بامدادجنوب- الهام بهروزی:
تعزیه یکی از آیین‌هایی است که در منطقه جنوب نقش پررنگی دارد و از دیر باز در این دیار اجرا می‌شده است، به‌گونه‌ای که در روستای زیارت از توابع شهرستان دشتستان تعزیه از پیشنه‌ای صدساله برخوردار است. افزون بر این در دیگر روستاها و شهرهای استان بوشهر نیز تعزیه دارای قدمت دیرینه‌ای است و امروزه در این استان شاهد اجرای تعزیه‌ها و نمایش‌های صحنه‌ای فراوانی هستیم که برخی از این تعزیه‌ها از کیفیت بی‌نظیری نیز برخوردار هستند. با توجه به این‌که استان بوشهر در زمینه تعزیه بسیار پربار و غنی است، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان دشتستان درصدد برآمد تا سوگواره‌ای را با نام «تعزیه دشتستان» برگزار کند که امسال ششمین دوره این سوگواره در حال برگزاری است.
این سوگواره با اقبال خوبی از سوی گروه‌های تعزیه و نمایش شهرها و روستاهای بوشهر رو‌به‌رو شد. در نهایت هشت گروه تعزیه‌خوانی به مرحله نهایی راه یافتند که مرحله پایانی ششمین سوگواره «تعزیه دشتستان» از سوم آذرماه آغاز شد و امروز ششم آذرماه با اعلام گروه‌های برتر به کار خود پایان می‌دهد.
بنا بر اعلام محمدحسین زندویان، مسوول برگزاری این سوگواره هشت گروهی که در مرحله پایانی با یکدیگر رقابت می‌کنند، به این شرح است: تعزیه‌های «روز عاشورا» از روستای سمل، «شهادت حربن یزید ریاحی» و «شهادت حضرت ابوالفضل‌العباس (ع)» از روستای زیارت، «شهادت حضرت قاسم (ع) و حضرت ابوالفضل (ع)» از سعد آباد، «شهادت حضرت ابوالفضل (ع)» از برازجان، «اشک خون» از روستای خوش‌مکان، «شهادت حضرت قاسم (ع)» از دهقاید و «طفلان مسلم» از روستای درودگاه.
در نخستین روز این سوگواره، تعزیه‌های «روز عاشورا» به معین‌البکایی محمد افسانه‌نژاد از روستای سمل، «شهادت حربن یزید ریاحی» به معین‌البکایی سید‌عبدالکریم فاطمی از روستای زیارت و «شهادت حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) به معین‌البکایی یحیی اسعدی از آبپخش» اجرا شدند، در دومین روز نیز تعزیه‌های «شهادت حضرت قاسم (ع) و حضرت ابوالفضل (ع)» از سعد آباد، «شهادت حضرت ابوالفضل‌العباس (ع)» از برازجان و «اشک خون» از روستای خوش‌مکان به نمایش گذاشته شدند و در سومین روز این اجراها تعزیه‌های «شهادت حضرت قاسم (ع)» از دهقاید و «طفلان مسلم» از روستای درودگاه اجرا و با استقبال خوب مردم مواجه شدند. آیین پایانی ششمین سوگواره «تعزیه دشتستان» امروز ساعت 3 بعد از ظهر برگزار می‌شود.
یکی از داوران هنری این سوگواره در گفت‌وگو با بامداد جنوب گفت: سوگواره استانی تعزیه برای ششمین‌بار و این‌بار به میزبانی روستای درودگاه برگزار می‌شود. بیش از 30 اثر به دبیرخانه سوگواره ارسال شد که پس از بازخوانی فنی و تخصصی نسخه‌ها و همچنین بازبینی فیلم‌های ارسال شده از سوی گروه‌ها، با وجود این‌که قرار بر انتخاب شش اثر بود اما به‌دلیل نزدیک بودن رقابت گروه‌ها و با صلاحدید هیات‌داوران و مشورت با همکاران، در نهایت هشت اثر برای حضور در بخش نهایی معرفی شدند.
شاهین نجفی که دانشجوی دکتری مدیریت رسانه است، در خصوص این‌که در تعزیه‌های اجرا شده تا چه میزان خلاقیت و نوآوری دیده شد، توضیح داد: بهطور خلاصه بگویم که گروه‌ها به‌شدت به آموزش و جلسات توجیهی به‌خصوص در مقوله نوآوری، تعریف تعزیه و نمایش و استفاده از تکنیک‌های هنری و پوششی و موسیقایی نیاز دارند.
وی در پاسخ به این سوال که تاکید هیات داوران در این سوگواره روی کدام موارد بود، گفت: تاکید هیات داوران بر تمام مواردی است که ساختار یک اثر نمایشی و تعزیه را تشکیل می‌دهد؛ هم در نسخه و هم در اجرا. چه برای معین‌البکا و چه برای اولیا‌خوان و اشقیا‌خوان و... . این‌که معین‌البکا چه نسخه‌ای را انتخاب می‌کند و این نسخه چقدر اصالت و سندیت تاریخی و مذهبی دارد و دیگر این‌که تسلط روی نقش‌ها و هماهنگی گروه و انتخاب نقش‌خوان‌ها برای ما بسیار حائز اهمیت بوده، همچنین تناسب افراد با نقش، لحن، بیان و حرکت برای مثال رعایت گوشه‌ها از سوی عباس‌خوان، حرخوان و شمرخوان و رعایت کلیت اجرائی تعزیه و استفاده مناسب از موسیقی و ساز و پوشش مناسب از دیگر مواردی بود که روی آن تاکید داشتیم.
نجفی همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا در این سوگواره بیشتر تعزیه اجرا شد یا نمایش صحنه‌ای، بیان کرد: ما در فراخوان ششمین سوگواره «تعزیه دشتستان» اعلام کرده بودیم که تعزیه میدانی و سنتی. کارهای بسیاری در حوزه نمایشی به دست ما رسید که با وجود مشابهت بسیار با تعزیه و به‌نوعی می‌توان گفت که تعزیه مدرن بودند اما در چهارچوب سوگواره تعزیه قرار نمی‌گرفتند، بنابراین با وجود همه اینها نتوانستیم آنها را بپذیریم. هرچند که واقعا دوست داریم ضمن حفظ ساختار تعزیه، از خلاقیت و نوآوری و استفاده از تکنیک نمایشی در تعزیه به بهترین شکل ممکن استفاده شود.
داور ششمین دوره سوگواره «تعزیه دشتستان» در ادامه با بیان این‌که در تعزیه‌های اجرا شده توجه چندانی به سرایش نسخه تعزیه و تکثیر و انتشار نسخه‌های اصیل و صحیح نشده است، تصریح کرد: گرچه به‌دلیل تفکر متعالی شیعی، جای نگرانی برای از بین رفتن تعزیه وجود ندارد اما لازم به یادآوری است که اگر به این نمایش بزرگ و مردمی و متعالی با دیدی متفکرانه و تخصصی و به‌روز به آن نگاه نشود و بیان نو و زبان جدید برای آن در نظر گرفته نشود، برای نسل‌های کنونی و ناآشنای آینده (به آیین‌ها)، به مرور زمان خسته‌کننده می‌شود و جذابیت خود را از دست می‌دهد. این امر تنها با همراهی و همدلی اولیای امور و مسوولان و هنرمندان و دست اندرکاران تعزیه عملی می شود. البته به‌زودی هسته پژوهش «تعزیه دشتستان» با دیدگاهی نو و رویکردی جدید و نوین کار خود را آغاز خواهد کرد ودر واقع با پوست‌اندازی به شاخه‌های فنی متعددی تقسیم خواهد شد.
شاهین نجفی در ادامه با اشاره به این‌که تعزیه فقط یک هنر نمایشی نیست، بلکه تعزیه تاریخ، مذهب، اعتقادات، آیین و شور و شوق است. بنابراین ما هم بر محتوای کارها از نظر اصالت نسخه و مقوله‌های مرتبط و هم بر اجرای هنرمندانه و رعایت فاکتورهای خاص تعزیه تاکید داریم، افزود: ایرانیان با بهره‌گیری از فرهنگ ناب و غنی خود و استفاده از سنت‌های نمایشی پیش از اسلام، مثل «کین ایرج»، «یادگار زریران» و «مرگ سیاوش»، اقدام به خلق نمایش وزین و متعالی تعزیه کرده‌اند. برگزاری تعزیه به شکل سوگواره بهطور قطع یک دوره فنی و بازآموزی و رفع خطا و اشتباهات ممتد و مداومی است که گریبان بسیاری از گروه‌ها و نسخه‌ها و درنهایت کلیت تعزیه را گرفته است. متاسفانه بسیاری از دوستان ما بر اشتباهات رایج در نسخه‌ها و همچنین در اجرا پافشاری می‌کنند، در حالی که تعریف صحیحی از اصطلاحات و ساختار تعزیه و همچنین تاریخ و فرهنگ و مذهب ندارند و حاضر به توجیه هم نیستند. بنابراین برگزاری سوگواره‌ها می‌تواند راهی باشد برای کاهش این آسیب‌ها.
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به این‌که تعزیه‌ها بر اساس واقعیت تاریخی و حماسی کربلا شکل گرفته، تا چه میزان به این مساله توجه داشتید که تحریف وارد این آیین نشود، گفت: تعزیه روایتگر یک واقعه بزرگ تاریخی است و بدیهی است که ما هم در مرحله بازخوانی نسخه‌ها و هم در مرحله نهایی و اجرائی گروه‌ها به این نکته که نسخه‌ها منطبق و مطابق با تاریخ بوده و مستند باشند و خط به خط آن سندیت تاریخی دینی و مذهبی داشته باشد و تحریف یا بدعتی در این موارد رخ نداده باشد، دقت داشته و داریم، هرچند که متاسفانه در بسیاری از نسخه‌های موجود در استان و کشور، موارد متعددی یافت می‌شود که دیالوگ‌ها و سخنانی از روی نسخی گفته می‌شود که هیچ سندیت تاریخی یا دینی ندارد و این ظلم بزرگی به واقعه عاشورا است.
وی در مورد هیات داوران این سوگواره نیز توضیح داد: داوران این دوره را یک گروه کامل هنری، فرهنگی و مذهبی شامل محمد لطفی (از اساتید و پیسکسوت‌های بنام تعزیه و تئاتر و هنر استان و مشاور هنری مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان)، حجت‌الاسلام رزمجو (مشاور فرهنگی و تاریخی و دینی) و خودم (بخش هنری و فرهنگی) برعهده داریم.
یادآوری می‌شود، ششمین سوگواره «تعزیه دشتستان» به همت اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان دشتستان و با همکاری اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر، فرمانداری دشتستان، سپاه جواد‌الائمه (ع)، بخشداری سعدآباد، انجمن پژوهش تعزیه وابسته به اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی دشتستان، موسسه پویندگان اندیشه نو، مجموعه غذای هفت‌رنگ و هیات ثارالله حسینیه اعظم درودگاه برگزار شده است.
