بامدادجنوب- الهام بهروزی:
«افکار و اندیشههای انسان بهگونهای است که ممکن است فقط خواندن یک کتاب پایه اندیشهها و افکار انسان را بر مبنای جدید یا در مسیر خاصی قرار دهد و چه بسا ممکن است کتابی مسیر سرنوشت میلیونها انسان را در راه مخصوصی بیندازد». (انشتین)
ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی امروزه یکی از اساسیترین دغدغههای سیاستگذاران، دستگاهها و متولیان فرهنگی است. ادارهکل فرهنگ ارشاد اسلامی اسان بوشهر با طرح پایتخت کتاب ایران بجد میکوشد تا با اجرای طرحهای مفیدی کتاب را به میان اقشار مختلف جامعه بیاورد و در میان آنها کتابخوانی را نهادینه و بهصورت یک عادت درآورد اما در این میان افزون بر ادارهکل فرهنگ و ارشاد اسلامی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان بوشهر نیز که عمده فعالیتهای فرهنگی و هنریاش بر اساس کتاب اجرا میشود، در تلاش است تا کتاب را در زندگی کودکان و نوجوانان این دیار بهشکلی هدفمند و بهعنوان یک همنشین و مونس خوب و دانا نهادینه کند. این مجموعه فرهنگی همواره با تولید آثار نمایشی، هنری و ادبی بر مبنای کتاب میکوشد نقش بیبدیل و تاثیرگذار کتاب را برای اعضای کودک و نوجوان خود تشریح و تعریف کند. اگر اندکی تامل کنید، متوجه میشوید بسیاری از هنرمندان و نویسندگان مطرح کشور از اعضای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بودهاند که با شناسایی استعدادها و توانمندیهای آنها در مراکز فرهنگی-هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان امروزه در عرصه فرهنگ و ادب ایران به چهرههای بنام و موفقی تبدیل شدهاند. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان بوشهر هم تاکنون با نوآوری و اجرای برنامههای مفید در بیشتر حوزههای کودک و نوجوان بهویژه در زمینه ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی عملکرد قابلتوجهی ارائه کرده و همپای ادارهکل فرهنگ و ارشاد اسلامی در طرحهایی نظیر «میلاد کتاب»، «دوشنبههای قصه» و... در قالب طرح پایتخت کتاب ایران حضور تاثیرگذاری داشته است. در این خصوص با زهره عالینسب، مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان بوشهر گفتوگویی را صورت دادیم که در ادامه میآید.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در حوزه کتاب و کتابخوانی چه رسالتی را برعهده دارد؟
عالینسب: بدونتردید ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی با رشد و توسعه جامعه همراه خواهد بود و زمینهساز اعتلای فرهنگی جامعه خواهد شد. شاید اگر دقیق و موشکافانه نگاه کنیم، میبینیم که یکی از دستاوردهای مهم کتاب خواندن کاهش آسیبهای اجتماعی است. ما در کانون پرورش فکری با کودکان و نوجوانان سر و کار داریم؛ یعنی افرادی که قرار است بزرگ شوند و امورات کشورمان را در دست بگیرند و آینده این مرزُبوم را رقم بزنند. بنابراین وظیفه ما وظیفهای سنگینتر و مهمتر است. باید این نسل آیندهساز را با کتاب دوست کنیم و در راه اعتلای این دوستی هوشمندانه بکوشیم.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در کدام از برنامههای طرح «پایتخت کتاب ایران» مشارکت دارد؟
عالینسب: قبل از اینکه در این رابطه توضیح بدهم، لازم است بیان کنم که کلیه مراکز کانون پرورش فکری در سراسر کشور کتابخانههای تخصصی کودک و نوجوان هستند و این خود یعنی فعالیت اختصاصی و تخصصی در زمینه کتاب برای کودکان و نوجوانان. در این مراکز کلیه فعالیتها با محوریت کتاب و بر اساس اندیشه و خرد انجام میشود. ما در مراکز کانون فعالیتهای روزانه و برنامهریزی شدهای داریم؛ از جمله قصهگویی، روخوانی کتاب، شعرخوانی، بحث کتاب، معرفی کتاب و... که اجرای آنها بدون کتاب ممکن نیست. پس هر روز در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان یک قدم موثر برای ترویج کتابخوانی و فرهنگ مطالعه برداشته میشود. ضمن اینکه در کنار کلیه فعالیتهای چهلگانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ما هر ساله با اجرای برنامههای استانی تلاش بیشتری در این زمینه میکنیم، بهطور مثال ما هر سال در استان برگزارکننده برنامه ادبی نقد کتاب با نام «دوپنجره» هستیم که جلسه نقد کتاب یک نویسنده یا شاعر حوزه کودک و نوجوان با حضور خود نویسنده و مخاطبان اصلی آن؛ یعنی کودکان و نوجوانان عضو کانون پرورش فکری برگزار میشود و یا همچنین یک نشست به نام «دیدار با نویسنده» داریم که آن هم با حضور یک نویسنده مطرح حوزه ادبیات کودک و نوجوان در یکی از مراکز فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار میشود که در آن نویسنده و کتابها و آثار او معرفی میشود و خیلی برنامههای دیگر... همه اینها بیشک کمک زیادی به طرح پایتخت کتاب ایران خواهد کرد.
کانون بخشی بهنام «کتابخانه پستی» دارد، در مورد آن و کمکی که میتواند به طرح پایتخت کتاب ایران بکند هم توضیح بدهید؟
عالینسب: بله، بخشی در کانون به نام «کتابخانه پستی» فعال است و همانگونه که از نامش بر میآید کتابخانهای است که بهصورت پستی فعالیت میکند؛ یعنی برای کودکان و نوجوانانی که از مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فاصله دارند و بهدلیل بُعد مسافت نمیتوانند حضوری به مراکز فرهنگی هنری کانون پرورش فکری مراجعه کنند و کتاب را به امانت بگیرند، این بخش کتابها را برای اعضای کانون پرورش فکری پست میکند تا بچهها از نعمت مطالعه محروم نمانند. این بخش کار مهمی را برای بچههایی که در روستاهای دور و نزدیک زندگی میکنند، انجام میدهد و بدونتردید در بالابردن سطح کتابخوانی در میان بچههای روستا بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
کمی در مورد کتابخانههای سیار روستایی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هم توضیح بدهید؟
عالینسب: کتابخانههای سیار روستایی نیز بخش دیگری است که در کانون پرورش فکری مشغول فعالیت است. ما در حال حاضر در دو شهرستان تنگستان و دشتستان کتابخانههای سیار روستایی داریم که همکاران پر تلاش من با حضور در روستاهای مختلف و امانتدهی کتاب و اجرای برنامههای مختلف فرهنگی ،هنری و ادبی زمینهساز مطالعه بیشتر و افزایش آگاهی در کودکان و نوجوانان هستند.
آیا طرح جدیدی هم بهتازگی در حوزه کتابخوانی اجرا کردهاید؟در اجرای این طرح کدام دستگاه دولتی با شما همکاری داشته است؟
عالینسب: اجازه میخواهم که اشارهای داشته باشم به روابط خوب و حسنهای که میان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و ادارهکل آموزش و پرورش برقرار است و همکاریهای نتیجهبخشی که در حال اجراست. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و آموزش و پرورش همانند دو دوست خوب دست در دست هم دادهاند تا با مهر و دوستی اقدام به اجرای یک طرح کنند که زمینهساز پیشرفت نسل نوپای ماست. در حال حاضر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزارکننده طرحی بهنام «کانون و مدرسه» است که همکاران ما با حضور در مدرسه به اجرای طرحهای خلاقانه فرهنگی-هنری و ادبی میپردازند و بهعکس (یعنی در دفعات بعد دانشآموزان مدارس به همراه کادر آموزشی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان) حضور پیدا میکنند). در این روند برنامههایی نظیر کتابخوانی، روخوانی کتاب بهصورت دستهجمعی و گروهی، امانتدهی کتاب (که پس از عضو شدن در کتابخانه مراکز ما صورت میگیرد)، شعرخوانی، معرفی کتاب و ... اجرائی میشود. همه این برنامهها در راستای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی است و مخاطب همه اینها نیز قشر کودک و نوجوان است؛ یعنی افرادی که آینده کشورمان ایران را در دست دارد و هدف همه این برنامهها هوشمندسازی و دادن دانش و آگاهی به آنهاست که فردایی سراسر امید و ارزشمند را برای کشور عزیزمان رقم بزنند.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در تولید و نشر کتاب چگونه به نقشآفرینی میپردازد؟
عالینسب: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بهعنوان متولی امر تربیت و پرورش فکری کودکان و نوجوانان، تنها سازمانی است که بهصورت حرفهای و تخصصی از تولیدات و انتشارات خود به این امر میپردازد و همهساله با تنوع موضوعی و محتوایی در تولید و انتشار کتب مختلف بهویژه ادبیات کودک و نوجوان سرمایهگذاری کرده و در این راه بهطور جدی گام برمیدارد. برونرفت این بخش فروشگاههای کانون پرورش فکری است که پر است از کتابهای خوب با درجه ادبی استاندارد که زیر نظر نویسندگان بزرگ حوزه ادبیات کودک و نوجوان کشور تهیه و تدوین میشوند که این برای ما بهعنوان متولیان امر تربیت و پرورش افتخار بزرگی است.
آیا ارتباطی میان مطالعه کتاب و بالارفتن سرانه مطالعه با پرورش استعداد کودکان و نوجوانان میبینید؟
عالی نسب: بسياري از افراد هستند که در بزرگسالي علاقهمندی، توانايي و استعداد خود را كشف ميكنند. اين افراد احتمالا در دوران كودكي و نوجواني فرصتی برای شناخت و پرورش قابليتهاي خود پيدا نكردهاند یا نداشتهاند. شناختهنشدن استعدادها، علاقهها و تواناييها موجب بروز بسياري از ناهنجاریهای اخلاقي و رفتاري در افراد ميشود. بنابراين نميتواند مفید و موثر واقع شود و توانايي او به هدر ميرود. به اين منظور، بايد كودكان و نوجوانان را در شرايطي قرار داد كه خود و اولياي آنان به زمينههاي مورد علاقه آنها پي ببرند و كشف كنند كه به چه چیزی علاقهمند هستند و در چه چیز توانایی دارند. يكي از راههاي بهدست آوردن این شناختها استفاده از كتابهاي مناسب است. بنابراین كودكان و نوجوانان را بايد با انواع كتابها آشنا كرد.
امسال در هفته «کتاب» چه برنامههایی داشتید؟
عالینسب: امسال بهمنظور توسعه و ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در میان کودکان و نوجوانان برنامههای متنوعی در هفته کتاب با شعار «بخوانیم و ببخشیم» داشتیم که از 22 تا 28 آبانماه همزمان با سراسر کشور برگزار شد و کانون پرورش فکری میزبان خیل عظیمی از کودکان و نوجوانان بود که در برنامههای مختلف این یک هفته شرکت کردند. در این هفته کلیه برنامههای کانون پرورش فکری با رویکردی خلاقانه در دو حوزه کودک و نوجوان بهصورت تفکیکیافته اجرا شد که همه فعالیتها «کتابمحور» بود. از نمایش فیلم گرفته که کتابهای آن در کانون موجود بوده تا ساخت انیمیشن بر اساس کتابهای موجود در کتابخانههای مراکز فرهخنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، معرفی کتابهای حضوری، دیواری و نمایشی و ... .
در حال حاضر چه آسیبهایی متوجه حوزه کتابخوانی است؟
عالینسب: همانطور که میدانید جهان امروز «جهان الکترونیک» است و ما با سرعتی باور نکردنی داریم به سوی پیشرفت علم و تکنولوژی گام برمیداریم. خیلیها این شرایط را بهنحوی مدرنیته عنوان کردهاند و آن را در تضاد با روشهای سنتی مطالعهکردن دانستهاند ولی بهنظر من این یک مشکل نیست، بلکه یک موقعیت است که ما میتوانیم از آن بهره ببریم. حال که جهان بر این موج سوار است و ما در دست هر کودک و نوجوانی یک وسیله الکترونیکی میبینیم باید این اوضاع را بهنحوی مدیریت کرد و شرایطی را ایجاد کرد که کودکان و نوجوانان بهرهوری بیشتری به لحاظ دریافت اطلاعات و بالابردن سطح دانش و مطالعه متون مختلف از فضاهای مجازی داشته باشند.
سخن پایانی؟
عالینسب: کسی نمیتواند ظرفیتهای فرهنگی و ادبی بوشهر را نادیده بگیرد، چراکه ما پیشینهای بسیار خوب و قابل توجه در فرهنگ و ادب داشتهایم، بنابراین با مدیریت و برنامهریزی صحیح میتوان ادامهدهنده این راه باشیم و بستری مناسب برای توسعه و ارتقای فرهنگ مطالعه در میان تمامی اقشار جامعه ایجاد کنیم.