سیدمحمد کاظمی:
ماموریت گزارشگران ویژهای که از سوی سازمان ملل متحد بررسی وضعیت حقوق بشر ایران را برعهده میگیرند، سالهاست به جمعآوری سیاههای کلی از منابعی تکراری و فرسنگها دور از ایران محدود شده است.
تهران ماموریت این گزارشگران را به رسمیت نمیشناسد و در مقابل، گزارشگران مدعیاند جلوگیری از ورود آنان، منابع موجود برای بررسی را به خارجنشینان و برخی گزارشهای ارسال شده از ایران محدود ساخته است. انتخاب هدفمند منابع و مصاحبه شوندگانی که به وفور از میان اعضای گروههای معاند بهویژه وابستگان به گروهک تروریستی منافقین (مجاهدین خلق) دستچین میشوند، سبب شده تا شاهد تکرار بسیاری از ادعاها در گزارشهای متعدد گزارشگران حقوق بشری باشیم.
علاوه بر آنچه گفته شد، فضای حاکم بر شورای حقوق بشر سازمان ملل و سازوکارهای درونی آن سبب شده که اعتبار گزارشهای این نهاد محل تردید واقع شده و اعتراضهای بسیاری را برانگیزد. خردادماه پارسال بود که بانکی مون، دبیر کل وقت سازمان ملل بهطور علنی اظهار کرد کمکهای مالی عربستان نام سعودی را از فهرست کشورهای ناقض حقوق کودکان خارج ساخته است. واقعیتهای تامل برانگیزی چون حضور سعودی در شورای حقوق بشر و چشمپوشی مجامع جهانی از فجایعی که در نقاط مختلف جهان از میانمار تا یمن و سوریه و ... در جریان است ضمن زیر سوال بردن اعتبار سازمانهای حقوق بشری بهویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل، اعتراض نهادهایی دیگر با اهداف اعلانی مشترک را برانگیخته است.
در این ارتباط، رسانهها در روزهای اخیر از درخواست 57 نهاد حقوق بشری از جمله «دیدبان حقوق بشر» از نمایندگان کشورهای عضو و ناظر شورای حقوق بشر سازمان ملل برای تحقیق مستقل درباره جنایات عربستان در یمن خبر دادند.
نکته دیگر نامشخص بودن شاخصهایی است که شورای حقوق بشر برای تهیه گزارش کارنامه حقوق بشری کشورها در نظر میگیرد. به عبارتی دیگر در طرح بسیاری از اتهامات، واقعیتهای مربوط به کشورهای هدف نادیده گرفته میشود، برای مثال، آمار بالای اعدام بر واقعیتی چون قرار گرفتن ایران در صف نخست مبارزه با مواد مخدر سایه افکنده است.
همچنین در گزارشهای حقوق بشری اشاره نشده که ایران در چهار دهه گذشته به نسبت دیگر کشورها آماج جدیترین حملات تروریستی بوده و با منابع تهدیدزای پرشماری به مقابله پرداخته است. به این ترتیب، نادیده گرفتن تهدیدات امنیتی سبب شده روایت گزارشگرانی که فرسنگها دورتر به قضاوت وضعیت حقوق بشر ایران نشستهاند هر چه بیشتر از واقعیات دور شود.
سازمان ملل متحد در سالهای پس از انقلاب تاکنون 15 نماینده را با عناوین مختلفی چون گزارشگر بررسی وضعیت تحمل مذهبی، گزارشگر گروه کاری بازداشتهای خودسرانه، گزارشگر ویژه حقوق بشر، آزادی بیان و عقیده، حقوق مهاجران، خشونت علیه زنان و بررسی مسکن مناسب به ایران فرستاده که ماموریت پنج تن از آنان گزارشگری ویژه حقوق بشر بوده است.
نخستین این گزارشگران، اولاف پالمه بود که آبانماه 1358 در جهت پایان بخشیدن به جنگ تحمیلی به ایران آمد اما ماموریت وی تا سال 1361 تا شعاع بررسی طرز رفتار با اقلیتها و تبعیض علیه گروههای مذهبی غیراسلامی بهویژه بهائیان گسترش یافت. ارایه گزارش های هدفمند و تکسونگرانه علیه ایران در این سال ها سبب شد تا تهران از پذیرش این گزارشگران خودداری کند. به ویژه آنکه تعیین گزارشگر ویژه و قرار دادن نام ایران هم ردیف رژیم صهیونیستی، میانمار و ... که سابقه نسل کشی را در کارنامه دارند اعتراض شدید ایران را برانگیخته و اصلی ترین دلیل برای جلوگیری از ورود نمایندگان شورای حقوق بشر در قامت گزارشگر ویژه شده است.
این درحالی است که فرستادگان سازمان ملل به دور از سوگیری های سیاسی و فارغ از قالب و عنوان های تنش زا قادر به ورود و تهیه گزارشی جامع از واقعیت های ایران بوده و هستند. در برابر، رویکرد شورای حقوق بشر در خصوص انعکاس واقعیت های ایران در سال های اخیر دست نخورده، متصلب و کلیشهای باقی مانده و از این رو شاهدیم که روایت گزارشگرانی چون احمد شهید، مالدیوی که در سال 91 مامور بررسی وضعیت حقوق بشر ایران شد بیتوجه به تحولات ایران در روایت جهانگیر پاکستانی تکرار میشود.
یوی که در سال 91 مامور بررسی وضعیت حقوق بشر ایران شد بی توجه به تحولات ایران در روایت جهانگیر پاکستانی تکرار میشود.