیوه خود عمل می‌کند و معمولا مواضع بغداد را نادیده گرفته است. ترکیه ضمن مخالفت با حضور نیروهای کردی در این عملیات به‌صورت تلویحی به امریکایی‌ها درباره حمایت از نیروهای مذکور هشدار داده است. نکته این است که ترکیه با حضور نیروهای کُردی مخالف نیست بلکه نگران این است که آنها در صورت ورود به الرقه هیچگاه از آن خارج نشوند. به‌نظر می‌رسد که امریکایی‌ها به‌دنبال محدود کردن نقش ترکیه در این عملیات از طریق اقداماتی همانند مشروط کردن وارد نکردن نیروهای کُردی به الرقه و استفاده از نیروهای دیگر هستند اما از سوی دیگر ترکیه نیز اهداف کوتاه مدت را دنبال نمی‌کند و اهداف دراز مدت را دنبال می‌کند و فارغ از بحث ناتو و ائتلاف بندی‌ها عمل می‌کند.
ابهامات زیادی درباره این عملیات وجود دارد و هنوز مشخص نیست که اوضاع چگونه است. آیا امریکایی‌ها و ترکیه به دنبال توافق خاصی هستند که اهداف بلند مدت طرفین را تامین کند؟ مسوولیت اداره الرقه پس از آزاد سازی احتمالی آن از داعش برعهده چه گروهی است؟ نیروهای هم‌پیمان ترکیه یعنی گروه موسوم به ارتش آزاد سوریه در این عملیات چه نقشی ایفا خواهند کرد؟ آیا تناقض‌ها میان طرف‌های مختلف به درگیری‌های نظامی بر سر سیطره بر الرقه، کنترل و اداره آن می‌انجامد؟ به هر حال مشخص نیست که امریکا از چه ابزاری در قبال ترکیه برای راضی نگه داشتن آن استفاده می‌کند و به عبارت دیگر چگونه اضداد یعنی ترکیه و نیروهای دموکراتیک کُرد را با یکدیگر جمع می‌کند. واشنگتن چه تدابیری اتخاذ می‌کند و راه حل میانه را بر می‌گزیند تا هم همپیمانان خود در عرصه جنگ یعنی نیروهای دموکراتیک سوری را راضی نگه دارد و هم ترکیه را از خود نرنجاند. از سویی تکفیری‌ها نیز در داخل شهر بیکار ننشسته‌اند و تبلیغات گسترده‌ای را شروع کرده‌اند که اگر جنگجویان کُرد وارد شهر شوند به قلع و قمع ساکنان خواهند پرداخت.
این در حالی است که داعش اجازه دسترسی به خدمات اطلاع‌رسانی را به ساکنان نداده است اما سوال دیگری که ذهن تحلیلگران امور را به خود مشغول کرده است همزمانی شروع این عملیات به فاصله اندکی تا هشتم نوامبر یعنی روز برگزاری انتخابات بود. قدر مسلم این است که امریکا به‌دنبال مبارزه با داعش نیست. امریکا به‌دنبال ایجاد هرج و مرج و بی‌ثباتی برای بهره‌برداری به‌نفع مقاصد خود است.
واشنگتن به‌دنبال بهره‌برداری از داعش و گروه‌های مشابه آن برای براندازی حکومت سوریه است، پس چگونه ممکن است که به مقابله جدی با آنها برخیزد. از سویی به‌نظر می‌رسد که واشنگتن با ترکیه با ابزار نیروهای دموکراتیک سوریه بازی می‌کند و خشم فرات به طول خواهد انجامید. حضور نیروهای کُردی به تنهایی عملیات آزاد سازی الرقه را با دشواری روبه‌رو می‌کند.
به‌نظر می‌رسد که امریکا از جنگ رقه به‌دنبال اهداف رسانه‌ای به‌ویژه که این عملیات در کمترین فاصله تا شروع انتخابات آغاز شد. واشنگتن به‌دنبال این است که نشان دهد که امریکا با تروریسم مبارزه می‌کند و اینکه دولت کنونی امریکا در زمینه مبارزه با داعش جدی است. به هر حال همانطور که گفته شد؛ عملیات غضب الفرات (خشم فرات) که از سوی نیروهای سوریه دموکرات شروع شده است با ابهامات زیادی روبه‌رو است. مشخص نیست که سلاح پیشرفته‌ای که امریکایی‌ها به این نیروها داده‌اند، چه می‌شود؟ امریکایی‌ها چه طرح پنهانی را دنبال می‌کنند و از نیروهای کُرد سوری برای تحقق آن بهره می‌گیرند؟ نباید از یاد برد که کردهای سوری به‌شدت بحث فدرالیسم و منطقه خودمختار و در مرحله‌ای بالاتر از آن وضعیتی مشابه عراق را دنبال می‌کنند و اگر مشابه نیروهای پیشمرگه در عراق عمل کنند، بعید است از مناطقی که به چنگ می‌آورند، خارج شوند. هر چند که هنوز زود است که درباره الرقه پس از داعش سخن بگوییم.
